3 Nisan 2011 PAZARResmî GazeteSayı : 27894
KANUN
ANAYASA MAHKEMESİNİN KURULUŞU VE YARGILAMA
USULLERİ HAKKINDA KANUN
Kanun No. 6216 Kabul Tarihi: 30/3/2011

BİRİNCİ KISIM
Genel Hukumler
BİRİNCİ BOLUM

Amac, Kapsam ve Tanımlar
Amac ve kapsam
MADDE 1- (1) Bu Kanunun amac ve kapsamı; Anayasa Mahkemesinin yapısı, gorevleri, yargılama usulleri, Başkan, başkanvekilleri ve uyelerinin secimi, disiplin ve ozluk işleri ile raportorler, raportor yardımcıları ve personelinin nitelikleri, atanmaları, gorev ve sorumlulukları, disiplin ve ozluk işlerine ilişkin esasları duzenlemektir.
Tanımlar
MADDE 2- (1) Bu Kanunun uygulanmasında;

a) Başkan: Anayasa Mahkemesi Başkanını,
b) Başkanlık: Anayasa Mahkemesi Başkanlığını,
c) Başkanvekili: Bolumlerin başkanlığını yurutmek ve Başkana vekÂlet etmek uzere Genel Kurulca dort yıllığına secilen uyeleri,
c) Bolum: Bir başkanvekilinin başkanlığında yedi uyeden oluşan ve ilgili başkanvekili başkanlığında dort uyenin katılımıyla toplanıp bireysel başvurular hakkında karar verme yetkisine sahip olan kurulu,
d) Genel Kurul: Onyedi uyeden oluşan kurulu,

e) İctuzuk: Anayasa Mahkemesi İctuzuğunu,
f) Kıdem: Anayasa Mahkemesi uyeliğine secilme tarihinden itibaren gecen sureyi veya aynı tarihte secilenlerden yaşca buyuk olmayı,
g) Komisyon: Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik incelemesini yapmak uzere oluşturulan kurulları,
ğ) Mahkeme: Anayasa Mahkemesini,
h) Uye: Başkan ve başkanvekilleri de dÂhil tum uyeleri,
ı) Yuce Divan: Anayasanın 148 inci maddesinin altıncı ve yedinci fıkralarında belirtilen kişilerin, gorevleri ile ilgili suclarından dolayı yargılamasını yapmakla gorevli Mahkeme Genel Kurulunu,
ifade eder.
İKİNCİ BOLUM
Gorevler, Yetkiler ve Mahkeme Butcesi
Mahkemenin gorev ve yetkileri
MADDE 3- (1) Mahkemenin gorev ve yetkileri şunlardır:
a) Kanunların, kanun hukmunde kararnamelerin, Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun veya bunların belirli madde veya hukumlerinin şekil ve esas bakımından, Anayasa değişikliklerinin ise sadece şekil acısından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla acılan iptal davalarına bakmak.
b) Anayasanın 152 nci maddesine gore mahkemelerce itiraz yoluyla kendisine intikal ettirilen işleri karara bağlamak.
c) Anayasanın 148 inci maddesi uyarınca yapılan bireysel başvuruları karara bağlamak.
c) Cumhurbaşkanını, Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanını, Bakanlar Kurulu uyelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yuksek İdare Mahkemesi başkan ve uyelerini, başsavcılarını, Cumhuriyet Başsavcıvekilini, HÂkimler ve Savcılar Yuksek Kurulu ve Sayıştay başkan ve uyelerini, Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanları ile Jandarma Genel Komutanını gorevleri ile ilgili suclardan dolayı Yuce Divan sıfatıyla yargılamak.
d) Siyasi partilerin kapatılmasına ve Devlet yardımından yoksun bırakılmasına ilişkin davalar ile ihtar başvuruları ve dağılma durumunun tespiti istemlerini karara bağlamak.
e) Siyasi partilerin mal edinimleri ile gelir ve giderlerinin kanuna uygunluğunun denetimini yapmak veya yaptırmak.
f) Milletvekillerinin yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasına veya milletvekilliklerinin duşmesine ya da milletvekili olmayan bakanların dokunulmazlıklarının kaldırılmasına Turkiye Buyuk Millet Meclisince karar verilmesi hÂllerinde, ilgili milletvekili veya bir diğer milletvekilinin Anayasa, kanun veya Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğu hukumlerine aykırılık iddiasına dayanan iptal istemlerini karara bağlamak.
g) Mahkeme uyeleri arasından Anayasa Mahkemesi Başkanı ve başkanvekilleri ile Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ve Başkanvekilini secmek.
ğ) Anayasada kendisine verilen diğer gorevleri yerine getirmek.
Mahkeme butcesi
MADDE 4- (1) Mahkeme, merkezi yonetim butcesi icinde kendi butcesi ile yonetilir.
(2) Turkiye Buyuk Millet Meclisinde butce ile ilgili goruşmelerde Mahkeme Genel Sekreteri hazır bulunur.
İctuzuk
MADDE 5- (1) Bu Kanun cercevesinde;
a) Mahkemenin ic duzeni, işleyişi, teşkilatı, calışma usulleri, tutulacak defter ve kayıtlar, elektronik ortam da dÂhil evrak akış duzeni, arşivlenmesi, Mahkeme kutuphanesi, Genel Sekreterlik ile idari teşkilatı, idari personelin gorev ve sorumlulukları,
b) Başkan ve uyeler ile raportorler ve raportor yardımcılarının ozluk dosyalarının tutulması, disiplin işleri, izin ve sağlık durumları, giyecekleri kisvelerin şekli ve bunların giyilme zaman ve yerleri,
c) Mahkemenin calışma, yargılama usul ve esasları, muzakere ve duruşmaların yonetimi ve kayda alınması,
Genel Kurulca kabul edilecek İctuzukle duzenlenir.
(2) İctuzuk Resmî Gazetede yayımlanır.
İKİNCİ KISIM
Anayasa Mahkemesi Uyeliği
BİRİNCİ BOLUM
Uyelerin Nitelikleri, Secimi ve Atanması
Mahkemenin kuruluşu ve uyelerin secilme yeterliği
MADDE 6- (1) Mahkeme onyedi uyeden kurulur.
(2) Mahkeme uyeliğine secilebilmek icin aşağıdaki bentlerde sayılan niteliklerden birine sahip olmak gerekir:
a) Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yuksek İdare Mahkemesi veya Sayıştayda başkan ya da uye olmak.
b) Mahkemede asgarî beş yıldır raportor olarak gorev yapıyor olmak.
c) Kırkbeş yaşını doldurmuş, yuksekoğrenim gormuş olması ve hÂkimlik mesleğine alınmaya engel bir hÂlinin bulunmaması kaydıyla;
1) Yuksekoğretim kurumlarının hukuk, iktisat veya siyasal bilimler dallarında profesor veya docent unvanını kazanmış olmak,
2) En az yirmi yıl fiilen serbest avukatlık yapmış olmak,
3) En az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen calışmış ust kademe yoneticileri arasından secilecek uye icin Yuksekoğretim Kurulu Başkan veya uyesi ya da bir yuksekoğretim kurumunun rektor veya dekanı ya da musteşar, musteşar yardımcısı, buyukelci veya vali olmak,
4) Birinci sınıf hÂkim ve savcılar icin adaylık dÂhil en az yirmi yıl calışmış olmak.
Uyelerin secimi
MADDE 7- (1) Turkiye Buyuk Millet Meclisi; iki uyeyi Sayıştay Genel Kurulunun kendi Başkan ve uyeleri arasından, her boş yer icin gostereceği ucer aday icinden, bir uyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gosterecekleri uc aday icinden yapacağı gizli oylamayla secer. Turkiye Buyuk Millet Meclisinde yapılacak bu secimde, her boş uyelik icin ilk oylamada uye tam sayısının ucte iki ve ikinci oylamada uye tam sayısının salt coğunluğu aranır. İkinci oylamada salt coğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en cok oy alan iki aday icin ucuncu oylama yapılır; ucuncu oylamada en fazla oy alan aday uye secilmiş olur. İkinci ve ucuncu tur oylamalarda oyları eşit olan adaylar arasında eşitlik bozulana kadar oylama tekrarlanır.
