Hac, fıkhî bir terim olarak “Mekke kentindeki KÂbe ’yi ve cevresindeki mukaddes sayılan ozel yerleri, belirli bir vakitte, onceden hac niyetiyle ihrama girerek usûlune gore, yani vakfe ve tavaf yaparak ziyaret etmekten ibÂret olan ve İslÂm ’ın şartlarından birisini teşkil eden mÂlî ve bedenî bir ibÂdettir.”
Musluman, ergen (bÂliğ), akıllı, hur kimselerin; hac yapmaya (beden, mal ve yol guvenliği acısından) gucleri yettiği takdirde omurlerinde bir defa olsun hacca gitmeleri farzdır.

Hac, belli bir vakitte yapılır. O vakte ulaşmayan kimseye hac farz olmadığı gibi, o vaktin dışında ihram, tavaf ve vakfe gibi ibadetleri yapmış birisi de hacı olmaz.

CenÂb-ı Hak, “İnsanlar icin yeryuzunde kurulan ilk ev (mÂbed), Mekke ’de bulunan mubÂrek ve Âlemler icin hidÂyet kaynağı olan KÂbe ’dir. Orada apacık deliller, İbrahim ’in makamı vardır. Kim oraya girerse, emniyette olur. Oraya gitmeye gucu yeten herkesin o evi haccetmesi, AllÂh ’ın insanlar uzerindeki bir hakkıdır…” (Âl-i İmrÂn, 96-97) buyurmak sûretiyle insanları hac yapmaya dÂvet etmiştir.

HACDA YAPILACAKLAR

Haccın yapılışında onemli birer vazife (menÂsik) olarak kabul edilen hususlar şunlardır: İhram, Arafat oncesi Mina ’da bekleyiş, Arafat ’ta Vakfe, Muzdelife Vakfesi, Mina/CemerÂt (Şeytan Taşlama), Kurban, Tavaf (Ziyaret ve Ved Tavafları), Safa ile Merve arasındaki Sa ’y…

Bu sayılan esaslardan ucu, Hanefî mezhebine gore haccın farzlarıdır:

1-İhram (şart)
2-Arafat Vakfesi (rukun)
3-ZiyÂret TavÂfı (rukun)

HACDAKİ İBADETLERİN ANLAMI

Bu saydığımız esaslara bakarak haccı sadece “şekil” olarak gormemelidir. Aksine hac esnasında yapılan her bir ibÂdetin derin ve tarihî bir arkaplanı ile mÂnevî bir vechesi vardır.

Hac; Hazret-i İbrahim ve Hazret-i İsmail -aleyhimesselÂm ’ın ve Hazret-i Hacer Validemizin tevekkul, teslimiyet ve Allah ’a itaatinin en guzel orneklerini sergiledikleri hayatlarının sembolleşmiş hÂlidir.

Hac, Hazret-i Muhammed Mustafa -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in ve cilekeş ashÂbının İslÂm ’ı tebliğ faaliyeti icin cektikleri cilelerin ve fedakÂrlıklarının nişÃ‚nıdır.

HACCIN KAZANDIRDIKLARI

“Hac (ayları) bilinen aylardır. İşte kim onlarda (o aylarda) haccı (niyet ederek ve ihrÂma girerek kendine) farz ederse (artık)hacda refes, fusûk ve cidÂl yoktur. Siz ne hayır yaparsanız Allah onu bilir. Bir de (hac seferine yetecek miktarda) azıklanın.Muhakkak ki azığın en hayırlısı (dilenmekten, insanlara yuk olmaktan) kacınmaktır. Ey kÂmil akıl sahipleri, Ben ’den korkun.” (el-Bakara, 197) Âyet-i kerîmesine riÂyetle kul, hac esnasında her turlu beşerî ve mubah davranışlardan olabildiğince sıyrılır; refes, fusuk ve cidalden; yani cinsî cağrışım yapacak her turlu soz ve davranıştan; gunahın her ceşidinden ve nihayet kavga, tartışma vb. nefsÂnî mucÂdelelerden sıyrılır. Bu titizliği, sadece bir-iki gun değil, butun ihramlı olduğu zamanlarda (hac ibÂdeti boyunca) gostermeye gayret eder.

BAŞKASINI KENDİNE TERCİH ETMEK

Ayrıca hac esnasında, sabrı, fedÂkÂrlığı, başkasını kendisine tercih etmeyi (îsÂrı), AllÂh ’ın huzurunda boyun bukup beklemeyi, canını, malını ve her şeyini Allah uğrunda fed edebilmeyi, kıyamet ve mahşer gunune kalkmış gibi, yaptıklarından pişman olmayı, Ummet-i Muhammed ’in bir ferdi olarak kardeşlerini sahiplenmeyi, kabullenmeyi ve bağrına basmayı oğrenir.

