7 Kasım 2012 CARŞAMBAResmî GazeteSayı : 28460
KANUN
SENDİKALAR VE TOPLU İŞ SOZLEŞMESİ KANUNU
Kanun No. 6356 Kabul Tarihi: 18/10/2012
BİRİNCİ BOLUM
Amac ve Tanımlar
Amac
MADDE 1 ? (1) Bu Kanunun amacı, işci ve işveren sendikaları ile konfederasyonların kuruluşu, yonetimi, işleyişi, denetlenmesi, calışma ve orgutlenmesine ilişkin usul ve esaslar ile işcilerin ve işverenlerin karşılıklı olarak ekonomik ve sosyal durumları ile calışma şartlarını belirlemek uzere toplu iş sozleşmesi yapmalarına, uyuşmazlıkları barışcı yollarla cozumlemelerine, grev ve lokavta başvurmalarına ilişkin usul ve esasları duzenlemektir.
Tanımlar

MADDE 2 ? (1) Bu Kanunun uygulanmasında;
a) Bakanlık: Calışma ve Sosyal Guvenlik Bakanlığını,
b) Cerceve sozleşme: Ekonomik ve Sosyal Konseyde temsil edilen işci ve işveren konfederasyonlarına uye işci ve işveren sendikaları arasında işkolu duzeyinde yapılan sozleşmeyi,
c) Gorevli makam: İşyeri toplu iş sozleşmesi icin işyerinin, işletme toplu iş sozleşmesi icin işletme merkezinin bağlı bulunduğu Calışma ve İş Kurumu İl Mudurluğunu, aynı Calışma ve İş Kurumu İl Mudurluğunun yetki alanına giren işyerleri icin yapılacak grup toplu iş sozleşmelerinde bu işyerlerinin bağlı bulunduğu Calışma ve İş Kurumu İl Mudurluğunu, birden fazla Calışma ve İş Kurumu İl Mudurluğunun yetki alanına giren işyerlerini kapsayacak grup toplu iş sozleşmesi icin ise Bakanlığı,
c) Grup toplu iş sozleşmesi: İşci sendikası ile işveren sendikası arasında, birden cok uye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerlerini ve işletmeleri kapsayan toplu iş sozleşmesini,

d) İşletme toplu iş sozleşmesi: Bir gercek veya tuzel kişiye ya da bir kamu kurum veya kuruluşuna ait aynı işkolundaki birden cok işyerini kapsayan sozleşmeyi,
e) İşveren vekili: İşveren adına işletmenin butununu yonetenleri,
f) Konfederasyon: Değişik işkollarında en az beş sendikanın bir araya gelerek oluşturdukları tuzel kişiliğe sahip kuruluşu,
g) Kuruluş: Sendika ve konfederasyonları,
ğ) Sendika: İşcilerin veya işverenlerin calışma ilişkilerinde, ortak ekonomik ve sosyal hak ve cıkarlarını korumak ve geliştirmek icin en az yedi işci veya işverenin bir araya gelerek bir işkolunda faaliyette bulunmak uzere oluşturdukları tuzel kişiliğe sahip kuruluşları,

h) Toplu iş sozleşmesi: İş sozleşmesinin yapılması, iceriği ve sona ermesine ilişkin hususları duzenlemek uzere işci sendikası ile işveren sendikası veya sendika uyesi olmayan işveren arasında yapılan sozleşmeyi,
ı) Ust kuruluş: Konfederasyonları,
i) Yonetici: Kuruluşun ve şubesinin yonetim kurulu uyelerini,
ifade eder.
(2) İşveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır.
(3) Bu Kanunun uygulanması bakımından işci, işveren ve işyeri kavramları 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanununda tanımlandığı gibidir.
(4) İş sozleşmesi dışında ucret karşılığı iş gormeyi taşıma, eser, vekÂlet, yayın, komisyon ve adi şirket sozleşmesine gore bağımsız olarak meslekî faaliyet olarak yuruten gercek kişiler de bu Kanunun ikinci ila altıncı bolumleri bakımından işci sayılır.
İKİNCİ BOLUM
Kuruluş Esasları ve Organlar
Kuruluş serbestisi
MADDE 3 ? (1) Kuruluşlar, bu Kanundaki kuruluş usul ve esaslarına uyarak onceden izin almaksızın kurulur. Sendikalar kuruldukları işkolunda faaliyette bulunur.
(2) Kamu işveren sendikalarının, aynı işkolundaki kamu işverenleri tarafından kurulması ve faaliyette bulunması şartı aranmaz.
İşkolları
MADDE 4 ? (1) İşkolları bu Kanuna ekli (1) sayılı cetvelde gosterilmiştir.
(2) Bir işyerinde yurutulen asıl işe yardımcı işler de, asıl işin girdiği işkolundan sayılır.
(3) Bir işkoluna giren işler, işci ve işveren konfederasyonlarının goruşu alınarak ve uluslararası normlar goz onunde bulundurularak Bakanlıkca cıkarılacak bir yonetmelikle belirlenir.
İşkolunun tespiti
MADDE 5 ? (1) Bir işyerinin girdiği işkolunun tespiti Bakanlıkca yapılır. Bakanlık, tespit ile ilgili kararını Resmî Gazete'de yayımlar. Bu tespite karşı ilgililer, kararın yayımından itibaren on beş gun icinde dava acabilir. Mahkeme iki ay icinde kararını verir. Kararın temyiz edilmesi hÂlinde Yargıtay uyuşmazlığı iki ay icinde kesin olarak karara bağlar.
(2) Yeni bir toplu iş sozleşmesi icin yetki sureci başlamış ise işkolu değişikliği tespiti bir sonraki donem icin gecerli olur. İşkolu tespit talebi ve buna ilişkin acılan davalar, yetki işlemlerinde ve yetki tespit davalarında bekletici neden sayılmaz.
(3) İşkolu değişikliği yururlukteki toplu iş sozleşmesini etkilemez.
