> Sağlıklı beslenme ve egzersiz
> Sağlıklı beslenme, ağızdan alınacak antidiyabetik (OAD) ilaclar ve egzersiz
> Sağlıklı beslenme, insulin tedavisi ve egzersiz
> Sağlıklı beslenme, ağızdan alınacak antidiyabetik (OAD) ilaclar, insulin ve egzersiz
Gorulduğu gibi diyabet, yaşamınızda başta beslenme alışkanlıklarınız olmak uzere bazı değişikliklerin oluşmasını gerektirmektedir. Kan şekerini oluşturan asıl kaynak, yiyeceklerdir ve bu nedenle sağlıklı beslenme diyabette tedavinin temelidir.
> Yediğim yiyecekler kan şekerimi nasıl etkiliyor?
> Bir gunde kac kalori almam gerekir?
> İhtiyacım olan enerjiyi alabilmek icin hangi yiyecekleri yemem gerekir?
> Daha az yağ tuketimini nasıl sağlayabilirim?
> Tedaviye gore oğun saatlerini nasıl ayarlayabilirim?
> Egzersiz planıma gore beslenme duzenimde yapmam gereken değişiklikler nelerdir?
> Hipoglisemiden korunmak ve etkilerini uzaklaştırmak icin ne yapmam gerekir?

Diyetisyenlerden yukarıdaki soruların ve daha bircok sorunun cevabını oğrenebilirsiniz. Diyetisyeniniz sevdiğiniz yiyecekleri iceren sağlıklı beslenme planınızın oluşmasında ve beslenme alışkanlıklarınızın değişmesinde size yardımcı olacak kişidir.
Bir Diyetisyenle Goruşene Kadar Nasıl Beslenmelisiniz?
Diyabeti olsun veya olmasın tum insanların sağlıklı bir yaşam icin yemeleri gereken yiyecekler aynıdır. Diyabetli olmanız diğer insanlardan farklı bir l yiyeceği yeri meniz veya ye-' memeniz anlamına gelmez. Burada onemli olan, vucudun ihtiyacı olan besinlerin ceşitli yiyeceklerden karşılanmasıdır. Ancak genellikle kişiler diyabetli olduklarını oğreninceye kadar, sağlıklı beslenmek amacı ile değil de karın doyurmak amacı ile canlarının istediğini veya kendilerine sunulan yemeği yedikleri icin beslenme alışkanlıklarını değiştirmekte gucluk cekerler.
Beslenme alışkanlıklarınızda yapmanız gereken değişikliklere sizin icin en onemli olanlardan başlayabilirsiniz.
Oncelikle kan şekerinizin hızlı bir şekilde yukselmesine neden olan şeker ve şeker iceren yiyecekler ile kilo almanıza neden olacak yağ ve yağlı yiyecekleri azaltın.
Bir veya iki oğun yemek yerine gunde en azından uc oğun yemeye calışın. Oğunler arasında ve gece yatmadan once kucuk bir ara oğun almanız da gerekebilir.
Diyetisyeninizle goruşmeye gitmeden onceki uc veya beş gun sure boyunca ictiğiniz ve yediğiniz her şeyi not alın. Bu kayıtlar, diyetisyeninizin Desenime alışkanlıklarınızı ve gunluk yaşam tarzınız^ oğrenmesine fırsat verir, boylece alışkanlıklarınıza uygun bireysel bir plan oluşturmasına yardımcı olur.

Gunluk Oğun Plan: Nasıl Yapılmalı?
Yaşam tarzınızda yapacağınız değişikliklerinin en onemlisi, mevcut beslenme alışkanlıklarınızın sağlıklı beslenmenizi sağlayacak şekilde değişmesi-dir. Bu değişiklikleri başlatmanın temelinde ise bilincli bir yiyecek secimi ve mutfak alışverişi yer alır; cunku evinize aldığınız veya dışarıda yemek yerken secmiş olduğunuz yiyeceklerin sağlıklı beslenmeniz icin uygun yiyecekler olmaması durumunda kan şekeri kontrolunun sağlanması zorlaşır.
Haftalık veya gunluk beslenme planınızı yapmak, alışveriş icin markete gittiğinizde size kolaylık sağlayacaktır. Gereksiniminiz olan yiyecekleri iceren bir alışveriş listesi yapın ve ihtiyacınız olan miktarlar belirleyin. Bu listede aşağıdaki beslenme tablosunda yer alan yiyecek gruplarının her birinden bulunması gerektiğini unutmayın.

