Turkiye ’nin sağlıklı yaşam ve beslenme alanında ilk dijital bilimsel bilgi platformu “Bilim Bunu Konuşuyor” ile en guncel bilgileri kamuoyuyla paylaşan Sabri Ulker Vakfı, bu kez en fazla tercih edilen iceceklerin başında gelen cay ve kahvenin sağlığa olan etkilerini ele alıyor. Cay ve kahvenin turunun, tuketim miktarının, hazırlanma şeklinin sağlık uzerinde farklı etkileri olduğunun altını cizen Sabri Ulker Vakfı, sevilen bu iki iceceğe ilişkin bilimsel verileri aktarıyor.
Sabri Ulker Vakfı kurulduğu 2009 yılından bugune, gıda, beslenme ve sağlıklı yaşam bilincinin gelişmesine katkı sağlamak, topluma bu konulardaki en doğru, guncel ve bilimsel bilgiyi aktarmak hedefiyle calışmalarını surduruyor. Vakıf bu cercevede hayata gecirdiği Turkiye ’nin sağlıklı yaşam ve beslenme alanında ilk dijital bilimsel bilgi platformu “Bilim Bunu Konuşuyor” ile sağlık ve beslenmeyle ilgili gundemdeki konuları, bilimsel ve en guncel bilgileri tarafsız bir yorum ve anlaşılır bir dille kamuoyuyla paylaşıyor. Sabri Ulker Vakfı, “Bilim Bunu Konuşuyor”da bu kez kahve ve cayın sağlığa olan etkilerini gundeme taşıyor. Dunyada sudan sonra en fazla tercih edilen iceceklerin başında cay ve kahve geliyor. Peki cay mı, yoksa kahve mi tercih edilmeli? Bu iki iceceğin sağlığa olan etkileri neler? Bu konudaki bilimsel veriler neler soyluyor?

Cayın kronik hastalıkları onleyici etkileri bulunuyor
Cin ve Hindistan ’dan dunyaya yayılan cay, kendine has tadı, kokusu ve rengiyle, sudan sonra en fazla tuketilen icecek. Cay bitkisinden yeşil cay, oolong cayı ve siyah cay olmak uzere uc ceşit cay uretiliyor. Yeşil cay fermantasyona uğramadan, oolong cayı yarı fermante edilerek ve siyah cay tam fermantasyonla elde ediliyor. Cayın olası sağlık etkilerini bileşiminde bulunan ve antioksidan etki gosteren polifenolik bileşenlerin sağladığı belirtiliyor.

Araştırmalar, siyah cay ve yeşil cayın benzer sağlık etkileri gosterdiği ortaya koyuyor. Cayın insulin direnci, tip 2 diyabet, kalp damar hastalıkları, hipertansiyon, mide ve bağırsak gibi kanser turleri olmak uzere ceşitli hastalıklara karşı koruyucu etkileri olabileceğini destekleyen cok sayıda araştırma bulunuyor. Cayın kronik hastalıkları onleyici etkilerinin yanı sıra bilişsel işlevleri etkileyebileceği de belirtiliyor.

Son yıllarda yapılan calışmalar cayın yapısında bulunan ve aslında bir amino asit olan teanin bileşiğinin seratonin ve dopamin seviyelerini duzenleyip hafıza ve oğrenme becerilerini geliştirebileceğine işaret ediyor. Bu etkilerinin yanında cay iceriğinde bulunan florur ve ceşitli bileşikler yardımıyla diş curuklerini onleyebiliyor, bobrek taşı riskini azaltabiliyor. Ancak cayın sağlığa olan potansiyel etkilerini acıklayabilmek adına daha fazla calışma yapılması gerekiyor.

Kahve kan şekerinin duzenlenmesine yardımcı oluyor
Etiyopya ’dan tum dunyaya yayıldığı duşunulen kahve, Coffea bitkisinden elde ediliyor. Kahve magnezyum, potasyum mineralleri ile B3 vitaminini iceriyor. Ayrıca kahvede klorojenik asit olmak uzere ceşitli polifenoller ve kafein gibi sağlığı geliştirmeye yardımcı bileşenler de bulunuyor. Kahvenin olası sağlık etkilerinin, bileşiminde bulunan ve antioksidan etki gosteren bu bileşenlerden kaynaklandığı belirtiliyor.

Kahvenin temelde antioksidan etkinliği ile kan basıncının ve kan şekerinin duzenlenmesine yardımcı olduğu ve bunun bir sonucu olarak da şeker hastalığı, kalp-damar hastalıkları, kanser gibi hastalıklardan ve şişmanlıktan korunmada etkili olabileceği bildiriliyor. Kahvenin kronik hastalıklarla olan ilişkisinin yanı sıra icerdiği kafein bileşeni ile bilişsel performans ve modu iyileştirebileceği de belirtiliyor. Ancak tıpkı cayda olduğu gibi kahvenin de sağlığa olan potansiyel etkilerini acıklayabilmek adına daha fazla araştırmaya yapılması gerekiyor.

Ne zaman ve ne kadar tuketmeli?
Bu iki sevilen iceceğin yararlı etkilerinden bahsederken tuketilen kahve ve cayın turu, miktarı, hazırlama şekli ve nasıl tuketildiği de onem taşıyor. Orneğin, cay ve kahveyi kremalı veya fazla şekerli tercih etmek iceceğin enerji iceriğini arttırabilir veya uzun sure demlenmiş bir cayda artmış tanin demir emilini olumsuz etkileyebilir. Kahve ve cayın iceriğinde bulunan kafeinin sağlık etkileri uzerinde de sıkca duruluyor. Aşırı kafein alımının, uykusuzluk, gerginlik, carpıntı ve kemik erimesi gibi sorunlara yol acabileceği belirtiliyor. Aşırı kafein alımının yol acabileceği bu sonuclar nedeniyle Avrupa Gıda Guvenliği Otoritesi (EFSA), gebe ve emziren annelerde cay ve kahve tuketimine dikkat edilmesi gerektiğini belirtiyor.

EFSA, yetişkinler icin gunde 400 mg kafein alımının guvenli olduğunu bildirirken, gebe kadınlar icin bu değeri 200 mg ile sınırlıyor. 1 fincan filtre kahve ortalama yaklaşık 100 mg, 1 fincan siyah cay ise ortalama yaklaşık 50 mg kafein iceriyor.

Cay icerdiği kafein ve tanin gibi bileşikler nedeniyle demir emilimini olumsuz etkileyebiliyor. Cay tuketiminin demir duzeyine etkisinin incelendiği calışmalar, sağlıklı bireylerin, cay tuketimini sınırlandırmasına ilişkin herhangi bir oneri getirmiyor ama demir eksikliği olan bireylerde yemeklerden hemen once ve hemen sonra cay tuketilmemesine dikkat edilmesi tavsiye ediliyor. Kısacası cay ve kahve, yeterli ve dengeli beslenmenin bir parcası olarak uygun miktar ve zamanda tuketildiğinde sağlığı destekliyor.