Butun bu hassasiyetlere riÂyet edilerek yapılan haccın sonunda, kul hakları hÂric olmak uzere, ilk doğduğumuz gun gibi tertemiz ve gunahsız hayatımıza devam etme imkÂnı vardır. Peygamber Efendimiz bizi şoyle mujdeler:

“Her kim, şu K­be-i Mu­az­za­ma ’ya hac ni­ye­tiy­le ge­lip de, fısk ve refes iş­le­me­den hac­cı­nı îf eder­se, ana­sın­dan doğ­du­ğu gi­bi gu­nah­sız bir şe­kil­de ter­te­miz ola­rak evi­ne do­ner.” (Mus­lim, Hac, 438)

“Kim, Allah icin hacceder de (bu sırada) kotu soz ve fiillerden ve AllÂh ’a karşı gelmekten sakınırsa, (kul hakkı dışında) annesinin onu doğurduğu gundeki gibi (hacdan) doner.” (BuhÂrî, Hac, 4; Muslim, Hac, 438; NesÂî, Hac, 4; İbn-i MÂce, MenÂsik, 3)

OMURDE EN AZ BİR KERE HAC

Hac ibÂdeti, kucumsenemez ve ertelenemez. Vaktini bulan, imkÂnı elveren herkesin omrunde en az bir kere hac etmesi, AllÂh ’ın, kulları uzerindeki hakkıdır. Peygamber Efendimiz -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- şoyle buyurmuştur:


“Bir kimse, yiyecek, icecek ve binecek masraflarına mÂlik olup da BeytullÂh ’a gitmek mumkun iken haccetmezse, onun yahûdî veya hristiyan olarak olmesine hicbir mÂnî yoktur!” (Tirmizî, Hac, 3)


“Haccedecek kimse, acele etmelidir!” (Cem‘u ’l-FevÂid, II, 77)

GUNAHLARI TEMİZLEYEN İBADET

Hac, maddî ve mÂnevî bir bereket kaynağıdır. Allah Rasûlu -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- bu bereketi şoyle ifade buyurur:

“Hac ile umreyi ardı ardına yapmak, omru ve rızkı artırır, fakirliği ve gunÂhı, koruğun demirdeki pası giderdiği gibi giderir.”(Ahmed, III, 446-447)

“Hacla umrenin arasını birleştirin. Zîr bunlar gunÂhı, tıpkı koruğun demirdeki pası temizlemesi gibi temizler.” (NesÂî, MenÂsik, 6; İbn-i MÂce, MenÂsik, 3)

“Bir umre, diğer umreye kadar arada işlenenler icin kefÂrettir. Hacc-ı Mebrûr ’un karşılığı cennetten başka bir şey olamaz!”(BuhÂrî, Umre, 1)

“Hac ve umre, kuyumcu kezzabının altın ve gumuşu temizlediği gibi gunahları temizler.” (NesÂî, Tirmiz&#238

Haccın mÂnevî sır ve hikmetlerinden bazılarını, muhterem Osman Nûri Topbaş Efendi, “Hacc-ı Mebrur ve Umre” adlı eserinde şoyle ifade etmiştir:

HACCIN İFÂ EDİLDİĞİ MEKÂNLAR

Haccın îf edildiği mubÂrek mekÂnlar, ulvî bir Âlemin rûhÂniyet iklîmleridir. Bu iklîmler, ilÂhî nişÃ‚nelerle doludur. Oralarda hep AllÂh ’ın rahmet ve bereketi yÂda gelir. Bunun icindir ki, Kur ’Ân-ı Kerîm ’de o iklîmlerin vasfı şÃ‚nında, «şeÂirullÂh» ve «hurmetullÂh» denilmiştir.

Madden ve mÂnen o mubÂrek topraklara koşuş, kumlu colleri gormek icin değildir. Oralara yoneliş, İbrÂhim -aleyhisselÂm- ’ın makÂmını, İsmÂil -aleyhisselÂm- ve evlÂdının vatanını ziyÂret icindir. RasûlullÂh -sallÂllÂhu aleyhi ve sellem- ’in doğup buyuduğu, İslÂm ’ı teblîğ ettiği toprakları gormek, O yuce Varlık Nûru ’nun teneffus ettiği havayı ciğerlerimize ve gonullerimize doldurmak gÂyesiyledir.


O kudsî mekÂnlarda gozlerindeki perdeleri cekerek gonul gozleriyle etrafa bakanların îmÂn deryÂları cûşa gelir, aşk ve muhabbet-i ilÂhî gonul damarlarında harekete gecer. Nereye nazar etseler, oradan yuce bir vecd ve istiğrÂk kendilerini kaplar; boylece gozleri yaşarır, dilleri dÂim tesbih ve tehlîl ile meşgul olur.
ŞEYTANI TAŞLAMAK

Cakıl taşlarını atmaktan maksat, şeytana buğzetmektir. Cunku o, Hazret-i Âdem ’i topraktan yaratıldığı icin kucuk gormuş, kendisinin ateşten yaratılmış olması sebebiyle ustunluk iddi etmiş, gurura kapılmıştı. CenÂb-ı Hak da onu, kucumsediği bu toprak terkibiyle taşlatmaktadır.

