Mulga 5434 sayılı Emekli Sandığı Kanunun 71. maddesinde iştirakcinin eşinden 30 yaş veya daha buyuk olması halinde, olum olayı olursa, dul aylığının tam olarak değil yarı nispetinde bağlanmasını hukme bağlamıştır. Bu hukum ozellikle ileri yaştaki emeklilerin, olumleri halinde maaşlarının başka birine aktarılması icin yapılan hulle evlilikler nedeniyle konulmuştu. Ankara 9. İdare Mahkemesi, bir başvuru uzerine soz konusu bu hukmun iptali istemiyle Anayasa Mahkemesine başvurmuştur. Mahkeme yaptığı incelemede, hukmun Anayasa'ya aykırı olmadığına karar vermiştir. Anayasa Mahkemesi, 28 Nisan 2011 tarihli goruşmesinde iki konuyu incelemiş ve itirazları reddetmiştir.
İlk konu, yetim aylığına ilişkindir.
İkinci konu ise 30 yaş farkı bulunması halinde, dul aylığının yarı oranında bağlanmasına ilişkindir.
Aşağıda, konuya ilişkin değerlendirmelerimiz bulunmaktadır.
ANAYASA MAHKEMESİ KARARLARI
5 2009/86 Diyarbakır 2. İş Mahkemesi 31.5.2006 gunlu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 56. maddesinin son fıkrasının iptaline karar verilmesi istemi. Esas 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 56. maddesinin son fıkrasının Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE. 6 2009/93 Ankara 9. İdare Mahkemesi 8.6.1949 gunlu, 5434 sayılı Turkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun 71. maddesinin birinci cumlesinde yer alan ?? eşinden 30 yaş veya daha buyuk ise olumunde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? ibaresinin iptaline karar verilmesi istemi. Esas 5434 sayılı Turkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun 71. maddesinin birinci cumlesinde yer alan ?? eşinden 30 yaş veya daha buyuk ise olumunde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? İbaresinin Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE. Anayasa Mahkemesinin kararlarının anlamı nedir.
1- 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu'nun 56. maddesinin son fıkrasının Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE.
Konu yetim aylığına ilişkindir. Bu konuyu daha once incelemiştik. Sitemizde yapmış olduğumuz değerlendirmemiz icin tıklayınız.
2- 5434 sayılı Turkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu'nun 71. maddesinin birinci cumlesinde yer alan ?? eşinden 30 yaş veya daha buyuk ise olumunde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? İbaresinin Anayasa'ya aykırı olmadığına ve itirazın REDDİNE.
Konunun esası nedir?

Konu, 5434 sayılı Turkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanununun 71. maddesi birinci cumlesi hakkındadır. Birinci cumle;
?İştirakci karı veya koca eşinden 30 yaş veya daha buyuk ise olumunde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır.? ibaresini, maddenin tam şekli ise;

?İştirakci karı veya koca eşinden 30 yaş veya daha buyuk ise olumunde eşine yarı nispetinde aylık bağlanır. Ancak evlenme akdi en az 10 yıl evvel yapılmış veya cocukları olmuş ise bu indirme yapılmaz.? ibaresini taşımaktadır.
Madde evli eşlerin, memur olan eşinin vefatında veya her ikisi de memur olan evli eşlerin birisinin vefatında dul aylığı bağlanması şartlarını duzenlemiştir. Hukmun, 5434 sayılı Kanunun ilk hazırlanış tarihinden itibaren mevcut olduğu da gorulmektedir.

Maddenin hazırlanış amacı nedir?
Hazırlanış amacının, dul aylığı bağlanması icin evli eşler arasında azami 30 yaş farkının onemli olması, bazı haksız kazancların onune gecilmesi olduğunu soylememiz doğru olacaktır.
Haksız kazanclar ne olabilir?
Emeklilik olaylarında cok ilginc uygulamalar yaşanabilmektedir. Orneğin, 80 yaşında emekli bir memur kendisinden 30 veya daha kucuk yaşlarda bir kişiyle evlenebilmektedir. Emekli memur vefat edince de, vefat eden memurdan evli eşin dul aylığı alması durumu oluşabilmektedir. Maddenin bu gibi durumların onune gecmek duşuncesiyle hazırlanmış olduğunu tahmin ediyoruz.
Madde hukmu Kanunda bulunmamış olsaydı Sosyal Guvenlik Kurumunca odenecek olan dul aylığı tutarı TL. olarak nedir?
Madde hukmunun var olması karşısında odenecek olan dul aylığı tutarı TL. olarak nedir?

Dul aylığının normal oranı, olen kişiden dolayı % 75 oranıdır.
Şayet evli kişiler arasında doğum tarihleri itibariyle 30 yaş farkı olması halinde, olen kişiden dolayı aylık oranı % 37'5 olacaktır.
Dul aylığı alacak kişi, 30 yaş farkı var ise dul aylığını 1500 TL. alacak iken, alacağı aylık tutarı 750 TL. ye duşecektir.
Ayrıca, maddenin hazırlanışında 30 yaş farkı bulunmuş olan kişilere aylık tutarında indirim yapılmadan dul aylığı bağlanması koşulları da getirilmiştir. Koşul olarak evlenme tarihinin vefat etme tarihinden 10 yıl veya daha once yapılmış veya cocukları olmuş ise % 75 oranında aylık alma hakları da verilmiştir.
Madde hukmunun, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 56. maddesinin son fıkrası hukmunun getiriliş amacıyla ortak olduğunu soyleyebiliriz.
Not: 5434 sayılı Kanunun Madde 71 hukmu, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun yururluk tarihi oncesi (2008 yılı Ekim ayı başı oncesi) devlet memurluğu hizmetleri bulunanlar hakkında gecerli olduğunu hatırlatmamızda fayda bulunmaktadır.
5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun esas maddelerinde, aynı şekilde bir hukum bulunmamaktadır. Bu durum, "2008 yılı Ekim ayı başından sonra ilk defa devlet memurluğu hizmetine giren kişilerin evliliklerinde 30 yaş farkının olup olmadığına bakmadan vefat eden eşten dolayı aylık alınabilir" anlamına gelmektedir.
5510 sayılı Kanunda dul eşlere aylık bağlanması şartları, 5510 sayılı Kanunun 34 uncu maddesinde bulunmaktadır.
34. maddenin konuyla ilgili hukum şu şekildedir.
?Olen sigortalının 33 uncu madde hukumlerine gore hesaplanacak aylığının;
(a) Dul eşine % 50'si; aylık bağlanmış cocuğu bulunmayan dul eşine ise bu Kanunun 5 inci maddesinin birinci fıkrasının (a), (b) ve (e) bentleri haric bu Kanun kapsamında veya yabancı bir ulke mevzuatı kapsamında calışmaması veya kendi sigortalılığı nedeniyle gelir veya aylık bağlanmamış olması halinde % 75'i,?