(2) Cumhurbaşkanı; uc uyeyi Yargıtay, iki uyeyi Danıştay, bir uyeyi Askerî Yargıtay, bir uyeyi Askerî Yuksek İdare Mahkemesi genel kurullarınca kendi başkan ve uyeleri arasından her boş yer icin gosterecekleri ucer aday icinden; en az ikisi hukuk bilim dallarından olmak uzere uc uyeyi Yuksekoğretim Kurulunun yuksekoğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında gorev yapan ve kendi uyesi olmayan oğretim uyeleri arasından her boş yer icin gostereceği ucer aday icinden; dort uyeyi ust kademe yoneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hÂkim ve savcılar ile en az beş yıl raportorluk yapmış Anayasa Mahkemesi raportorleri arasından secer.
(3) Yargıtay, Danıştay, Askerî Yargıtay, Askerî Yuksek İdare Mahkemesi ve Sayıştay genel kurulları ile Yuksekoğretim Kurulu ve baro başkanlarınca Mahkeme uyeliğine aday gostermek icin yapılacak secimlerde en fazla oy alan uc kişi aday gosterilmiş sayılır. Bu fıkra uyarınca yapılacak secimler tek turda yapılır ve her bir uye her boş uyelik icin uc adaya oy kullanabilir. Oyları eşit olan adaylar arasında eşitlik bozulana kadar oylama tekrarlanır.
Uye secilenlere tebligat ve secilenlerin gorevi kabul etmemesi
MADDE 8- (1) Turkiye Buyuk Millet Meclisince secilen uyeler Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanlığınca, Cumhurbaşkanı tarafından secilen uyeler ise Cumhurbaşkanlığınca, Mahkemeye yazıyla bildirilir. Anayasa Mahkemesi Başkanlığı durumu, secilenlere yazı ile tebliğ eder.
(2) Secilenlerin ad ve soyadları Resmî Gazetede yayımlanır.
(3) Mahkeme uyeliğine secilenin gorevi kabul etmemesi durumunda, bu husus ilgilinin Turkiye Buyuk Millet Meclisince secilmiş olması hÂlinde Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanlığına, Cumhurbaşkanınca secilmiş olması hÂlinde Cumhurbaşkanlığına ve aday gosterilmesi soz konusu ise ilgili kurum ya da kurula Başkan tarafından yazıyla bildirilir.
(4) Bildirimden itibaren 7 nci maddedeki usule gore bir ay icinde yeni uye secilir. Aday gosterecek kurulların tatilde bulunması hÂlinde, bu sure tatilin bitiminden itibaren başlar.
And icme
MADDE 9- (1) Uyeler gorevlerine başlamadan once, Başkanın davet edeceği Cumhurbaşkanı, Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanı, Başbakan, yuksek yargı organları başkan ve başsavcıları, Adalet Bakanı ve Devlet protokolunde yer alan diğer ust duzey gorevliler ile emekli uyelerden katılanların, diğer ilgililerin huzurunda ve Anayasa Mahkemesi Başkan ve uyeleri onunde aşağıdaki andı icerler:
?Turkiye Cumhuriyeti Anayasasını ve temel hak ve ozgurlukleri koruyacağıma; gorevimi doğruluk, durustluk, tarafsızlık ve hakka saygı duygusu icinde, her turlu etki ve kaygıdan uzak olarak Anayasanın dayandığı temel ilkelere uygun hukuk anlayışı icinde, sadece vicdanımın emrine uyarak yerine getireceğime buyuk Turk Milleti onunde namusum ve şerefim uzerine and icerim.?
Uyelik suresi ve teminatı
MADDE 10- (1) Mahkeme uyeleri oniki yıl icin secilirler. Bir kimse iki defa uye secilemez.
(2) Başkan ve uyeler azlolunamaz; kendileri istemedikce gorev sureleri dolmadan veya altmışbeş yaşından once emekliye sevk edilemezler.
(3) Başkan ve uyelerin gorevleri yalnızca Anayasada ve bu Kanunda ongorulen hÂllerde sona erer.
Uyeliğin boşalması ve sona ermesi
MADDE 11- (1) Başkan, bir uyenin gorev suresinin dolacağı tarihten iki ay once, bunun dışında bir boşalma olduğu takdirde ise derhÂl, keyfiyeti uyeyi secmeye ve aday gostermeye yetkili olanlara yazıyla bildirir ve bu tarihten itibaren iki ay icinde 7 nci maddedeki usule gore boşalan uyelik kaynağından secim yapılır.
(2) Başkan ve uyeler, yazılı olarak emekliliklerini isteyebilecekleri gibi, muddet ve kabule bağlı olmaksızın gorevlerinden cekilebilirler; secildikleri tarihten itibaren oniki yılın sonunda gorevleri sona erer ve her hÂlukÂrda altmışbeş yaşını doldurunca emekliye ayrılırlar.
(3) Başkanlık ve uyelik; 24/2/1983 tarihli ve 2802 sayılı HÂkimler ve Savcılar Kanununa gore hÂkimlik ve savcılık mesleğinden cıkarılmayı gerektiren bir suctan dolayı kesin hukum giyilmesi veya Turk vatandaşlığının kaybedilmesi hÂlinde kendiliğinden; gorevin sağlık bakımından yerine getirilemeyeceğinin sağlık kurulu raporuyla kesin olarak anlaşılması hÂlinde Mahkeme uye tam sayısının salt coğunluğunun kararıyla ya da 19 uncu maddeye gore Genel Kurulun kararıyla uyelikten cekilmeye davet edilme cezası verilen uyenin kendiliğinden cekilmesi veya istifa etmiş sayılması hÂllerinde sona erer.
(4) Askerî Yargıtay ve Askerî Yuksek İdare Mahkemesi tarafından gosterilecek adaylar arasından secilen uyenin, ordu mensubu olmaktan doğan emeklilikle ilgili butun hakları saklıdır.
Başkan, başkanvekilleri ile Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ve Başkanvekilinin secimi
MADDE 12- (1) Başkan ve başkanvekilleri, Uyuşmazlık Mahkemesi Başkan ve Başkanvekili uyeler arasından gizli oyla ve uye tam sayısının salt coğunluğuyla dort yıl icin secilirler.
(2) Suresi bitenler yeniden secilebilirler. Secimler, bu gorevlerin sona ereceği tarihten onceki iki ay icerisinde sonuclandırılır.
(3) Secimlerle ilgili diğer hususlar İctuzukle duzenlenir.
Başkanın gorev ve yetkileri
MADDE 13- (1) Başkanın gorev ve yetkileri şunlardır:
a) Genel Kurulun ve gerektiğinde bolumlerin gundemini belirlemek.
b) Genel Kurula ve Yuce Divana başkanlık etmek; gerekli gorduğu takdirde kendi yerine bu gorevleri ifa etmek uzere başkanvekillerinden birini gorevlendirmek.
c) Genel Sekreter ve Genel Sekreter yardımcılarını gorevlendirmek ve gorevden almak.
c) Mahkemeyi temsil etmek.
d) Mahkeme yonetmeliklerini onaylamak.
e) Harcamaların Mahkeme butcesine uygunluğunu denetlemek.
f) Bolumlerden birinin fiilî ya da hukuki imkÂnsızlık nedeniyle toplanamaması hÂlinde diğer bolumden uye gorevlendirmek.
g) Mahkeme personelinin atamasını yapmak.
ğ) Mahkemenin verimli ve duzenli calışmasını sağlamak ve bu amacla uygun goreceği tedbirleri almak.
h) Gerekli gorduğu takdirde basına ve kamuoyuna Mahkemeyle ilgili bilgi ve demec vermek veya bu maksatla başkanvekili, uye veya raportor gorevlendirmek.