Kuruculuk şartları
MADDE 6 ? (1) Fiil ehliyetine sahip ve fiilen calışan gercek veya tuzel kişiler sendika kurma hakkına sahiptir. Ancak 26/9/2004 tarihli ve 5237 sayılı Turk Ceza Kanununun 53 uncu maddesinde belirtilen sureler gecmiş olsa bile; zimmet, irtikÂp, ruşvet, hırsızlık, dolandırıcılık, sahtecilik, guveni kotuye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suctan kaynaklanan mal varlığı değerlerini aklama ve kacakcılık suclarından birinden mahkûmiyeti bulunanlar sendika kurucusu olamaz.
(2) İşveren sendikası kurucusunun tuzel kişi olması hÂlinde tuzel kişiyi temsil eden gercek kişide de birinci fıkrada belirtilen şartlar aranır.
Kuruluş usulu
MADDE 7 ? (1) Kuruluşlar, kurucularının kuruluşun merkezinin bulunacağı ilin valiliğine dilekcelerine ekli olarak kuruluş tuzuğunu vermeleriyle tuzel kişilik kazanır. Sendikalar icin kurucuların kurucu olabilme şartlarına sahip olduklarını ifade eden yazılı beyanları; ust kuruluşlar icin ilgili kuruluşların genel kurul kararları dilekceye eklenir.
(2) Vali, tuzuk ve kurucuların listesini on beş gun icerisinde Bakanlığa gonderir. Bakanlık; kuruluşun adını, merkezini ve tuzuğunu on beş gun icinde resmî internet sitesinde ilan eder.
(3) Tuzuğun veya bu maddede sayılan belgelerin icerdikleri bilgilerin kanuna aykırılığının tespit edilmesi ya da bu Kanunda ongorulen kuruluş şartlarının sağlanmadığının anlaşılması hÂlinde ilgili valilik kanuna aykırılık veya eksikliklerin bir ay icinde giderilmesini ister. Bu sure icinde kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmemesi hÂlinde, Bakanlığın veya ilgili valiliğin başvurusu uzerine mahkeme, gerekli gorduğu takdirde kurucuları da dinleyerek uc iş gunu icinde kuruluşun faaliyetinin durdurulmasına karar verebilir. Mahkeme kanuna aykırılığın veya eksikliğin giderilmesi icin altmış gunu aşmayan bir sure verir.
(4) Tuzuk ve belgelerin kanuna uygun hÂle getirilmesi uzerine mahkeme durdurma kararını kaldırır. Verilen sure sonunda tuzuk ve belgelerin kanuna uygun hÂle getirilmemesi hÂlinde ise mahkeme kuruluşun kapatılmasına karar verir.
(5) Tuzuk değişiklikleri ikinci fıkra hukmune gore ilan edilir. Tuzuk değişikliği ve kanuna aykırılık veya eksikliğin bulunduğu diğer işlemlerde de yukarıdaki hukumler uygulanır.
Kuruluşların tuzuğu
MADDE 8 ? (1) Kuruluşların tuzuklerinde aşağıdaki hususların yer alması gerekir:
a) Adı, merkezi ve adresi
b) Amacı
c) Sendikanın faaliyet gostereceği işkolu
c) Sendika kurucularının ad ve soyadları, kimlik bilgileri, meslek ve sanatları ve yerleşim yerleri; ust kuruluşları kuran sendikaların işkolları ile ad ve adresleri
d) Uye olma, uyelikten cıkma ve cıkarılmanın şartları
e) Genel kurulun oluşumu, toplanma zamanı, gorev ve yetkileri, uye ve delegelerinin oy kullanmaları, calışma usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları
f) Genel kurul dışında kalan organlar, bu organların oluşumu, gorev, yetki ve sorumlulukları, calışma usul ve esasları ile toplantı ve karar yeter sayıları
g) Şube veya bolge şubelerinin nasıl kurulacağı, birleştirileceği veya kapatılacağı, gorev ve yetkileri, genel kurullarının toplantılarına ve kararlarına ilişkin usul ve esaslar ile sendika genel kurulunda şube ve bolge şubelerinin nasıl temsil edileceği
ğ) Uyelerce odenecek aidat ve sendika yoneticilerinin ucretleri ile ilgili usul ve esaslar
h) Demirbaşların satış ve terkininde uygulanacak usul ve esaslar
ı) İc denetim usulleri
i) Tuzuğun değiştirilme usulleri
j) Sona erme hÂlinde mallarının tasfiye şekli
k) Organlarının oluşumuna kadar kuruluşun işlerini yurutmeye ve kuruluşu temsile yetkili gecici yonetim kurulu uyelerinin ad ve soyadları ile yerleşim yerleri
Organlara dair ortak hukumler
MADDE 9 ? (1) Kuruluşun ve şubelerinin organları; genel kurul, yonetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruludur. Bu organlardan genel kurul dışında kalanların uye sayıları ucten az dokuzdan fazla; konfederasyonların yonetim kurullarının uye sayıları beşten az yirmi ikiden fazla ve şubelerin genel kurul dışındaki kurullarının uye sayıları ucten az beşten fazla olamaz. Genel kurul dışındaki organlara asıl uye sayısı kadar yedek uye secilir.
(2) Kuruluşlar ihtiyaca gore başka organlar da kurabilir. Ancak genel kurul ile yonetim, denetim ve disiplin kurullarının gorev ve yetkileri bu organlara devredilemez.
(3) Kuruluşların genel kurul dışındaki organlarına secilebilmek icin 6 ncı maddede aranan şartlara sahip olmak gerekir. Bu şartlara sahip olmayan birinin secildiğini tespit eden valiliğin veya Bakanlığın başvurusu uzerine mahkeme, bu kişinin gorevine son verir. Mahkemenin kararı kesindir.
(4) Genel kurul dışındaki organlara secilen uyelerin ad ve soyadları ile acılan ve kapatılan şubeler, ilgili valiliğe bildirilir ve 7 nci maddenin ikinci fıkrasına gore ilan edilir.
(5) Genel kurul dışındaki organlara secilenlerin 6 ncı maddede sayılan suclardan biri ile mahkûm olmaları hÂlinde gorevleri kendiliğinden sona erer.
(6) Kuruluş ve şube yonetim, denetleme ve disiplin kurulu uyelerinin gorevleri, milletvekili veya belediye başkanı secilmeleri hÂlinde kendiliğinden son bulur.