Diyabet Beslenme Tablosu
Diyabet Beslenme Tablosu' size oğunlerinizi planlamada kolaylık sağlayan gorsel bir metottur. Bu tabloda yer alan yiyecekler 6 grupta toplanmıştır. 'Tahıllar, Kuru baklagiller ve Nişastalı Yiyecekler' grubu tablonun temelini oluşturmakta ve en geniş bolumunu kapsamaktadır. Bu bolumde yer alan ekmek ceşitleri, tahıllar, kuru baklagiller, pirinc, patates gibi nişastalı yiyecekler bir oğunde yenilmesi gereken temel yiyeceklerdir. Sağlıklı bir beslenme planı icinde 1 porsiyonu 1 ince dilim ekmek veya 1 orta boy patates veya 2-3 kaşık pilav olarak belirtilen bu gruptan 6 veya daha fazla porsiyon yenilmesi gerekmektedir.
Sebze ve Meyve' grubu tablonun ikinci basamağını oluşturur. Bu gruplar posa, vitamin ve mineral kaynağıdır. Bununla birlikte, farklı sebzelerin ve meyvelerin icerdiği vitamin ve mineraller de farklıdır. Ispanak gibi koyu yeşil yapraklı sebzeler kalsiyum minerali ve K vitamini icin iyi bir kaynak iken, havuc gibi sarı renkli sebzeler A vitamininden zengindir. Coğu meyve ise A, C vitamini ile potasyum, magnezyum ve bakır gibi mineraller icin mukemmel bir kaynaktır. Kişisel ozelliklere gore değişmekle birlikte gunluk beslenme planında 3-5 porsiyon sebze ve 3-4 porsiyon meyve yenilmelidir. Porsiyon olculeri icin değişim listelerinden faydalanabilirsiniz.
Tablonun ucuncu basamağında 'Sut, Yoğurt' grubu ile et, balık, tavuk, yumurta ve peynir gibi hayvansal yiyecekleri iceren 'Et' grubu yer alır. Diyabet Beslenme Tablosu, bu iki grubun her birinden 2-3 porsiyon yenilmesini onermektedir. Ozellikle ka I s i -yumdan zengin olan sut grubunda 1 bardak sut veya yoğurt 1 porsiyon olarak tanımlanmaktadır. Sut, Yoğurt' grubu ve 'Et' grubu proteinden zengindir ve sağlıklı bir beslenme planında gunluk enerjinin %10-20'sinin proteinlerden sağlanması gerekmektedir. Bununla birlikte, her iki gruptaki yiyeceklerin kolesterol, kalori ve ozellikle doymuş yağ olmak uzere yağ iceriği fazladır. Bu nedenle de tablonun ucuncu basamağın-dadır ve kendisinden onceki diğer gruplara oranla daha az bir yer kaplamaktadır. Duşuk yağlı veya yağsız sut urunleri, yağsız et, densiz tavuk etinin tercih edilmesi şuphesiz ki bu grubun icerdiği toplam yağın, doymuş yağın ve kalorinin azalmasını sağlayacaktır. 1 porsiyon 'Et' grubu 60-90 gr pişmiş et, tavuk, balık veya peynirden birini icerir ve bir gun icinde bu gruptan 2-3 porsiyon yenilmesi onerilir.
Tablonun tepesine tırmandığımızda, burada yer alan Yağlar, Şeker ve Şekerli yiyecekler ile Alkollu icecekler1 grubunun cok az bir bolum kapladığını goruruz. Bu da bize, bu yiyeceklerin sağlıklı bir beslenme planı icindeki yerlerinin ne kadar az olduğunu gostermektedir. Bu grup icin onerilen porsiyon olcusu yoktur; cunku grup icinde yer alan yiyecekler (yağ, şeker) ve alkollu icecekler sağlıklı bir beslenme planına katkıda bulunacak herhangi bir besin oğesini icermezler. Ancak bu grup icinde yer alan yiyeceklerden yağlar icin 1 tatlı kaşığı yağ veya 5-6 adet fındık ici, şeker ve şekerli yiyecekler icin 2 adet şekerli biskuvi veya 1 top dondurma 1 porsiyona ornek olarak verilebilir.