Başkanvekillerinin gorev ve yetkileri
MADDE 14- (1) Başkana ait gorev ve yetkiler, Başkanlığın boş olması hÂlinde kıdemli başkanvekili; Başkanın mazeretli veya izinli olması hÂllerinde ise Başkan tarafından belirlenen başkanvekilince yerine getirilir. Başkanvekillerinin de bulunmaması durumunda Mahkemeye en kıdemli uye başkanlık eder.
(2) Başkanvekillerinin gorev ve yetkileri şunlardır:
a) Bolumlere ve Başkanın gerekli gorduğu hÂllerde Genel Kurul ya da Yuce Divana başkanlık etmek.
b) Başkanı oldukları bolumun gundemini belirlemek.
c) Bolum icinden oluşturulacak komisyonlarda uyelerin donuşumlu olarak gorev yapmalarını sağlamak.
c) Bu Kanunla verilmiş diğer gorevler ile Başkan tarafından tevdi edilen işleri yapmak.
Uyelerin yukumlulukleri
MADDE 15- (1) Uyeler;
a) HÂkimlik mesleğinin vakar ve şerefine uygun hareket etmek zorundadırlar; gorevleriyle bağdaşmayan herhangi bir faaliyette bulunamazlar,
b) Gecerli bir mazeretleri olmadıkca oturumlara katılırlar,
c) Mahkemede goruşulmekte olan konularda goruş ve duşuncelerini acıklayamazlar,
c) Oturumun ve oylamanın gizliliğini muhafaza ederler,
d) Oylamalarda cekimser oy kullanamazlar,
e) Gorevleri dışında resmî veya ozel hicbir gorev alamazlar; davet olundukları ulusal ve uluslararası kongre, konferans ve benzeri bilimsel toplantılara Başkanın izniyle katılabilirler.
(2) Sportif, sosyal ve kulturel amaclı derneklerde yonetim ve denetim kurullarında gorev almamak koşuluyla uyelik hÂli gorev olarak nitelendirilemez.
İKİNCİ BOLUM
Disiplin İşlemleri ile Suc ve Cezalara İlişkin Hukumler
Başkan ve uyeler hakkında inceleme ve soruşturma
MADDE 16- (1) Başkan ve uyelerin gorevlerinden doğan veya gorevleri sırasında işledikleri iddia edilen sucları, kişisel sucları ve disiplin eylemleri icin soruşturma acılması Genel Kurulun kararına bağlıdır. Ancak, ağır ceza mahkemesinin gorevine giren sucustu hÂllerinde, soruşturma genel hukumlere gore yurutulur.
(2) Başkan, mustear adla yapılan veya yapıldığı anlaşılan imzasız, adressiz yahut belli bir olayı ve nedeni icermeyen, delilleri ve dayanakları gosterilmeyen ihbar ve şikÂyetleri işleme koymaz. Ancak, bu ihbar ve şikÂyetlerin somut delillere dayanması durumunda konu hakkında gerekli inceleme ve araştırma yapılır.
(3) Başkan gereken hÂllerde, işi Genel Kurula goturmeden once uyelerden birine on inceleme yaptırabilir. Soruşturma acılmasına yer olup olmadığının belirlenmesi icin gerekli incelemeyi yapmak uzere gorevlendirilen uye, incelemesini tamamladıktan sonra, durumu bir raporla Başkana bildirir.
(4) Konu, Başkan tarafından gundeme alınarak Genel Kurulda goruşulur. Hakkında işlem yapılan uye goruşmeye katılamaz. Genel Kurulca, soruşturma acılmasına yer olmadığına karar verildiği takdirde, karar ilgili uye ile ihbar ve şikÂyette bulunanlara tebliğ edilir.
(5) Soruşturma acılmasına karar verildiği takdirde, Genel Kurul, uyeler arasından uc kişiyi Soruşturma Kurulunu oluşturmak uzere secer. Kıdemli uye Soruşturma Kuruluna başkanlık eder. Soruşturma Kurulu, 4/12/2004 tarihli ve 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Cumhuriyet savcısına tanıdığı butun yetkilere sahiptir. Kurulun soruşturma ile ilgili yapılmasını istediği işlemler, mahallinde yetkili adli makamlar tarafından derhÂl yerine getirilir.
(6) On inceleme yaptırılmasına, Soruşturma Kurulu uyelerinin secilmesine, soruşturmanın yapılmasına ve gereken diğer kararların verilmesine dair esaslar İctuzukle duzenlenir.
(7) Başkanın yukarıda yazılı hÂl ve hareketlerinin gorulmesi veya oğrenilmesi hÂlinde, Başkan tarafından yapılması gereken işlemler kıdemli başkanvekilince yurutulur.
Adli soruşturma ve kovuşturma
MADDE 17- (1) Ağır ceza mahkemesinin gorevine giren kişisel suclarla ilgili sucustu hÂli istisna olmak uzere, gorevlerinden doğan veya gorevleri sırasında işledikleri iddia edilen sucları ve kişisel sucları nedeniyle Başkan ve uyeler hakkında koruma tedbirlerine ancak bu madde hukumlerine gore karar verilebilir.
(2) Ağır ceza mahkemesinin gorevine giren kişisel suclarla ilgili sucustu hÂllerinde soruşturma genel hukumlere gore yurutulur. İddianame hazırlanması hÂlinde kovuşturma Yargıtay Ceza Genel Kurulunca yapılır.
(3) Ağır ceza mahkemesinin gorevine giren kişisel suclarla ilgili sucustu hÂli dışındaki gorevden doğan veya gorev sırasında işlendiği iddia edilen suclar ile kişisel suclarda Soruşturma Kurulu, soruşturma sırasında 5271 sayılı Kanunda ve diğer kanunlarda yer alan koruma tedbirlerinin alınması talebinde bulunursa, Genel Kurulca bu konuda karar verilir.
(4) Soruşturma Kurulu soruşturmayı tamamladıktan sonra kamu davasının acılmasına gerek gormezse kovuşturma yapılmasına yer olmadığına karar verir. Kurul, kamu davası acılmasını gerekli gorurse duzenleyeceği iddianameyi ve dosyayı gorevleriyle ilgili suclarda Yuce Divan sıfatıyla yargılama yapmak uzere Anayasa Mahkemesine, kişisel suclarda ise Yargıtay Ceza Genel Kuruluna tevdi olunmak uzere Başkanlığa gonderir. Soruşturma Kurulunun vereceği kararlar şupheliye ve varsa şikÂyetciye tebliğ olunur.
Disiplin soruşturması işlemleri
MADDE 18- (1) Başkan ve uyelerin hÂkimlik mesleğinin vakar ve şerefi ile bağdaşmayan veya hizmetin aksamasına yol acan hÂl ve hareketlerinden dolayı haklarında 16 ncı maddede belirlenen kurallar cercevesinde disiplin soruşturması yapılır. Genel Kurul, eldeki bilgi ve deliller ile isnat olunan hÂl ve hareketin niteliğine gore disiplin soruşturması yapılmasına yer olup olmadığına karar verir.
(2) Ceza soruşturma ve kovuşturmaları, disiplin işlemlerinin ayrıca yapılmasına ve uygulanmasına engel olmaz. Disiplin soruşturmasını gerektiren eylemlerin oğrenilmesinden itibaren bir yıl gecmiş olması hÂlinde disiplin soruşturması acılamaz. Disiplin cezasını gerektiren eylemin işlendiği tarihten itibaren beş yıl gecmiş olması hÂlinde disiplin cezası verilemez. Disiplin cezasını gerektiren eylem, aynı zamanda bir suc teşkil eder, bu suc icin kanunda daha uzun bir zamanaşımı suresi ongorulmuş olur ve ceza soruşturması veya kovuşturması da acılır ise, bu fıkrada belirtilen sure yerine zamanaşımı sureleri uygulanır. Genel Kurulca kovuşturma sonucunun beklenmesine karar verilenler hakkında ise, kovuşturmayı yuruten mahkeme kararının kesinleşmesinden itibaren bir yıl gecmekle ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
(3) Genel Kurul disiplin soruşturması acılmasına karar verirse Soruşturma Kurulu, konu ile ilgili bilgileri toplar ve subut delillerini tespit eder, luzum gordukleri kimseleri yeminle dinler, isnat olunan hÂl ve hareketi bildirerek ilgiliyi onbeş gunden az olmamak uzere tanınacak sure icinde savunmasını yapmaya davet eder. İlgili, savunmasının istendiği andan itibaren, soruşturma evrakını incelemeye yetkilidir.