(7) Tuzukte daha yuksek bir yeter sayı ongorulmemişse, genel kurul dışında kalan organlar icin; toplantı yeter sayısı kurul uye sayısının salt coğunluğu, karar yeter sayısı toplantıya katılanların salt coğunluğudur.
Genel kurulun oluşması
MADDE 10 ? (1) Kuruluşların genel kurulu, tuzuğune gore uye veya delegelerden oluşur. Kuruluş ve şubelerin yonetim, denetleme ve disiplin kurulu uyeleri, bu sıfatla kendi genel kurullarına delege olarak katılır.
(2) Delege sıfatı, bir sonraki olağan genel kurul icin yapılacak delege secimi tarihine kadar devam eder.
(3) Delege seciminin usul ve esasları kuruluşun tuzuğu ile belirlenir. Ancak tuzuklere delege secilebilmeyi engelleyici hukumler konulamaz.
Genel kurulun gorev ve yetkileri
MADDE 11 ? (1) Genel kurulun gorev ve yetkileri şunlardır:
a) Organların secimi
b) Tuzuk değişikliği
c) Yapılacak ilk genel kurula sunulması ve gecmişe etkili olmaması kaydıyla ilgili makamlar veya mahkemelerce kanuna aykırı gorulerek duzeltilmesi istenen konular hakkında yonetim kuruluna yetki verilmesi
c) Yonetim kurulu ve denetleme kurulu raporları ile yeminli mali muşavir raporlarının goruşulmesi
d) Yonetim kurulu ve denetleme kurulunun ibrası
e) Butcenin kabulu
f) Yonetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu uyelerine verilecek ucret, tazminat, odenek ve yolluklar ile sosyal hakların belirlenmesi
g) Taşınmaz satın alınması veya mevcut taşınmazların satılması hususunda yonetim kuruluna yetki verilmesi
ğ) Ust kuruluş kurucusu olma, ust kuruluşlara uye olma veya uyelikten cekilme
h) Şube acma, birleştirme veya kapatma, bu konuda tuzukte belirlenen esaslar doğrultusunda yonetim kuruluna yetki verilmesi
ı) Birleşme veya katılma
i) Uluslararası kuruluşun kurucusu olma, uluslararası kuruluşlara uye olma veya uyelikten cekilme
j) Kuruluşun feshi
k) Mevzuat veya tuzukte genel kurulca yapılması ongorulen diğer işlemleri yerine getirme ve başka bir organa bırakılmamış konuları karara bağlama
(2) Şube genel kurulları, sadece birinci fıkranın (a), (c), (d) ve (k) bentlerinde belirtilen gorevleri yerine getirir. Şube genel kurullarının mali ibra yetkisi yoktur.
Genel kurulun toplantı zamanı
MADDE 12 ? (1) Kuruluşların ilk genel kurulu tuzel kişiliğin kazanılmasından, şubelerin ilk genel kurulu ise kuruluş tarihinden itibaren altı ay icinde yapılır.
(2) Olağan genel kurul en gec dort yılda bir toplanır.
(3) İki genel kurul toplantısı arasındaki doneme ait faaliyet ve hesap raporu, yeminli mali muşavir raporu, denetleme kurulu raporu ve gelecek doneme ait butce teklifi toplantı tarihinden on beş gun once genel kurula katılacaklara gonderilir.
(4) Olağanustu genel kurul, yonetim kurulu veya denetleme kurulunun gerekli gorduğu hÂllerde ya da genel kurul uye veya delegelerinin beşte birinin yazılı isteği uzerine altmış gun icinde yazılı istekteki konuları oncelikle goruşmek uzere toplanır. Talep tarihi itibarıyla olağan genel kurul toplantı tarihine altı aydan az bir sure kalması hÂlinde olağanustu genel kurula gidilemez; ancak, isteğe konu olan hususlar olağan genel kurul gundemine alınır.
(5) Genel kurula cağrı yonetim kurulu tarafından yapılır.
(6) Yukarıdaki hukumlere aykırı hareket eden kuruluş veya şube yonetim kuruluna; kuruluşun uyelerinden birinin veya durumu tespit eden Bakanlığın başvurusu uzerine, mahkeme kararıyla işten el cektirilir. Mahkeme, ayrıca genel kurulu kanun ve tuzuk hukumlerine gore en kısa zamanda toplamak ve yeni yonetim kurulu secilinceye kadar kuruluşu yonetmekle gorevli olmak uzere 22/11/2001 tarihli ve 4721 sayılı Turk Medeni Kanunu hukumleri gereğince bir veya uc kayyım tayin eder.
Genel kurulun toplantı ve karar yeter sayıları
MADDE 13 ? (1) Genel kurulun toplantı yeter sayısı uye veya delege tam sayısının salt coğunluğudur. Tuzukte daha yuksek bir yeter sayı belirlenebilir. İlk toplantıda yeter sayı sağlanamazsa ikinci toplantı en cok on beş gun sonraya bırakılır. Bu toplantıya katılanların sayısı, uye veya delege tam sayısının ucte birinden az olamaz.
(2) Delegelerin veya uyelerin genel kurula katılmaları ve oy kullanmaları engellenemez.
(3) Genel Kurulun karar yeter sayısı toplantıya katılan uye veya delege sayısının salt coğunluğudur. Ancak bu sayı uye veya delege tam sayısının dortte birinden az olamaz. Tuzukte daha yuksek bir yeter sayı belirlenmemişse, tuzuk değişikliği, fesih, birleşme, katılma, ust kuruluşun veya uluslararası kuruluşun kurucusu olma, ust kuruluşlara ve uluslararası kuruluşlara uyelik ile uyelikten cekilme hÂllerinde karar yeter sayısı uye veya delege tam sayısının salt coğunluğudur.
Genel kurulda yapılacak secimlerde uyulacak esaslar
MADDE 14 ? (1) Genel kurulda yonetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kuruluna uye secimi ile delege secimi, yargı gozetimi altında serbest, eşit, gizli oy, acık sayım ve dokum esasına ve tuzuk hukumlerine gore yapılır.