ARŞ-I İLAHİNİN GOLGESİ: KÂBE

KÂbe, CenÂb-ı Hakk ’ın Kur ’Ân ’da “Secde et ve yaklaş!” (el-Alak, 19) buyruğu ile ikÂmesini emrettiği namaz ibÂdetinin istikÂmet hedefidir. Aynı zamanda butun muslumanların muştereken teveccuh ettiği nokta; yÂni İslÂm dunyÂsının nabzının attığı yerdir. İnsandaki tecellî-i ilÂhînin nazargÂhı kalb; kÂinÂttakinin ise KÂbe ’dir. YÂni KÂbe, bir mÂnÂda insan vucûdundaki kalb mesÂbesindedir.

Butun husûsiyetleriyle KÂbe, Arş-ı ilÂhînin golgesi, rahmet ve bereket kaynağıdır. Diğer bir ifadeyle CenÂb-ı Hakk ’ın rahmet ve mağfiret sıfatlarının aksettiği mucell bir aynadır. Gonulleri aydınlatan bir guneş, yÂni nûr menbaıdır.

KAZANDIĞIN SEVAP GONUL KIRMANIN GUNAHINI DENGELEYEMEZ

MevlÂn Hazretleri buyurur:

“KÂbe, Âzeroğlu İbrÂhim ’in binÂsıdır. Gonul ise, “Celîl” ve “Ekber” olan AllÂh ’ın nazargÂhıdır.”

“Eğer sende basîret varsa, gonul KÂbe ’sini tavaf et!. Topraktan yapılmış sandığın KÂbe ’nin asıl mÂnÂsı gonuldur.”

“CenÂb-ı Hak, gorunen, bilinen sûret KÂbe ’sini tavaf etmeyi, kirlilikten temizlenmiş, arınmış bir gonul KÂbe ’si elde edesin diye sana farz kılmıştır.”

“Şunu iyi bil ki, sen AllÂh ’ın nazargÂhı olan bir gonlu incitir, kırarsan, KÂbe ’ye yaya olarak da gitsen, kazandığın sevÂb, gonul kırmanın gunÂhını dengeleyemez…”

MAKBUL BİR HACCIN ALÂMETİ

Makbul bir haccın alÂmeti, kişinin hacdan sonraki hÂlinin de rızÂ-yı ilÂhî istikÂmetinde olmasıdır. Mu ’min, hacda gunahlarının affedilmiş olmasına guvenerek rehÂvete kapılmamalı, bu Âlemin bir imtihan diyÂrı olduğunu asl hatırından cıkarmamalıdır.

HAKKIYLA HAC YAPABİLMEK İCİN

Şiblî Hazretleri şoyle buyurmaktadır:

“Hacca niyet ettiğinde, bugune kadar işlediğin mÂsıyetlere tevbe edip sırÂt-ı mustakîme yonelmediysen, hakîkatte niyet etmiş olmazsın.

İhrÂm icin elbiseni cıkarırken her mÂsıyetten de soyunmadıysan hakîkatte elbiseni cıkarmış olmazsın.

Hac icin guslederken bu temizlik, sendeki mÂnevî kirleri ve kalbî illetleri de temizlemediyse hakîkatte temizlenmiş sayılmazsın.

Harem-i Şerîf ’e girerken butun haramları ve Hak ’tan uzaklaştıran her turlu soz ve davranışı terk etmeye soz vermediysen gercekte Harem ’e girmiş olmazsın…

Kurban keserken aşırı nefsÂnî isteklerini ve irÂdeni Hakk ’ın rızÂsında yok etmediysen gercekte kurban kesmiş olmazsın.

Şeytana taş atarken icindeki cehÂleti ve vesveseleri de taşlayamamışsan, sende ilim ve irfan hÂsıl olmamışsa hakîkatte taş atmış sayılmazsın.

KÂbe ’yi ziyÂret vesîlesiyle sende ilÂhî ikramlar arttı mı, gonlun huzur ve surûr ile doldu mu? Zîr hadîs-i şerîfte:

«Hacılar ve umre yapanlar, AllÂh ’ın ziyÂretcileridir. ZiyÂret edilenin, kendisini ziyÂret edene ikrÂm etmesi, uzerindeki bir haktır.» buyrulur. Sen bu ikrÂmı fark edemediysen hakîkatte ziyÂret etmiş sayılmazsın…”

Kaynak: Melike Şahin, Şebnem Dergisi, Ağustos 2015, 126. Sayı
İslam ve İhsan