(4) Kamu idareleri, kamu gorevlileri, diğer gercek ve bankalar dÂhil tuzel kişiler, Soruşturma Kurulunun sorularına cevap vermek ve soruşturmayla ilgili taleplerini yerine getirmek zorundadırlar.
(5) Soruşturma Kurulu inceleme neticesinde, elde ettiği bilgi ve delilleri gosteren ve bunlara gore disiplin cezası verilmesine yer olup olmadığı hakkındaki kanaatlerini iceren bir rapor hazırlayarak rapor ve eklerini Genel Kurula iletmek uzere Başkanlığa sunar.
(6) Başkan, soruşturma sonucunu ilgiliye yazılı olarak bildirir ve ilgiliyi beş gunden az olmamak uzere tayin edeceği sure icinde Genel Kurul huzurunda sozlu ya da yazılı savunmasını vermeye davet eder.
(7) Genel Kurul, yapılan disiplin soruşturmasının sonucuna gore, gerekirse soruşturmanın genişletilmesine, isnat olunan hÂl ve hareketi sabit gormezse dosyanın işlemden kaldırılmasına, sabit gormesi hÂlinde ise eylemine uyan disiplin cezasına karar verir.
Disiplin cezaları ve yerine getirilmesi
MADDE 19- (1) Başkan ve uyelerin, asli gorevleri dışında resmî veya ozel bir gorev almaları ya da yaptıkları yeminle veya uyeliğin vakar ve şerefi ile bağdaşmayan, hizmetin aksamasına yol acan hÂl ve hareketlerinin sabit gorulmesi hÂlinde, eylemin niteliğine gore, uyarma, kınama ya da uyelikten cekilmeye davet edilme cezalarından birisine karar verilir.
(2) Uyelikten cekilmeye davet edilme cezasına karar verilebilmesi icin Genel Kurulun ucte iki oy cokluğu aranır.
(3) Disiplin cezasına ilişkin Genel Kurul kararına karşı ilgili, kararın kendisine tebliğ tarihinden itibaren on gun icinde Genel Kurula yeniden inceleme başvurusunda bulunabilir. Genel Kurulca yapılacak yeniden inceleme sonucunda verilen karar kesindir. Genel Kurul kararı Başkan tarafından ilgiliye tebliğ edilir ve yerine getirilir.
(4) Hakkında uyelikten cekilmeye davet cezası verilen uye, tebliğ tarihinden itibaren bir ay icinde buna uymazsa istifa etmiş sayılır ve bu sure icinde izinli kabul edilir.
UCUNCU KISIM
Teşkilat Yapısı
BİRİNCİ BOLUM
Mahkeme Teşkilatı
Teşkilat
MADDE 20- (1) Anayasa Mahkemesi teşkilatı; Başkanlık, Genel Kurul, bolumler, komisyonlar, Genel Sekreterlik ve idari birimlerden oluşur.
Genel Kurul
MADDE 21- (1) Genel Kurul, Mahkemenin onyedi uyesinden oluşur. Genel Kurul, Başkanın veya belirleyeceği başkanvekilinin başkanlığında en az oniki uye ile toplanır.
(2) Genel Kurulun gorevleri şunlardır:
a) İptal ve itiraz davaları ile Yuce Divan sıfatıyla yurutulecek yargılamalara bakmak.
b) Siyasi partilere ilişkin mali denetim yapmak, dava ve başvuruları karara bağlamak.
c) İctuzuğu kabul etmek veya değiştirmek.
c) Başkan ve başkanvekilleri ile Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı ve Başkanvekilini secmek.
d) Bolumler arasındaki iş bolumunu yapmak, bolumlerden birinin yıl icinde gelen işleri normal calışmayla karşılanamayacak şekilde artmış ve bolumler arasında iş bakımından bir dengesizlik meydana gelmişse takvim yılı başında toplanıp bir kısım işleri diğer bolume vermek.
e) Bolumler arasında meydana gelen iş bolumu uyuşmazlıklarını kesin karara bağlamak, fiilî veya hukuki imkÂnsızlık nedeniyle bir bolumun gorevine giren işe bakamaması hÂlinde diğer bolumu gorevlendirmek.
f) Uyeler hakkında disiplin ve ceza soruşturması acılmasına, soruşturma ve kovuşturma tedbirlerine ve gerektiğinde disiplin cezası verilmesine ya da uyeliğin sona erdirilmesine karar vermek.
g) İtirazları incelemek.
Bolumler ve komisyonlar
MADDE 22- (1) Mahkemede, bireysel başvuruları karara bağlamak uzere bir başkanvekili başkanlığında yedişer uyesi olan iki bolum bulunur. Bolumler, bir başkanvekilinin başkanlığında dort uyenin katılımıyla toplanır.
(2) Bolum ve komisyonların oluşumu ve iş bolumu ile ilgili hususlar İctuzukle duzenlenir.
İKİNCİ BOLUM
Genel Sekreterlik, Raportorler ve Raportor Yardımcıları
Genel Sekreter ve Genel Sekreter yardımcılarının gorevleri
MADDE 23- (1) Başkanlığa bağlı olarak Genel Sekreterlik birimi kurulur. Genel Sekreterliğe bağlı birimlerin calışma esasları yonetmelikle duzenlenir.
(2) Genel Sekreter, Başkan tarafından raportorler arasından gorevlendirilir. Genel Sekreterin gorevde olmaması durumunda, yerine Genel Sekreterin belirleyeceği Genel Sekreter yardımcısı vekÂlet eder.
(3) Genel Sekreter, Başkanın gozetim ve denetimi altında;
a) Başvuruların kayıt ve sevk edilmesi,
b) Genel Kurul ve bolum toplantılarıyla ilgili idari işlerin yurutulmesi,
c) Kararların ve raporların otomasyonunun sağlanması ve arşivlenmesi,
c) Mahkemenin yazışmalarının yapılması,
d) Mahkeme kararlarının uygulanmasının takip edilmesi ve bu konuda Genel Kurula bilgi verilmesi,
e) Butcenin harcanması ve bu konuda Başkana bilgi verilmesi,
f) Mahkemenin kurumsal, bilimsel, idari, mali ve teknik işlerinin yurutulmesi,
g) Protokol işlerinin duzenlenmesi,
ğ) Personelin sevk ve idaresinin sağlanması,
h) Kanun, İctuzuk ve yonetmelik hukumleri cercevesinde Başkan tarafından verilen diğer işlerin yapılması,
konularında gorevli ve yetkilidir.
(4) Başkan tarafından raportorler arasından uc Genel Sekreter yardımcısı gorevlendirilir. Genel Sekreter yardımcılarının gorevleri ve aralarındaki iş bolumu ile ilgili hususlar yonetmelikle duzenlenir.
Raportorler
MADDE 24- (1) Mahkemede, yargısal ve idari calışmalara yardımcı olmak uzere yeteri kadar raportor gorevlendirilir ya da atanır.
(2) Mahkemede raportor olabilmek icin aşağıdaki şartlardan birini taşımak gerekir:
a) Mesleklerinde en az beş yıl başarıyla calışmış adli veya idari hÂkim ya da savcı veya Sayıştay denetcisi, başdenetcisi ya da uzman denetcisi olmak.
b) Yuksekoğretim kurumlarının hukuk, iktisat veya siyasal bilimler dallarında docent, yardımcı docent ya da doktorasını tamamlamış araştırma gorevlisi olmak.
c) Adaylık suresi haric, en az beş yıl başarıyla calışmış raportor yardımcısı olmak.