(2) Secim yapılacak genel kurul toplantılarından en az on beş gun once genel kurula katılacak uye veya delegeleri belirleyen listeler, toplantının gundemi, yeri, gunu, saati ve coğunluk olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ilişkin hususları belirten bir yazı ile birlikte yetkili secim kurulu başkanlığına verilir.
(3) HÂkim, secime katılacak ve oy kullanacak uye veya delegeleri belirleyen listeleri inceleyerek onaylar ve ilan edilmek uzere bir nushasını ilgili kuruluş veya şubeye verir. İlgili kuruluş onaylı listeyi genel kurul toplantı tarihinden yedi gun once kuruluş merkez veya şube binasında asmak suretiyle ilan eder. İlan suresi uc gundur.
(4) İlan suresi icerisinde secim kurulu başkanlığına yapılacak itirazlar, en gec iki gun icinde incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. Bu suretle kesinleşen listeler ile toplantıya ilişkin diğer hususlar hÂkim tarafından onaylanarak ilgili kuruluş veya şubeye gonderilir.
(5) Secim kurulu başkanlığı, kuruluşun uyesi olmayan kişiler arasından bir başkan ve secimlerde aday olmayan uyeler arasından iki uye belirleyerek secim sandık kurulunu oluşturur. Secim sandık kurulu yedek başkan ve uyeleri de aynı şekilde belirlenir. Secim sandık kurulu, secimlerin yapılması ve oyların sayımı ile gorevlidir.
(6) Secimlerde aday olanların listeleri, başkanlık divanınca duzenlenerek ilgili secim kurulu başkanlığına muhurlenmek uzere verilir.
(7) Listede adı bulunanlar, resmî kimlik belgesi gostermek ve listeyi imzalamak suretiyle oy kullanır. Oy, sandık kurulu başkanı tarafından adayları gosteren ve secim kurulu başkanlığınca muhurlenmiş listedeki isimlerin işaretlenmesi suretiyle kullanılır. Secilecek organı oluşturan uye sayısından fazla adayın işaretlendiği oy pusulaları ile diğer kÂğıtlara yazılan oylar gecersiz sayılır.
(8) Secim suresinin sonunda secim sonucları, secim sandık kurulu tarafından bir tutanakla tespit edilir ve bir nushası secim yerinde asılmak suretiyle duyurulur.
(9) Kullanılan oylar ve diğer belgeler tutanağın bir nushası ile birlikte uc ay sureyle saklanmak uzere yetkili secim kurulu başkanlığına verilir. Secim sonucları anılan başkanlık tarafından derhÂl ilan edilir ve ilgili kuruluş veya şubesine bildirilir.
(10) Secimler sırasında sandık kurulu başkanı ve uyelerine karşı işlenen suclar, kamu gorevlilerine karşı işlenmiş sayılır.
(11) Secimde gorev alan secim kurulu ve secim sandık kurulu uyelerine 26/4/1961 tarihli ve 298 sayılı Secimlerin Temel Hukumleri ve Secmen Kutukleri Hakkında Kanunda belirtilen esaslara gore ilgili kuruluşca ucret odenir.
Secimlere itiraz
MADDE 15 ? (1) Genel kurulda yapılan organ ve delege secimlerinin devamı sırasında yapılan işlemlere ilişkin olarak secim sonuc tutanaklarının duzenlenmesinden itibaren iki gun icinde yapılacak itirazlar hÂkim tarafından aynı gun incelenir ve kesin olarak karara bağlanır. İtiraz suresinin gecmesi ve itirazların karara bağlanmasından hemen sonra hÂkim, 14 uncu madde hukumlerine gore kesin sonucları ilan eder ve ilgili kuruluş veya şubesine bildirir.
(2) Bakanlık veya kuruluş ya da şubesinin uye ve delegeleri; kanun ve tuzuk hukumlerine aykırı olarak genel kurul ve secim yapılması veya secim sonuclarını etkileyecek olcude bir usulsuzluk ya da kanuna aykırı uygulama iddiasıyla, bu işlemlerin veya genel kurulun iptali icin genel kurul tarihinden itibaren bir ay icerisinde dava acabilir. Dava basit yargılama usulune gore iki ay icerisinde sonuclandırılır. Kararın temyizi hÂlinde Yargıtayca on beş gun icinde kesin olarak karara bağlanır.
(3) Genel kurulun veya genel kurulda yapılan organ seciminin iptaline karar verildiği takdirde mahkeme; genel kurulu kanun ve tuzuk hukumlerine gore en kısa zamanda toplamak, secimleri yapmak ve yeni yonetim kurulu secilinceye kadar kuruluşu yonetmekle gorevli olmak uzere, 4721 sayılı Kanun hukumleri gereğince bir veya uc kayyım tayin eder ve gorev surelerini belirler.
Genel kurul dışında yapılan delege secimi
MADDE 16 ? (1) Genel kurul dışında yapılan delege secimleri uyeler tarafından serbest, eşit, gizli oy, acık sayım ve dokum esasına ve tuzuk hukumlerine gore yapılır.
(2) Genel kurul dışında yapılan delege secimlerine secim sonuclarının ilanından sonra iki gun icinde yapılacak itirazlar, mahkeme tarafından kesin olarak karara bağlanır. Delege seciminin mahkeme tarafından iptal edilmesi hÂlinde, secimler on beş gun icinde yenilenir.
UCUNCU BOLUM
Uyelik
Sendika uyeliği ve uyeliğin kazanılması
MADDE 17 ? (1) On beş yaşını dolduran ve bu Kanun hukumlerine gore işci sayılanlar, işci sendikalarına uye olabilir.
(2) Bu Kanun anlamında işveren sayılanlar, işveren sendikalarına uye olabilir.
(3) Sendikaya uye olmak serbesttir. Hic kimse sendikaya uye olmaya veya olmamaya zorlanamaz. İşci veya işverenler aynı işkolunda ve aynı zamanda birden cok sendikaya uye olamaz. Ancak aynı işkolunda ve aynı zamanda farklı işverenlere ait işyerlerinde calışan işciler birden cok sendikaya uye olabilir. İşci ve işverenlerin bu hukme aykırı şekilde birden cok sendikaya uye olmaları hÂlinde sonraki uyelikler gecersizdir.
(4) Bir işyerinde yardımcı işlerde calışan işciler de, işyerinin girdiği işkolunda kurulu bir sendikaya uye olabilir.