Diyabet Beslenme Tablosundan Nasıl Faydalanılmalı?
Diyabet Beslenme Tablosu yalnız sizin değil, diğer aile bireylerinin de sağlıklı ve dengeli beslenmesini sağlayacak yiyecekleri icermektedir. Sabah kahvaltısı, oğlen ve akşam yemeği olarak tanımlanan ana oğunlerinizde, 4 veya 5 farklı grup icinde yer alan yiyecekleri bir araya getirerek oğun planınızı yapabilirsiniz. Aşağıda bu konu ile ilgili birkac ornek bulacaksınız. Siz de diyetisyeninizden tedavinize uygun olan oğun sayısını ve her bir yiyecek grubu icin gereksiniminiz olan miktarları oğrenerek kendi tablonuzu oluşturabilirsiniz.

Kahvaltı
Bir cay bardağı sut - Sut grubu
30 gr az yağlı beyaz peynir - Et grubu
2 ince dilim ekmek - Tahıllar, Kuru baklagiller ve Nişastalı yiyecekler grubu
1 orta boy domates - Sebze grubu

Oğle yemeği
2 adet kofte (60 gr) - Et grubu
Zeytinyağlı fasulye - Sebze grubu + Yağlar, Şeker ve Şekerli yiyecekler ile Alkollu icecekler' grubu
2-3 kaşık makarna - Tahıllar, Kuru baklagiller ve Nişastalı yiyecekler grubu + Yağlar, Şeker ve Şekerli yiyecekler ile Alkollu icecekler1 grubu
1 dilim kepekli ekmek - Tahıllar, Kuru baklagiller ve Nişastalı yiyecekler1 grubu
1 bardak ayran Sut - Yoğurt grubu

Akşam yemeği
Mercimek corbası - Tahıllar, Kuru baklagiller ve Nişastalı yiyecekler grubu + Yağlar, Şeker ve Şekerli yiyecekler ile Alkollu icecekler gurubu
Kıymalı Ispanak Sebze grubu + Et grubu
1 cay bardağı yoğurt -Sut - Yoğurt grubu
1 orta boy kivi -Meyve grubu
1 dilim kepekli ekmek - Tahıllar, Kuru baklagiller ve Nişastalı yiyecekler grubu

Orneklerde de gorduğunuz gibi diyabetinizin olması her oğun ve her gun aynı yiyecekleri yemeniz anlamına gelmiyor. Diyabet Beslenme Tablosu ve değişim listelerinden faydalanarak ihtiyacınız olan temel besin oğelerini iceren ancak adı, gorunuşu ve tadı farklı olan değişik yiyecekleri ve yemekleri yiyebilirsiniz. Orneğin, 1 tabak kıymalı ıspanak yerine 1 kucuk boy etli biber dolma veya 1 bardak sut ve yarım muz yerine evde hazırlanmış meyveli yoğurt yenilebilir.
Oğun planlaması konusunda bilgi almak ve uygulamalarda başarılı olmak icin diyabet tedavisi konusunda deneyimli bir diyetisyenle (diyabet diyetisyeni) birlikte calışmaya gereksiniminiz olacaktır. Diyabet diyetisyeninizle birlikte oğun ve ara oğunlerinizi size uygun olacak şekilde planlayabilir, beslenme alışkanlıklarınızda gerekli olan davranış değişiklikleri konusunda bilgi alabilirsiniz. Yaşadığınız yerde danışabileceğiniz bir diyet uzmanı yok ise Turkiye Diyetisyenler Derne-ği'nden, cevrenizdeki en yakın diyet uzmanının yerini ve telefonunu oğrenebilirsiniz.

Diyabetli, Hangi Gıdalardan Uzak Durmalı?
Şeker, şekerleme, şekerli tatlılar, bal, recel, pekmez, bulama, şıra, boza, marmelat, şurup, dondurma, krem-şanti.
Hamur işleri, hamur tatlıları, borek, corek, pasta, kek, kurabiye, cikolata, jole, tahin helvası.
Yağda kızartılmış, kavrulmuş ve sos ilave edilmiş yiyecekler (et, sebze, hamur).
Butun yağlı yiyecekler (yağlı et, kavurma, yağlı balık, yağlı tavuk, kaymak, krema, mayonez).
Kuruyemişler.
Meşrubatlar, hazır meyve suları.
İceriği bilinmeyen hazır gıdalar (hazır corbalar, bulyonlar-etsuyu tabletleri).
Hayvansal ve diğer katı yağlar (tereyağı, kuyrukyağı, icyağı, margarinler).
Sakatatlar (karaciğer, beyin, dil, dalak, yurek, işkembe, paca, kokorec).
Hazır satılan diyabetik urunler (diyabetik recel, bal, cikolata, biskuvi).