(3) Kamu Personeli Yabancı Dil Bilgisi Seviye Tespit Sınavından en az (C) duzeyinde belge almış olmak ve lisansustu calışmalar yapmış olmak, raportorluğe gorevlendirmede ve atanmada tercih nedenidir.
(4) Raportorler, idari yonden Başkana bağlı olup, gorevlerini hÂkimlik teminatına uygun olarak yerine getirirler.
Raportorlerin gorevlendirilmesi, ozluk hakları, disiplin ve ceza işleri
MADDE 25- (1) Raportor olarak calışmak isteyenler bu konudaki isteklerini yazılı olarak Başkanlığa iletirler.
(2) Raportorler Başkanın uygun gormesi uzerine bağlı oldukları kurum tarafından gorevlendirilirler.
(3) Bu Kanunda hukum bulunan hÂller dışında, gorevlendirilen raportorlerin ozluk işlerinde, mensup oldukları mesleklere ait hukumler uygulanır ve raportor olarak Mahkemede gecirdikleri sureler mesleklerinde gecmiş sayılır. Yukselme ve kademe ilerlemelerinde Başkan tarafından verilecek yazılı bilgi esas alınır.
(4) Mahkemenin kadrolarına atanan raportorlerin yukselme sureleri iki yıldır.
(5) Gorevlendirilenler de dÂhil raportorlerin aylıkları ve diğer mali hakları Mahkeme butcesinden odenir.
(6) Gorevlendirilen raportorlerin kanunî izin haklarına ve sağlık işlerine ilişkin işlemler Başkanlıkca yurutulur ve ozluk dosyalarına işlenmek uzere kurumlarına bildirilir.
(7) 24 uncu maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine gore gorevlendirilen raportorlerin gorevlerinden ayrılmalarında, gorevlendirmelerinde izlenen yontem uygulanır. Gorevlerinden ayrılmalarından sonra tabi oldukları kanunlara gore yapılacak atamalarda, sahip bulundukları derece ve kıdem, Mahkemedeki calışmaları ile kendi istekleri dikkate alınır.
(8) 24 uncu maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine gore gorevlendirilen raportorler, talepte bulunmaları ve Başkanlıkca uygun gorulmesi hÂlinde Mahkeme raportoru olarak atanırlar. Bu şekilde ataması yapılan raportorlerin onceki kurumlarıyla ilişikleri kesilir.
(9) Mahkemenin raportorluk kadrolarına atananlar, emeklilik hakları ile teminatları bakımından kıdem, sınıf ve derecelerindeki birinci sınıf, birinci sınıfa ayrılmış, ikinci sınıf ve ucuncu sınıf hÂkim ve savcılar hakkındaki hukumlere tabidir. Ek gostergelere ilişkin olarak birinci sınıfa ayrılmış hÂkim ve savcılar icin aranan ?Yargıtay ve Danıştay uyeliklerine secilme hakkını kaybetmemiş olmak? şartı, atanan raportorler icin ?birinci sınıfa ayrılma niteliklerini kaybetmemek? şeklinde uygulanır.
(10) Mahkemeye atanan raportorlerin aylık, odenek, mali, sosyal ve emeklilik hakları, adli suclarıyla ilgili soruşturma ve kovuşturma işlemleri ile diğer haklarına ilişkin bu Kanunda hukum bulunmayan hÂllerde, 2802 sayılı Kanunun ilgili hukumleri uygulanır.
(11) 24 uncu maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerine gore gorevlendirilen raportorlerin gorevlerinden doğan veya gorevleri sırasında işledikleri suclar ve kişisel sucları ile disiplin eylemlerinden dolayı Başkanın bildirmesi uzerine; bağlı bulundukları kurumlarca kendileriyle ilgili mevzuat hukumleri uyarınca işlem yapılır.
Raportorlerin gorevleri
MADDE 26- (1) Raportorler, Başkan tarafından kendilerine verilen dosyaların ilk ve esas inceleme raporlarını hazırlar ve toplantılara katılırlar; bireysel başvurularla ilgili olarak Kanunda ve İctuzukte belirtilen gorevleri ifa ederler.
(2) Başkan tarafından gerektiğinde raportorlere tanık veya uzman dinleme ve benzeri gorevler verilebilir.
(3) Raportorler Başkan tarafından komisyonlarda gorevlendirilebilirler.
(4) Raportorler Başkanın izin vermesi koşuluyla universitelerde, Turkiye Adalet Akademisinde ve benzeri kurum ve kuruluşlarda ders, kurs ve konferans verebilirler.
(5) Kanun, İctuzuk, yonetmelik ya da Başkan tarafından verilen diğer gorevleri yaparlar.
Raportor yardımcıları ve adayları
MADDE 27- (1) Mahkemede, yargısal ve idari calışmalara yardımcı olmak uzere yeteri kadar raportor yardımcısı atanır.
(2) Hukuk, siyasal bilgiler, iktisat, işletme, iktisadî ve idari bilimler alanlarında en az dort yıllık yuksekoğrenim yapmış veya bunlara denkliği kabul edilmiş yabancı oğretim kurumlarından mezun olanlar ya da yabancı bir hukuk fakultesini bitirip de Turkiye'deki hukuk fakulteleri programlarına gore eksik kalan derslerden sınava girip başarı belgesi almış bulunanlar arasından acılacak giriş sınavını kazananlar, Başkan tarafından raportor yardımcılığına aday olarak atanır. Sınava girebilmek icin askerlik hizmetini tamamlamış, erteletmiş veya askerlik hizmetinden muaf olmak, giriş sınavının yapıldığı yılın ocak ayının son gunu itibarıyla, lisans ve lisansustu oğrenimini yapmış olanlar icin otuz, doktora oğrenimini tamamlamış olanlar icin otuzbeş yaşını bitirmemiş olmak, 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 48 inci maddesinde belirtilen genel nitelikleri taşımak şarttır.
(3) Giriş sınavı, yazılı sınav ve mulakattan oluşur.
(4) Mulakat adayın;
a) Bir konuyu kavrayıp ozetleme, ifade yeteneği ve muhakeme gucu,
b) Liyakati, temsil kabiliyeti, davranış ve tepkilerinin mesleğe uygunluğu,
c) Ozguveni, ikna kabiliyeti ve inandırıcılığı,
c) Genel yetenek ve genel kulturu,
d) Bilimsel ve teknolojik gelişmelere acıklığı,
yonlerinden değerlendirilerek, ayrı ayrı puan verilmek suretiyle gercekleştirilir. Adaylar, komisyon tarafından yukarıdaki bentlerde yazılı ozelliklerin her biri icin yirmişer puan uzerinden değerlendirilir ve verilen puanlar ayrı ayrı tutanağa gecirilir. Bunun dışında mulakat ile ilgili herhangi bir kayıt sistemi kullanılmaz.
(5) Raportor yardımcıları ve raportor yardımcı adayları 657 sayılı Kanundaki genel idare hizmetleri sınıfına dÂhil olup, raportorluk sınıf ve derecelerine dÂhil değildirler. Bunlara 657 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hukumleri uygulanır.
(6) Raportor yardımcılarının raportorluğe atanabilmeleri icin adaylık suresi haric olmak uzere bu gorevde fiilen en az beş yıl calışmış olmaları, hazırlayacakları meslekî nitelikteki tezin kabul edilmesi şarttır. Bu koşulları taşıyanlar, kadro durumu da gozetilerek Genel Sekreterin teklifi ve Başkanın onayı ile raportorluğe atanabilirler.
