Tilavet secdesi nedir, neden ve nasıl yapılır? Tilavet secdesi ne zaman yapılır? Tilavet secdesi farz mı, sunnet mi, vacip mi? Tilavet secdesi kılınışı.TilÂvet secdesi, Kur'Ân-ı Kerîm'de on dort yerde gecen secde Âyetlerinden birini okumak veya işitmek durumunda yapılan secdeye denir.
SECDE ETMENİN FAZİLETİ Peygamberimiz ’in, icinde secde Âyeti bulunan bir sûre okuduğunda secde ettiği, sahÂbenin de onunla birlikte secde ettiği ve bazılarının alınlarını koyacak yer bulamadıkları rivayeti yanında bu konuya ilişkin olarak Peygamberimiz ’in şoyle buyurduğu rivayet olunmaktadır:
"Âdemoğlu secde Âyetini okuyup secde edince, şeytan ağlar ve 'Vay benim halime! Âdemoğlu secde etmekle emrolundu ve hemen secde etti; cennet onundur. Ben ise secde etmekle emrolundum, ama secde etmekten kacındım, bundan dolayı cehennem benimdir' diyerek oradan kacar." (Muslim, “ÎmÂn”, 35)
Secde Âyetlerinin bir kısmında genel olarak muşriklerin yuce yaratıcının karşısında boyun bukmekten ve secde etmekten kacındıkları anlatılmakta, bir kısmında ise muminler/muhataplar doğrudan secde etmekle emrolunmaktadır. Secde Âyetlerinin bu muhtevası goz onunde bulundurulursa, bu Âyetleri okuyan veya işiten kimsenin secde yapması, hem emre itaat etmek hem de secde etmekten kacınanlara tepki gostermek ve muhalefet etmek anlamına gelmektedir. Bu bakımdan, tilÂvet secdesiyle yukumlu olabilmek icin her şeyden once, dinlenen Âyetin secde Âyeti olduğunun bilinmesi gerekir.
Dinlediği Âyetler arasında secde Âyeti bulunduğunu bilmeyen kişinin secde etmesi gerekmez. Mesel teyp, radyo ve televizyonda okunan Kur'an'ı dinlerken secde Âyeti gecse ve dinleyen kişi bunun secde Âyeti olduğunu bilmiyorsa onun secde etmesini beklemek doğru olmaz. Fakat okunan Kur'an'ın meÂli veriliyorsa ve dinleyen kişi uslûptan veya lafızdan secde etmenin uygun olacağını cıkarıyorsa secde etmesi gerekir. Cunku, ya butun mahlûkatın Allah'ı tesbih ve tÂzim ettiği, iyi kullarının Allah'a secde ettikleri anlatılıyordur, ya da muşriklerin secde etmekten kacındıkları soz konusu edilmiştir. Her iki halde de dinleyen kişinin, icinden muminlerin secde edişini tasvip, inanmayanların itaatsizliğini ise tekzip etmesi, bu duygusunun bir gosterimi ve dışa vurumu olarak da secde etmesi gerekir. Âlimlerin, secde Âyetini telaffuz etmeksizin sadece gozuyle suzen kişinin secde etmesinin gerekmeyeceğini soylemeleri, gozuyle suzmenin okuma sayılıp sayılmayacağı tartışması yanında, secde Âyetinin acıktan okunup ardından secde edilmesinin meydana getireceği izlenim ile de ilgilidir.
TİLAVET SECDESİ FARZ MI, SUNNET Mİ, VACİP Mİ? Secde Âyetini okuyan veya işiten her mukellefin secde etmesi gerekir. TilÂvet secdesi, ibadet iceriğinin otesinde bir inanc anlamı ve bağlantısı icerdiği icin, abdestsiz olan kişilerin, hatta hayızlı kadınların hemen secdeye kapanmalarının mumkun hatta gerekli olduğunu soyleyenler olmuşsa da, Âlimlerin coğunluğu tilÂvet secdesi icin abdest şartında ısrar etmişlerdir. TilÂvet secdesi yapmak, Hanefîler'e gore vÂcip, diğer uc mezhebe gore ise sunnettir.