(5) Sendikaya uyelik, Bakanlıkca sağlanacak elektronik başvuru sistemine e-Devlet kapısı uzerinden uyelik başvurusunda bulunulması ve sendika tuzuğunde belirlenen yetkili organın kabulu ile e-Devlet kapısı uzerinden kazanılır. Uyelik başvurusu, sendika tarafından otuz gun icinde reddedilmediği takdirde uyelik talebi kabul edilmiş sayılır. Haklı bir neden gosterilmeden uyelik başvurusu kabul edilmeyenler, bu kararın kendilerine tebliğinden itibaren otuz gun icinde dava acabilir. Mahkemenin kararı kesindir. Mahkemenin davacı lehine karar vermesi hÂlinde uyelik, red kararının alındığı tarihte kazanılmış sayılır.
Uyelik aidatı
MADDE 18 ? (1) Uyelik aidatının miktarı kuruluşların tuzuklerinde belirtilen usul ve esaslara gore genel kurul tarafından belirlenir.
(2) Uyelik ve dayanışma aidatları, yetkili işci sendikasının işverene yazılı başvurusu uzerine, işcinin ucretinden kesilmek suretiyle ilgili sendikaya odenir.
(3) Yukarıdaki hukumlere gore odenmesi gereken aidatı kesmeyen veya kesmesine rağmen bir ay icinde ilgili işci sendikasına odemeyen işveren, bildirim şartı aranmaksızın aidat miktarını bankalarca işletme kredilerine uygulanan en yuksek faiziyle birlikte odemekle yukumludur.
(4) Uye aidatının tahsiline ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkca cıkarılacak bir yonetmelikle duzenlenir.
Sendika uyeliğinin sona ermesi ve askıya alınması
MADDE 19 ? (1) İşci veya işveren, sendikada uye kalmaya veya uyelikten ayrılmaya zorlanamaz.
(2) Her uye, e-Devlet kapısı uzerinden cekilme bildiriminde bulunmak suretiyle uyelikten cekilebilir. E-Devlet kapısı uzerinden yapılan cekilme bildirimi elektronik ortamda eş zamanlı olarak Bakanlığa ve sendikaya ulaşır.
(3) Cekilme, sendikaya bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra gecerlilik kazanır. Cekilenin bir aylık sure icinde başka bir sendikaya uye olması hÂlinde yeni uyelik bu surenin bitimi tarihinde kazanılmış sayılır.
(4) Sendika uyeliğinden cıkarılma kararı genel kurulca verilir. Karar, e-Devlet kapısı uzerinden Bakanlığa elektronik ortamda bildirilir ve cıkarılana yazı ile tebliğ edilir. Cıkarılma kararına karşı uye, kararın tebliğinden itibaren otuz gun icinde mahkemeye itiraz edebilir. Mahkeme iki ay icinde kesin olarak karar verir. Uyelik, cıkarılma kararı kesinleşinceye kadar devam eder.
(5) İşveren veya işveren vekili sıfatını kaybedenlerin sendika ve ust kuruluşlardaki uyelikleri ve gorevleri, bu sıfatı kaybettikleri tarihte kendiliğinden sona erer. Ancak, tuzel kişiliği temsilen işveren vekili sıfatı ile işveren sendikalarına uye olanların bu sıfatı kaybetmeleri hÂlinde tuzel kişiliğin uyeliği duşmez. Bu durumda işveren vekilinin kuruluş organlarındaki gorevleri sona erer.
(6) Sosyal Guvenlik Kurumundan yaşlılık veya malulluk aylığı ya da toptan odeme alarak işten ayrılan işcilerin sendika uyeliği sona erer. Ancak calışmaya devam edenler ile kuruluş ve şubelerinin yonetim, denetleme ve disiplin kurullarındaki gorevleri sırasında yaşlılık veya malulluk aylığı ya da toptan odeme alanların uyeliği, gorevleri suresince ve yeniden secildikleri surece devam eder.
(7) İşkolunu değiştirenin sendika uyeliği kendiliğinden sona erer.
(8) İşci kuruluşu ve şubelerinin organlarında gorev almak uyeliği sona erdirmez.
(9) İşci sendikası uyesinin bir yılı gecmemek uzere işsiz kalması uyeliğini etkilemez.
(10) Herhangi bir askeri odev nedeniyle silah altına alınan uyenin uyelik ilişkisi bu sure icinde askıda kalır.
(11) Uyeliğin kazanılması ile uyeliğin sona ermesine ilişkin usul ve esaslar Bakanlıkca cıkarılacak bir yonetmelikle duzenlenir.
Ust kuruluşlara uyelik
MADDE 20 ? (1) Ust kuruluş uyeliğine başvuru genel kurul kararına bağlıdır. Ust kuruluş uyeliği, tuzukte belirlenen yetkili organın kabuluyle kazanılır. Aynı zamanda birden fazla ust kuruluşa uye olunamaz. Aksi hÂlde sonraki uyelikler gecersizdir.
(2) Ust kuruluş uyeliğinden cekilme genel kurul kararına bağlıdır. Cekilme, ust kuruluşa bildirim tarihinden itibaren bir ay sonra gecerlilik kazanır.
(3) Ust kuruluş uyeliğinden cıkarılma, ust kuruluş genel kurulu kararıyla olur.
(4) Uye olma, uyelikten cekilme ve cıkarılma kararları, ust kuruluş tarafından bir ay icerisinde Bakanlığa bildirilir.
Uluslararası işci ve işveren kuruluşlarına uyelik
MADDE 21 ? (1) Kuruluşlar tuzuklerinde gosterilen amaclarını gercekleştirmek uzere uluslararası işci ve işveren kuruluşlarının kurucusu olabilir, bu kuruluşlara serbestce uye olabilir ve uyelikten cekilebilir, iş birliğinde bulunabilir, uye ve temsilci gonderebilir veya kabul edebilir ve dış temsilcilik acabilir.
(2) Uluslararası işci ve işveren kuruluşları Dışişleri Bakanlığının goruşu alınmak suretiyle İcişleri Bakanlığının izniyle Turkiye'de temsilcilik acabilir ve ust kuruluşlara uye olabilir.