(7) Raportor yardımcılığı adaylığına giriş sınavı usul ve esasları, adaylık eğitiminin şekli ve şartları, adaylık suresi sonunda yapılacak sınavın usul ve esasları, raportor yardımcılarının hazırlayacakları tezlerin şekil ve kapsamı ile diğer hususlar yonetmelikle duzenlenir.
Yuksek Disiplin Kurulu
MADDE 28- (1) Başkan, başkanvekilleri, uyeler ve 24 uncu maddenin ikinci fıkrasının (a) ve (b) bentlerinde sayılanlar haric olmak uzere, Mahkemede istihdam edilen personelin disiplin işleri Yuksek Disiplin Kurulu tarafından yurutulur.
(2) Kurul, Genel Sekreterin onerisi ve Başkanın onayı ile belirlenen uc raportorden oluşur. Bunlardan kıdemli olan raportor Kurula başkanlık eder.
(3) Disiplin cezasını gerektiren hÂller ve verilecek cezalar konusunda 657 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hukumleri uygulanır. Kurulun calışma usul ve esasları ile sair hususlar yonetmelikle duzenlenir.
UCUNCU BOLUM
Hizmet Birimleri
Hizmet birimleri
MADDE 29- (1) Mahkemenin hizmet birimleri şunlardır:
a) Yazı İşleri Mudurluğu
b) İdarî ve Mali İşler Mudurluğu
c) Personel Mudurluğu
c) Yayın ve Halkla İlişkiler Mudurluğu
d) Dış İlişkiler Mudurluğu
e) Strateji Geliştirme Mudurluğu
f) Teknik Hizmetler Mudurluğu
g) Ozel Kalem Mudurluğu
ğ) Basın Muşavirliği
(2) İhtiyac hÂlinde Başkanın onerisi, Genel Kurulun kararı ile yeni birimler oluşturulabilir.
(3) Hizmet birimlerinin gorev ve sorumlulukları yonetmelikte gosterilir.
Mahkeme personeli ve atanması
MADDE 30- (1) Mahkeme gorevlerini yerine getirirken hukuki, idari ve mali alanlarda calışmak uzere yeterli sayıda personel istihdam eder. Bu personel hakkında 657 sayılı Kanunun bu Kanuna aykırı olmayan hukumleri uygulanır.
(2) Personelin ataması Genel Sekreterin onerisi uzerine Başkan tarafından yapılır.
Gecici gorevlendirme
MADDE 31- (1) Mahkemenin Anayasa ve bu Kanunda verilen gorevlerini yerine getirirken ihtiyac gorulmesi hÂlinde; hÂkim, savcı ve Sayıştay denetcileri ile kamu kurum ve kuruluşlarında calışanlardan memur ve diğer kamu gorevlisi statusunde olanlar aylık, odenek, her turlu zam, tazminatlar ile diğer mali ve sosyal hak ve yardımlar kurumlarınca odenmek kaydıyla Mahkemede gecici olarak gorevlendirilebilir. Bu hukum cercevesince yapılacak gorevlendirmelerde kamu gorevlisinin muvafakati aranır. Bu şekilde yapılan gorevlendirmenin suresi bir yılı gecemez. Ancak ihtiyac hÂlinde bu sure altı aylık donemler hÂlinde uzatılabilir.
(2) Başkanın bu kapsamdaki gorevlendirme talebi ilgili kurum ve kurullarca on gun icinde kanuni bir engeli olmaması hÂlinde yerine getirilir. Gecici gorev suresi ilgililerin terfi ve emekliliklerinde kurumlarınca hesaba katılarak ozluk hakları devam ettirilir.
(3) Gecici gorev suresince yukselme ve kademe ilerlemelerine esas olmak uzere Başkan, ilgili kurum ve kurullara yazılı bilgi verir.
(4) Gecici olarak gorevlendirilenlerin kendi kurumlarında aldıkları net aylıkları ile hÂkim, savcı ve Sayıştay meslek mensupları arasından gorevlendirilenler icin raportorlerin; memurlar ve diğer kamu gorevlileri icin Mahkemede gorev yapmakta olan emsali memurların almakta oldukları aylıklar ve diğer odemeler arasındaki fark ayrıca odenir. Bu fıkraya gore yapılacak odemeler hakkında aylıklara ilişkin hukumler uygulanır ve damga vergisi haric herhangi bir vergiye tabi tutulmaz, her ne şekilde olursa olsun başka bir odemenin hesaplanmasında dikkate alınmaz.
Sozleşmeli personel
MADDE 32- (1) Mahkeme Başkanlığında; 657 sayılı Kanun ve diğer kanunların sozleşmeli personel calıştırılması hakkındaki hukumlerine bağlı olmaksızın, kadroları karşılık gosterilmek suretiyle, sozleşmeli olarak basın muşaviri ve mutercim calıştırılabilir.
(2) Bu suretle calıştırılacakların sozleşme usul ve esasları ile odenecek brut sozleşme ucreti, birinci derecedeki raportor yardımcısı icin belirlenen brut ortalama aylıkları gecmemek uzere Başkanlıkca tespit edilir.
Hizmet satın alma
MADDE 33- (1) Başkan, Mahkemenin ihtiyac duyduğu alanlarda projelerin hazırlanması, gercekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği icin şart olan zaruri ve istisnai hÂllere munhasır olmak uzere ozel bir meslek bilgisi ve ihtisasını gerektiren işlerde hizmet alımı yoluyla yerli ve yabancı uzman calıştırmaya yetkilidir.
İdarî personelin Adalet Bakanlığı kadrolarına atanması
MADDE 34- (1) 27 nci maddenin birinci fıkrasına gore atananlar haric, Mahkemenin hizmet birimlerinde calışan 657 sayılı Kanuna tabi personel, Genel Sekreterin teklifi ve Başkanın uygun gormesi uzerine, mukteseplerine uygun olarak Adalet Bakanlığınca Bakanlık merkez ve taşra teşkilatı kadrolarına atanabilirler.
DORDUNCU KISIM
İnceleme ve Yargılama Usulleri
BİRİNCİ BOLUM
İptal Davası
İptal davası acmaya yetkili olanlar
MADDE 35- (1) Kanunların, kanun hukmunde kararnamelerin, Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun veya bunların belirli madde ya da hukumlerinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla doğrudan doğruya iptal davası acmaya yetkili olanlar şunlardır:
a) Cumhurbaşkanı
b) İktidar ve anamuhalefet partisi Meclis grupları
c) Turkiye Buyuk Millet Meclisi uye tamsayısının en az beşte biri oranındaki uyeleri
(2) İktidarda birden fazla siyasi partinin bulunması hÂlinde, iktidar partilerinin dava acma hakkını en fazla uyeye sahip olan parti kullanır.
(3) Anayasa değişikliklerinin ve kanunların şekil bakımından Anayasaya aykırılığı iddiasıyla iptal davası acmaya Cumhurbaşkanı veya Turkiye Buyuk Millet Meclisi uye tam sayısının en az beşte biri oranındaki milletvekilleri yetkilidir.
Şekil bakımından iptal davası ve sınırı
MADDE 36- (1) Şekil bakımından denetim; Anayasa değişikliklerinde teklif coğunluğuna, oylama coğunluğuna ve ivedilikle goruşulemeyeceği şartına uyulup uyulmadığı; kanunların ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun son oylamasının ongorulen coğunlukla yapılıp yapılmadığı; kanun hukmunde kararnamelerin ise yetki kanununda ongorulen sure icinde cıkarılıp cıkarılmadığı ile Cumhurbaşkanı ve Bakanlar Kurulu uyelerinin imzalarının bulunup bulunmadığı hususlarıyla sınırlıdır.
(2) Anayasa değişikliklerine karşı iptal davaları yalnız şekil bakımından aykırılık iddiası ile acılabilir.
(3) Şekil bozukluğuna dayanan iptal davaları Mahkeme tarafından oncelikle incelenerek karara bağlanır.
(4) Şekil bozukluğuna dayanan Anayasaya aykırılık iddiası mahkemeler tarafından ileri surulemez.