TİLAVET SECDESİ NASIL YAPILIR? Başta, tilÂvet secdesi yapacak kişinin abdestli, ustunun başının temiz ve avret yerlerinin de ortulu olması şarttır. TilÂvet secdesi yapmak niyetiyle abdestli olarak kıbleye donulur ve eller kaldırılmaksızın "AllÂhuekber" diyerek secdeye varılır.
Uc kere "SubhÂne rabbiye'l-a‘lÂ" denildikten sonra yine AllÂhuekber diyerek kalkılır. Bu secdede aslolan, yuzun yere konulması, yani secde edilmesidir. Secdeye giderken ve kalkarken "AllÂhuekber" ve secde esnasında "SubhÂne rabbiye'l-a‘lÂ" denilmesi sunnettir. Aynı şekilde secdenin oturduğu yerden değil de, ayaktan yere inilerek yapılması, secde yapıp oturmak yerine ayağa kalkılması ve secdeden kalkarken "gufrÂneke rabben ve ileyke'l-masîr" denilmesi mustehaptır.
TİLAVET SECDESİ NE ZAMAN YAPILIR? TilÂvet secdesini hemen yerine getirmek mecburiyeti olmamakla birlikte, bu secdenin anlamına ve amacına uygun olan davranış, mumkunse secdenin hemen o anda yapılmasıdır. MeselÂ, arabada giderken tilÂvet secdesi yapması gereken kimse bunu ima ile yapabilir.
Bir toplulukta Kur'an okunurken secde Âyeti okunmuşsa, Kur'an okuyan kişinin kendisi one gecerek tilÂvet secdesini topluca yaptırması guzel olur. Bu secde yapılırken kadınlarla aynı hizada durulmuş olması problem teşkil etmez. Fakat herkes istediği gibi, bulunduğu yerde tek tek de secde yapabilir.
Secde Âyetinin namazda okunması durumunda tilÂvet secdesinin nasıl yapılacağı hususunda oteden beri bircok goruş one surulmuş ve birtakım oneriler getirilmiştir. Genel olarak soylemek gerekirse, secde Âyeti Alak sûresinde (96/19) olduğu gibi rek‘atın sonuna tesaduf ediyorsa, tilÂvet secdesi namaz secdeleriyle yerine getirilmiş olur; namazdan sonra ayrıca tilÂvet secdesi yapılmaz. Hatta Hanefî mezhebinde, niyet etmesi durumunda, yapacağı rukûun da tilÂvet secdesi yerine gececeği kabul edilmiştir. Secde Âyetini okuduktan sonra okumaya daha devam edecekse tilÂvet secdesine varıp kalkması gerekir. Âlimlerin bu goruşlerine rağmen, elimizde Hz. Peygamber'in namazda tilÂvet secdesi yaptığına ilişkin sağlıklı bilgi bulunmadığı gibi, namazdaki kişiden ayrıca bir de tilÂvet secdesi yapmasını istemek yukarıda ortaya konulan anlam ve amac cercevesi icerisinde tutarlı ve gerekli değildir. Cunku namaza durmuş olan kimse, lisÂn-ı hÂl ile, zaten yaratıcısına karşı bir muhalefet icerisinde olmadığını, aksine bir boyun bukuş ve tevazu icerisinde olduğunu gostermekte ve ayrıca namaz gereği rukû ve secde yapmaktadır. Bu bakımdan, namaz esnasında yapacağı secdelerin aynı zamanda tilÂvet secdesi gorevi de goreceğini soylemek daha mÂkul ve namaz disiplini bakımından daha uygun gozukmektedir.
SECDE ÂYETLERİ Secde Âyetlerinin hangileri olduğunu gormek icin şu Âyetlere bakılması ve bu Âyetlerin meÂllerinin okunması uygun olur: el-A‘raf 7/206; er-Ra‘d 13/15; en-Nahl 16/49; el-İsr 17/107; el-Meryem 19/58; el-Hac 22/18; el- Furkan 25/60; en-Neml 27/25; es Secde 32/15; Fussılet 41/37; SÂd 38/24; en-Necm 53/62; el-İnşikak 84/21; el-Alak 96/19.
Kaynak: İslam İlmihali 1, TDV Yayınları
İslam ve İhsan
TİLAVET SECDESİNİN YAPILIŞI
SECDE AYETLERİ İLE İLGİLİ ONEMLİ MESAJLAR