(3) Yukarıdaki fıkralara aykırılık hÂlinde İcişleri Bakanlığınca uyeliğin iptal edilmesi, temsilciliğin faaliyetinin durdurulması veya kapatılması icin, kuruluş merkezinin veya temsilciliğin bulunduğu yerde dava acılabilir.
(4) Kuzey Kıbrıs Turk Cumhuriyeti'nde faaliyet gosteren işci ve işveren kuruluşları Turkiye'de kurulu ust kuruluşlara uye olabilir.
Kuruluşların katılması veya birleşmesi
MADDE 22 ? (1) Bir kuruluşun aynı nitelikteki bir kuruluşa katılması hÂlinde, katılan kuruluşun butun hak, borc, yetki ve cıkarları katıldığı kuruluşa kendiliğinden gecer.
(2) Aynı nitelikteki bir kuruluşla birleşen kuruluşların butun hak, borc, yetki ve cıkarları birleşme sonucu meydana getirdikleri yeni tuzel kişiliğe kendiliğinden gecer.
(3) Katılan veya birleşen kuruluşun uyeleri, kendiliğinden katıldıkları veya yeni meydana getirdikleri kuruluşun uyesi olur.
(4) Katılımın yapıldığı ya da yeni meydana getirilen kuruluş, durumu bir ay icerisinde Bakanlığa bildirir.
DORDUNCU BOLUM
Guvenceler
İşci kuruluşu yoneticiliğinin guvencesi
MADDE 23 ? (1) İşci kuruluşunda yonetici olduğu icin calıştığı işyerinden ayrılan işcinin iş sozleşmesi askıda kalır. Yonetici dilerse işten ayrıldığı tarihte iş sozleşmesini bildirim suresine uymaksızın veya sozleşme suresinin bitimini beklemeksizin fesheder ve kıdem tazminatına hak kazanır. Yonetici, yoneticilik suresi icerisinde iş sozleşmesini feshederse kıdem tazminatı fesih tarihindeki emsal ucret uzerinden hesaplanır.
(2) İş sozleşmesi askıya alınan yonetici; sendikanın tuzel kişiliğinin sona ermesi, secime girmemek, yeniden secilmemek veya kendi isteği ile cekilmek suretiyle gorevinin sona ermesi hÂlinde, sona erme tarihinden itibaren bir ay icinde ayrıldığı işyerinde işe başlatılmak uzere işverene başvurabilir. İşveren, talep tarihinden itibaren bir ay icinde bu kişileri o andaki şartlarla eski işlerine veya eski işlerine uygun bir diğer işe başlatmak zorundadır. Bu kişiler suresi icinde işe başlatılmadığı takdirde, iş sozleşmeleri işverence feshedilmiş sayılır.
(3) Yukarıda sayılan nedenler dışında yoneticilik gorevi sona eren sendika yoneticisine ise başvuruları hÂlinde işveren tarafından kıdem tazminatı odenir. Odenecek tazminatın hesabında, işyerinde calışılmış sureler goz onunde bulundurulur ve fesih anında emsalleri icin gecerli olan ucret ve diğer hakları esas alınır. İşcinin iş kanunlarından doğan hakları saklıdır.
İşyeri sendika temsilciliğinin guvencesi
MADDE 24 ? (1) İşveren, işyeri sendika temsilcilerinin iş sozleşmelerini haklı bir neden olmadıkca ve nedenini yazılı olarak acık ve kesin şekilde belirtmedikce feshedemez. Fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay icinde, temsilci veya uyesi bulunduğu sendika dava acabilir.
(2) Dava basit yargılama usulune gore sonuclandırılır. Mahkemece verilen kararın temyizi hÂlinde Yargıtay kesin olarak karar verir.
(3) Temsilcinin işe iadesine karar verilirse fesih gecersiz sayılarak temsilcilik suresini aşmamak kaydıyla fesih tarihi ile kararın kesinleşme tarihi arasındaki ucret ve diğer hakları odenir. Kararın kesinleşmesinden itibaren altı iş gunu icinde temsilcinin işe başvurması şartıyla, altı iş gunu icinde işe başlatılmaması hÂlinde, iş ilişkisinin devam ettiği kabul edilerek ucreti ve diğer hakları temsilcilik suresince odenmeye devam edilir. Bu hukum yeniden temsilciliğe atanma hÂlinde de uygulanır.
(4) İşveren, yazılı rızası olmadıkca işyeri sendika temsilcisinin işyerini değiştiremez veya işinde esaslı tarzda değişiklik yapamaz. Aksi hÂlde değişiklik gecersiz sayılır.
(5) Bu madde hukumleri işyerinde calışmaya devam eden yoneticiler hakkında da uygulanır.
Sendika ozgurluğunun guvencesi
MADDE 25 ? (1) İşcilerin işe alınmaları; belli bir sendikaya girmeleri veya girmemeleri, belli bir sendikadaki uyeliği surdurmeleri veya uyelikten cekilmeleri veya herhangi bir sendikaya uye olmaları veya olmamaları şartına bağlı tutulamaz.
(2) İşveren, bir sendikaya uye olan işcilerle sendika uyesi olmayan işciler veya ayrı sendikalara uye olan işciler arasında, calışma şartları veya calıştırmaya son verilmesi bakımından herhangi bir ayrım yapamaz. Ucret, ikramiye, prim ve paraya ilişkin sosyal yardım konularında toplu iş sozleşmesi hukumleri saklıdır.
(3) İşciler, sendikaya uye olmaları veya olmamaları, iş saatleri dışında veya işverenin izni ile iş saatleri icinde işci kuruluşlarının faaliyetlerine katılmaları veya sendikal faaliyette bulunmalarından dolayı işten cıkarılamaz veya farklı işleme tabi tutulamaz.
(4) İşverenin fesih dışında yukarıdaki fıkralara aykırı hareket etmesi hÂlinde işcinin bir yıllık ucret tutarından az olmamak uzere sendikal tazminata hukmedilir.