İptal davası acma suresi
MADDE 37- (1) Anayasa değişiklikleri ile kanunların şekil yonunden Anayasaya aykırılıkları iddiası ile doğrudan doğruya iptal davası acma hakkı, bunların Resmî Gazetede yayımlanmalarından başlayarak on gun; kanun hukmunde kararnamelerle Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun veya bunların belli madde ve hukumlerinin şekil ve esas, kanunların ise sadece esas yonlerinden Anayasaya aykırılıkları iddiasıyla doğrudan doğruya iptal davası acma hakkı, bunların Resmî Gazetede yayımlanmalarından başlayarak altmış gun sonra duşer.
İptal davası acılmasında temsil ve uyulması gereken esaslar
MADDE 38- (1) Kanunların, kanun hukmunde kararnamelerin ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun veya bunların belirli madde ya da hukumlerinin Anayasaya aykırılığı iddiasıyla acılacak iptal davası, 35 inci maddenin birinci fıkrasının (b) bendinde yazılı siyasi parti gruplarının genel kurullarının, uye tam sayısının salt coğunluğu ile alacakları karar uzerine acılır.
(2) Dava, 35 inci maddenin birinci fıkrasının (c) bendinde yazılı Turkiye Buyuk Millet Meclisi uyeleri tarafından acıldığı takdirde dilekcede, kendilerine Mahkemece tebligat yapılmak uzere, iki uyenin adının gosterilmesi gerekir.
(3) İptal davası, Anayasa değişiklikleri ile kanunların, kanun hukmunde kararnamelerin ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun veya bunların belirli madde ya da hukumlerinin Anayasaya aykırılığı iddiası ile iptalini ihtiva eden dava dilekcesinin Genel Sekreterlikce, Yazı İşleri Mudurluğune havale edildiği tarihte acılmış sayılır. Davayı acanlara Genel Sekreterlikce başvurunun kayda alındığına dair bir belge verilir.
(4) Dava, Turkiye Buyuk Millet Meclisinin uye tam sayısının en az beşte biri oranındaki milletvekilleri tarafından acılmakta ise dava dilekcesi ile birlikte davayı acanların sıra numarasıyla ad ve soyadlarının, secildikleri bolgelerinin ve imzalarının yer alması ve bu dilekcenin imzaları iceren her bir sayfasının o sayfada ad ve soyadları ile imzaları bulunanların milletvekili ve imzalarının da kendilerine ait olduğunun ayrı ayrı Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanı veya belirleyeceği gorevli tarafından imza ve muhur konulmak suretiyle onaylanmış olarak Genel Sekreterliğe verilmesi zorunludur.
(5) Siyasi parti grupları tarafından acılan davalarda ise grup genel kurulu kararının onaylı ornekleri ile dava dilekcesinde imzası olanların, grup başkanı veya vekili olduklarını belirleyen onaylı belge orneklerinin dava dilekcesi ile birlikte Genel Sekreterliğe verilmesi gerekir.
(6) İptal davalarında, Anayasaya aykırılıkları ileri surulen hukumlerin Anayasanın hangi maddelerine aykırı olduğunun ve gerekcelerinin belirtilmiş olması zorunludur.
Eksikliklerin tamamlattırılması ve goruş bildirme
MADDE 39- (1) Mahkemece, dava dilekcesinin, 38 inci maddede gosterilen şartları taşıyıp taşımadığı, kayıt tarihinden itibaren on gun icinde incelenir. Başvuru dilekcesinde eksiklikler varsa kararla saptanarak onbeş gunden az olmamak uzere verilecek sure icinde tamamlanması ilgililere tebliğ olunur.
(2) Dava, Turkiye Buyuk Millet Meclisinin uye tam sayısının en az beşte biri oranındaki milletvekilleri tarafından acılmışsa, eksikliklerin tamamlanmasına ilişkin tebligat, başvuru dilekcesinde tebligatların yapılacağı belirtilen milletvekillerine, dilekcede bu husus belirtilmemişse dilekcenin en başında ad ve soyadları yazılı olan iki uyeye yapılır.
(3) Birinci fıkrada belirtilen sure icinde eksikliklerin tamamlanmaması hÂlinde Genel Kurulca iptal davasının acılmamış sayılmasına karar verilir. Bu karar, ilgililere tebliğ olunur.
(4) İptal davalarında Mahkemece esasın incelenmesine karar verilmesi hÂlinde, dava dilekcesi ile ekleri Turkiye Buyuk Millet Meclisi Başkanlığı, Başbakanlık ile iptal davası acmaya yetkili siyasi parti gruplarına gonderilir. Bu makamlar, iptal davasıyla ilgili yazılı goruşlerini değerlendirilmek uzere Mahkemeye bildirebilirler.
İKİNCİ BOLUM
İtiraz Yolu
Anayasaya aykırılığın mahkemelerce ileri surulmesi
MADDE 40- (1) Bir davaya bakmakta olan mahkeme, bu davada uygulanacak bir kanun veya kanun hukmunde kararnamenin hukumlerini Anayasaya aykırı gorurse veya taraflardan birinin ileri surduğu aykırılık iddiasının ciddi olduğu kanısına varırsa;
a) İptali istenen kuralların Anayasanın hangi maddelerine aykırı olduklarını acıklayan gerekceli başvuru kararının aslını,
b) Başvuru kararına ilişkin tutanağın onaylı orneğini,
c) Dava dilekcesi, iddianame veya davayı acan belgeler ile dosyanın ilgili bolumlerinin onaylı orneklerini,
dizi listesine bağlayarak Anayasa Mahkemesine gonderir.
(2) Taraflarca ileri surulen Anayasaya aykırılık iddiası davaya bakan mahkemece ciddi gorulmezse bu konudaki talep, gerekceleri de gosterilmek suretiyle reddedilir. Bu husus esas hukumle birlikte temyiz konusu yapılabilir.
(3) Genel Sekreterlik gelen evrakı kaleme havale eder ve keyfiyeti başvuran mahkemeye bir yazı ile bildirir.
(4) Evrakın kayda girişinden itibaren on gun icinde başvurunun yontemine uygun olup olmadığı incelenir. Acık bir şekilde dayanaktan yoksun veya yontemine uygun olmayan itiraz başvuruları, Mahkeme tarafından esas incelemeye gecilmeksizin gerekceleriyle reddedilir.
(5) Anayasa Mahkemesi, işin kendisine noksansız olarak gelişinden başlamak uzere beş ay icinde kararını verir ve acıklar. Bu sure icinde karar verilmezse ilgili mahkeme davayı yururlukteki hukumlere gore sonuclandırır. Ancak, Anayasa Mahkemesinin kararı, esas hakkındaki karar kesinleşinceye kadar gelirse mahkeme buna uymak zorundadır.
Başvuruya engel durumlar
MADDE 41- (1) Mahkemenin işin esasına girerek verdiği ret kararının Resmî Gazetede yayımlanmasından itibaren on yıl gecmedikce aynı kanun hukmunun Anayasaya aykırılığı iddiasıyla itiraz başvurusu yapılamaz.
(2) İtiraz yoluna başvuran mahkemede itiraz konusu kuralın uygulanacağı başka dava dosyalarının bulunması hÂlinde, yapılmış olan itiraz başvurusu bu dosyalar icin de bekletici mesele sayılır.
UCUNCU BOLUM
İptal ve İtiraz Davalarına İlişkin Ortak Hukumler
Anayasaya aykırılığı ileri surulemeyecek duzenlemeler
MADDE 42- (1) Usulune gore yururluğe konulmuş milletlerarası andlaşmalar aleyhine şekil ve esas bakımından iptal davası acılamaz ve mahkemeler tarafından Anayasaya aykırılık iddiası ileri surulemez.