Diyabet Tiplerine Gore Diyet Ozellikleri
Tip 1 iseniz ve insulin kullanıyorsanız, bilmeniz gereken onemli nokta yemek oğunleri ile insulin yapma zamanlarını ayarlamaktır. Cocuklarda ve buyume yaşındaki hastalarda kalori kısıtlaması onemli değildir. Cocuğun yaşına ve gunluk ihtiyacına gore duzenlenmelidir.
Eğer şekeriniz 40 yaşından sonra ortaya cıkmışsa ve şişmansanız, mutlaka kilo vermelisiniz. Yağlardan, ozellikle katı ve hayvansal kaynaklı yağlardan kacınmalı, alkolden iyice uzaklaşmalısınız.
Sıvı yağlar bileşim yonunden faydalı olmasına rağmen kalori yonunden katı yağlarla aynıdır. Alkol ise 1 gramı 7 kalori icerdiğinden şekerlerden ve proteinlerden daha fazla kalorilidir. Ayrıca, bazı şeker duşurucu ilaclar alkolle beraber alındığında vucutta yaygın kızarıklık, ozellikle yuz bolgesinde yanma hissi ve carpıntı belirtilerine yol acabilmektedir, kan şekerini gereğinden fazla duşurerek duşuk şeker belirtilerinin de ortaya cıkmasına neden olabilir.
Bunların yanında, taze sebzeler hem icerdikleri kalorinin az oluşu hem de vitamin ve lif yonunden zengin olduğundan serbest yenilebilir.

Yapay Tatlandırıcılar Nasıl Kullanılmalı?
Cay şekerinin diyabetlinin diyetinde iyice kısıtlanmasından sonra şeker tadı veren maddeler kullanılmaya başlanmıştır. Bunlara tatlandırıcı denir ve 2 grupta toplanır:
Kalorili tatlandırıcılar: Bunların enerji değeri vardır. Fazla miktarda alındıklarında kan şekerini yukseltirler. Bunlardan meyve şekeri (fruktoz) balda ve meyvede bulunur. Kek, pasta yapımında kullanılan tatlandırıcılar fruktozdur. Sorbitol de tatlandırıcı olarak kullanılır. Sorbitol ısıya dayanıklıdır, pişirilmekle tadı kaybolmaz veya acılaşmaz; ayrıca kıvam arttırıcı ozellikleri olduğundan recel, marmelat gibi tatlıların ve cikletlerin yapımı icin uygundur. Ancak fazla alındığında (gunde 50-60 gr'ın uzeri) ishal yapabilmektedir.
Kalori icermeyen tatlandırıcılar: Bunlar, gunluk kullanılan miktarlarda kalorijen değildirler. Sakarin, Sıklamat, Aspartam bu gruptadır. Sakarin, cay şekerinden 300 kat daha tatlıdır. Ağızda metalik bir tat bırakmaktadır. Yemeklerle birlikte pişirildiğinde bu acı tat artar. Sakarin gunluk kullanımdaki dozları ile (orneğin 15-20 tablet) emniyetle kullanılabilir. Aspartam bir aminoasittir. Şekerden 180 kat daha tatlıdır. Gunluk dozlarda (15-20 tablet) zararlı yan etkisi yoktur. Diyet kola ve cikletlerin tatlandırmasında kullanılmaktadır. Ağızda metalik tat bırakmaz. Fenilketonuri denen doğumsal hastalığın varlığında kullanılmamalıdır. Tatlandırıcılarla ilgili onemli bir nokta da enerji veren tatlandırıcılarla (fruktoz, sorbitol) yapılmış bal, recel, cikolata gibi yiyeceklerin masum olmadığının bilinmesidir. Diyabetliler icin yapıldığı bildirilen bu urunler sınırsız olarak tuketilmemelidir.

Doğal Tatlandırıcı: Stevia
Şeker yerine gecen ilk bitkisel urun olan Stevia, aktarlarda bulabileceğiniz doğal bir tatlandırıcı. Son derece tatlı ve butunuyle doğal... Ustelik, kan şekerinizi yukseltmiyor. Tip 2 Diyabet tedavisinde kullanılıyor ve takviye insuline bağımlılığı azaltabileceği de duşunuluyor. Kanserojen değil. A vitamini, cinko, magnezyum, ve demir dahil olmak uzere cok sayıda vitamin ve mineral iceriyor. Ayrıca, kan basıncını duşuruyor, soğuk algınlığı ve gribe yakalanma olasılığını azaltıyor, tutun ve alkole duyulan isteğin onune geciyor, iştahı azaltıyor. Kan şekerinizi normal değere taşımak icin Steviayı oğunlerde damla olarak alabilirsiniz.