(5) Sendikal bir nedenle iş sozleşmesinin feshi hÂlinde işci, 4857 sayılı Kanunun 18, 20 ve 21 inci madde hukumlerine gore dava acma hakkına sahiptir. İş sozleşmesinin sendikal nedenle feshedildiğinin tespit edilmesi hÂlinde, 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesine gore işcinin başvurusu, işverenin işe başlatması veya başlatmaması şartına bağlı olmaksızın sendikal tazminata karar verilir. Ancak işcinin işe başlatılmaması hÂlinde, ayrıca 4857 sayılı Kanunun 21 inci maddesinin birinci fıkrasında belirtilen tazminata hukmedilmez. İşcinin 4857 sayılı Kanunun yukarıdaki hukumlerine gore dava acmaması ayrıca sendikal tazminat talebini engellemez.
(6) İş sozleşmesinin sendikal nedenle feshedildiği iddiası ile acılacak davada, feshin nedenini ispat yukumluluğu işverene aittir. Feshin işverenin ileri surduğu nedene dayanmadığını iddia eden işci, feshin sendikal nedene dayandığını ispatla yukumludur.
(7) Fesih dışında işverenin sendikal ayrımcılık yaptığı iddiasını işci ispat etmekle yukumludur. Ancak işci sendikal ayrımcılık yapıldığını guclu bicimde gosteren bir durumu ortaya koyduğunda, işveren davranışının nedenini ispat etmekle yukumlu olur.
(8) Yukarıdaki hukumlere aykırı olan toplu iş sozleşmesi ve iş sozleşmesi hukumleri gecersizdir.
(9) İşcinin iş kanunları ve diğer kanunlara gore sahip olduğu hakları saklıdır.
BEŞİNCİ BOLUM
Faaliyetler
Kuruluşların faaliyetleri
MADDE 26 ? (1) Kuruluşlar, tuzuklerinde yer alan konularda serbestce faaliyette bulunur.
(2) Kuruluşlar, calışma hayatından, mevzuattan, orf ve adetten doğan uyuşmazlıklarda işci ve işverenleri temsilen; sendikalar, yazılı başvuruları uzerine iş sozleşmesinden ve calışma ilişkisinden doğan hakları ile sosyal guvenlik haklarında uyelerini ve mirascılarını temsilen dava acmak ve bu nedenle acılmış davada davayı takip yetkisine sahiptir. Yargılama surecinde uyeliğin sona ermesi uyenin yazılı onay vermesi kaydıyla bu yetkiyi etkilemez.
(3) Kuruluşlar, faaliyetlerinden yararlanmada uyeleri arasında eşitlik ilkesi ve ayrımcılık yasaklarına uymakla yukumludur. Kuruluşlar, faaliyetlerinde toplumsal cinsiyet eşitliğini gozetir.
(4) Kuruluşların kendi faaliyetleri ile uyelerine sağladıkları hak ve cıkarların uyesi olmayanlara uygulanması, bu Kanunun yedinci ila on ikinci bolumlerinde yer alan hukumler saklı kalmak kaydıyla yazılı onaylarına bağlıdır.
(5) Kuruluşlar, tuzukleriyle belirlenen amacları dışında faaliyette bulunamaz.
(6) İşciler ve işci kuruluşları işveren kuruluşlarına, işveren kuruluşları da işci kuruluşlarına uye olamaz; gerek doğrudan doğruya, gerek temsilcileri veya mensupları veya araya koyacakları diğer kimseler aracılığıyla biri diğerinin kurulmasına, yonetim ve faaliyetine mudahalede bulunamaz.
(7) Kuruluşlar siyasi partilerin ad, amblem, rumuz veya işaretlerini kullanamaz.
(8) Kuruluşlar ticaretle uğraşamaz. Ancak, kuruluşlar genel kurul kararıyla nakit mevcudunun yuzde kırkından fazla olmamak kaydıyla sanayi ve ticaret kuruluşlarına yatırımda bulunabilir.
(9) Kuruluşlar elde ettikleri gelirleri uyeleri ve mensupları arasında dağıtamaz. Ancak sendikaların grev ve lokavt suresince tuzuklerine gore uyelerine yapacakları yardımlar ile kuruluşların eğitim amaclı yardımları bu hukmun dışındadır.
İşyeri sendika temsilcisinin atanması ve gorevleri
MADDE 27 ? (1) Toplu iş sozleşmesi yapmak uzere yetkisi kesinleşen sendika; işyerinde işci sayısı elliye kadar ise bir, elli bir ile yuz arasında ise en cok iki, yuz bir ile beş yuz arasında ise en cok uc, beş yuz bir ile bin arasında ise en cok dort, bin bir ile iki bin arasında ise en cok altı, iki binden fazla ise en cok sekiz işyeri sendika temsilcisini işyerinde calışan uyeleri arasından atayarak on beş gun icinde kimliklerini işverene bildirir. Bunlardan biri baş temsilci olarak gorevlendirilebilir. Temsilcilerin gorevi, sendikanın yetkisi suresince devam eder.
(2) Sendika tuzuğunde işyeri sendika temsilcisinin secimle belirlenmesine ilişkin hukum bulunması hÂlinde, secilen uye temsilci olarak atanır.
(3) İşyeri sendika temsilcileri ve baş temsilcisi; işyeri ile sınırlı olmak kaydı ile işcilerin dileklerini dinlemek ve şikÂyetlerini cozumlemek, işci ve işveren arasındaki iş birliğini, calışma barışını ve uyumunu sağlamak, işcilerin hak ve cıkarlarını gozetmek ve iş kanunları ile toplu iş sozleşmelerinde ongorulen calışma şartlarının uygulanmasına yardımcı olmakla gorevlidir.
(4) İşyeri sendika temsilcileri, işyerindeki işlerini aksatmamak ve iş disiplinine aykırı olmamak şartı ile gorevlerini yerine getirir. İşyerlerinde, sendika temsilcilerine gorevlerini hızlı ve etkili bicimde yapmalarına imkÂn verecek kolaylıklar sağlanır.
ALTINCI BOLUM
Kuruluşların Gelirleri, Denetimi ve Kapatılması
Kuruluşların gelirleri ve giderleri
MADDE 28 ? (1) Kuruluşların gelirleri;
a) Uyelik ve dayanışma aidatları,
b) Tuzuklerine gore yapabilecekleri faaliyetlerden sağlanacak gelirler,
c) Bağışlar,
c) Mal varlığı gelirleri, mal varlığı değerlerinin devir, temlik ve satışlarından doğan kazanclardan,
ibarettir.