(2) Ayrıca;
a) 3 Mart 1340 tarihli ve 430 sayılı Tevhidi Tedrisat Kanununun,
b) 25 Teşrinisani 1341 tarihli ve 671 sayılı Şapka İktisası Hakkında Kanunun,
c) 30 Teşrinisani 1341 tarihli ve 677 sayılı Tekke ve Zaviyelerle Turbelerin Seddine ve Turbedarlıklar ile Birtakım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanunun,
c) 17 Şubat 1926 tarihli ve 743 sayılı Turk Kanunu Medenisiyle kabul edilen, evlenme aktinin evlendirme memuru onunde yapılacağına dair medeni nikÂh esası ile aynı Kanunun 110 uncu maddesi hukmunun,
d) 20 Mayıs 1928 tarihli ve 1288 sayılı Beynelmilel Erkamın Kabulu Hakkında Kanunun,
e) 1 Teşrinisani 1928 tarihli ve 1353 sayılı Turk Harflerinin Kabul ve Tatbiki Hakkında Kanunun,
f) 26 Teşrinisani 1934 tarihli ve 2590 sayılı Efendi, Bey, Paşa gibi LÂkap ve Unvanların Kaldırıldığına Dair Kanunun,
g) 3 KÂnunuevvel 1934 tarihli ve 2596 sayılı Bazı Kisvelerin Giyilemeyeceğine Dair Kanunun,
7 Kasım 1982 gununde yururlukte bulunan hukumlerinin Anayasaya aykırı olduğu iddia edilemez.
Dosya uzerinden inceleme ve gerekceyle bağlı olmama
MADDE 43- (1) İptal davaları ve itiraz başvurularında dosya uzerinden inceleme yapılır. Mahkeme ayrıca gerekli gorduğu hÂllerde, sozlu acıklamalarda bulunmak uzere ilgilileri ve konu hakkında bilgisi olanları cağırabilir.
(2) Cumhurbaşkanı adına Cumhurbaşkanının tensip edeceği gorevli sozlu acıklamada bulunur.
(3) Mahkemenin, kanunların, kanun hukmunde kararnamelerin ve Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun Anayasaya aykırılığı hususunda ileri surulen gerekcelere dayanma zorunluluğu yoktur. Mahkeme, taleple bağlı kalmak şartıyla başka gerekceyle de Anayasaya aykırılık kararı verebilir.
(4) Başvuru, kanunun, kanun hukmunde kararnamenin veya Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun sadece belirli madde veya hukumleri aleyhine yapılmış olup da, bu madde veya hukumlerin iptali kanunun, kanun hukmunde kararnamenin veya Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun diğer bazı hukumlerinin veya tamamının uygulanamaması sonucunu doğuruyorsa, keyfiyeti gerekcesinde belirtmek şartıyla Mahkeme, uygulama kabiliyeti kalmayan kanunun, kanun hukmunde kararnamenin veya Turkiye Buyuk Millet Meclisi İctuzuğunun bahis konusu oteki hukumlerinin veya tumunun iptaline karar verebilir.
Gundeme alınan dosyaların goruşulmesi
MADDE 44- (1) Mahkemenin muzakereleri gizli olup, Başkanın uygun goreceği teknik araclarla kaydı yapılır. Bu kayıtların muhafazası ve kullanımına ilişkin esaslar yonetmelikle duzenlenir.
(2) Muzakerelerin duzeni ve yonetimi Başkan veya kendisinin toplantıya katılmaması hÂlinde gorevlendireceği başkanvekili tarafından sağlanır. Uyelere talep sırasına gore soz verilir.
DORDUNCU BOLUM
Bireysel Başvuru
Bireysel başvuru hakkı
MADDE 45- (1) Herkes, Anayasada guvence altına alınmış temel hak ve ozgurluklerinden, Avrupa İnsan Hakları Sozleşmesi ve buna ek Turkiye'nin taraf olduğu protokoller kapsamındaki herhangi birinin kamu gucu tarafından, ihlal edildiği iddiasıyla Anayasa Mahkemesine başvurabilir.
(2) İhlale neden olduğu ileri surulen işlem, eylem ya da ihmal icin kanunda ongorulmuş idari ve yargısal başvuru yollarının tamamının bireysel başvuru yapılmadan once tuketilmiş olması gerekir.
(3) Yasama işlemleri ile duzenleyici idari işlemler aleyhine doğrudan bireysel başvuru yapılamayacağı gibi Anayasa Mahkemesi kararları ile Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler de bireysel başvurunun konusu olamaz.
Bireysel başvuru hakkına sahip olanlar
MADDE 46- (1) Bireysel başvuru ancak ihlale yol actığı ileri surulen işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle guncel ve kişisel bir hakkı doğrudan etkilenenler tarafından yapılabilir.
(2) Kamu tuzel kişileri bireysel başvuru yapamaz. Ozel hukuk tuzel kişileri sadece tuzel kişiliğe ait haklarının ihlal edildiği gerekcesiyle bireysel başvuruda bulunabilir.
(3) Yalnızca Turk vatandaşlarına tanınan haklarla ilgili olarak yabancılar bireysel başvuru yapamaz.
Bireysel başvuru usulu
MADDE 47- (1) Bireysel başvurular, bu Kanunda ve İctuzukte belirtilen şartlara uygun olarak doğrudan ya da mahkemeler veya yurt dışı temsilcilikler vasıtasıyla yapılabilir. Başvurunun diğer yollarla kabulune ilişkin usul ve esaslar İctuzukle duzenlenir.
(2) Bireysel başvurular harca tabidir.
(3) Başvuru dilekcesinde başvurucunun ve varsa temsilcisinin kimlik ve adres bilgilerinin, işlem, eylem ya da ihmal nedeniyle ihlal edildiği ileri surulen hak ve ozgurluğun ve dayanılan Anayasa hukumlerinin, ihlal gerekcelerinin, başvuru yollarının tuketilmesine ilişkin aşamaların, başvuru yollarının tuketildiği, başvuru yolu ongorulmemişse ihlalin oğrenildiği tarih ile varsa uğranılan zararın belirtilmesi gerekir. Başvuru dilekcesine, dayanılan deliller ile ihlale neden olduğu ileri surulen işlem veya kararların aslı ya da orneğinin ve harcın odendiğine dair belgenin eklenmesi şarttır.
(4) Başvurucu bir avukat tarafından temsil ediliyorsa, vekÂletnamenin sunulması gerekir.
(5) Bireysel başvurunun, başvuru yollarının tuketildiği tarihten; başvuru yolu ongorulmemişse ihlalin oğrenildiği tarihten itibaren otuz gun icinde yapılması gerekir. Haklı bir mazereti nedeniyle suresi icinde başvuramayanlar, mazeretin kalktığı tarihten itibaren onbeş gun icinde ve mazeretlerini belgeleyen delillerle birlikte başvurabilirler. Mahkeme, oncelikle başvurucunun mazeretinin gecerli gorulup gorulmediğini inceleyerek talebi kabul veya reddeder.
(6) Başvuru evrakında herhangi bir eksiklik bulunması hÂlinde, Mahkeme yazı işleri tarafından eksikliğin giderilmesi icin başvurucu veya varsa vekiline onbeş gunu gecmemek uzere bir sure verilir ve gecerli bir mazereti olmaksızın bu surede eksikliğin tamamlanmaması durumunda başvurunun reddine karar verileceği bildirilir.
Bireysel başvuruların kabul edilebilirlik şartları ve incelenmesi
MADDE 48- (1) Bireysel başvuru hakkında kabul edilebilirlik kararı verilebilmesi icin 45 ila 47 nci maddelerde ongorulen şartların taşınması gerekir.
(2) Mahkeme, Anayasanın uygulanması ve yorumlanması veya temel hakların kapsamının ve sınırlarının belirlenmesi acısından onem taşımayan ve başvurucunun onemli bir zarara uğramadığı başvurular ile acıkca dayanaktan yoksun başvuruların kabul edilemezliğine karar verebilir.
(3) Kabul edilebilirlik incelemesi komisyonlarca yapılır. Kabul edilebilirlik şartlarını taşımadığına oy birli&