(2) Kuruluşlar; kamu kurum ve kuruluşları, siyasi partiler, esnaf ve kucuk sanatkÂr kuruluşları ile kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarından yardım ve bağış alamaz.
(3) İşci kuruluşları, işverenler ve bu Kanun ve diğer kanunlara gore kurulan işveren kuruluşlarından; işveren kuruluşları da işcilerden ve bu Kanun ve diğer kanunlara gore kurulu işci kuruluşlarından yardım ve bağış alamaz. Kuruluşlar, yurt dışındaki kişi, kurum ve kuruluşlardan Bakanlığa onceden bildirimde bulunmak suretiyle yardım ve bağış alabilir. Ancak, işci kuruluşları yurt dışında kurulu işveren ve işveren kuruluşlarından; işveren kuruluşları ise işci ve işci kuruluşlarından yardım ve bağış alamaz. Nakdî yardım ve bağışların bankalar aracılığıyla alınması zorunludur.
(4) Yukarıdaki hukumlere aykırı olarak yardım ve bağış alınması hÂlinde uyelerden birinin veya Bakanlığın başvurması uzerine, mahkeme kararıyla, alınan yardım Hazineye aktarılır.
(5) Kuruluşlar, tum nakdî gelirlerini bankaya yatırmak zorundadır. Zorunlu giderleri icin kasalarında tutacakları nakit miktarı genel kurullarınca belirlenir.
(6) Kuruluşlar, gelirlerini bu Kanunda ve tuzuklerinde gosterilen faaliyetleri dışında kullanamaz veya bağışlayamaz.
(7) Kuruluşlar; yonetim kurulu kararıyla ve nakit mevcudunun yuzde onunu aşmamak kaydıyla yurt ici ve yurt dışındaki doğal afet bolgelerine doğrudan veya yetkili makamlar aracılığıyla konut, eğitim ve sağlık tesisleri kurulması amacıyla kamu kurum ve kuruluşlarına ayni ve nakdî yardımda bulunabilir.
Kuruluşların denetimi ve şeffaflık
MADDE 29 ? (1) Kuruluşların denetimi, kanun ve kuruluşun tuzuk hukumlerine gore denetleme kurulları tarafından yapılır. Denetimde, yonetim ve işleyişin, gelir, gider ve bilancoların ve bunlarla ilgili işlemlerin kanun, tuzuk ve genel kurul kararlarına uygunluğu incelenir.
(2) Kuruluşların gelir ve giderlerine ilişkin mali denetimleri, en gec iki yılda bir 1/6/1989 tarihli ve 3568 sayılı Serbest Muhasebeci Mali Muşavirlik ve Yeminli Mali Muşavirlik Kanununa gore denetim yetkisine sahip yeminli mali muşavirlerce yapılır. Bu denetimin yapılmış olması, denetleme kurulunun yukumluluğunu ortadan kaldırmaz.
(3) Kuruluşlar; faaliyet, dış denetim ve denetleme kurulu raporları ile genel kurul kararlarını uygun vasıtalarla derhÂl yayınlar.
(4) Kuruluşların ve şubelerin kurucu ve yoneticileri, kendileri, eşleri ve velayetleri altında bulunan cocuklarına ait mal bildirimlerini 19/4/1990 tarihli ve 3628 sayılı Mal Bildiriminde Bulunulması, Ruşvet ve Yolsuzluklarla Mucadele Kanunu ve ilgili yonetmeliklere gore vermek zorundadır.
(5) İc ve dış denetim esasları, işci ve işveren konfederasyonlarının goruşleri alınarak Bakanlıkca cıkarılacak bir yonetmelikle duzenlenir.
Tutulacak defter ve kayıtlar
MADDE 30 ? (1) Kuruluşlar, aşağıda yazılı defter ve kayıtları tutmak zorundadır:
a) Uye kayıt ve uyelik sona erme listeleri
b) Genel kurul, yonetim kurulu, denetleme kurulu ve disiplin kurulu karar defterleri
c) Gelen ve giden evrak kayıt defterleri ile zimmet defteri
c) Aidat kayıtları, yevmiye ve envanter defterleri ile defterikebir
d) Gelirlere ilişkin kayıt ve defterler
(2) 4/1/1961 tarihli ve 213 sayılı Vergi Usul Kanununa gore demirbaş sınıfına giren her turlu eşya veya malzeme demirbaş defterine kaydedilir.
(3) Kuruluşların tutmak zorunda oldukları dosya, uye kayıt ve uyelik sona erme listeleri, defter ve kayıtlar ile bunların tutulmasındaki usul ve esaslar Bakanlıkca cıkarılacak bir yonetmelikle duzenlenir.
Kapatma
MADDE 31 ? (1) Anayasada belirtilen Cumhuriyetin niteliklerine ve demokratik esaslara aykırı faaliyetlerde bulunan kuruluş, merkezlerinin bulunduğu yer Cumhuriyet Başsavcısının talebi uzerine mahkeme kararı ile kapatılır. Aykırı davranış bireysel olarak yoneticiler tarafından gercekleştirildiği takdirde, mahkemece sadece o yoneticilerin gorevine son verilmesine karar verilir.
(2) Yukarıdaki fıkra uyarınca acılan davalar nedeniyle mahkeme, yargılama suresince talep uzerine veya resen kuruluşun faaliyetlerinin durdurulmasına ve yoneticilerinin gecici olarak gorevden alınmasına karar verebilir.
(3) Yukarıdaki hukumler veya bu Kanunda ongorulen diğer faaliyeti durdurma hÂllerinde, kuruluşların mallarının yonetimi ve cıkarlarının korunması ve durdurma suresi sonunda yeniden faaliyete gecebilmesi icin genel kurul yapılması, 4721 sayılı Kanun hukumleri gereğince tayin olunacak bir veya uc kayyım tarafından sağlanır.
Kuruluşun sona ermesi hÂlinde malların devri
MADDE 32 ? (1) Tuzuğunde hukum bulunması kaydıyla tuzel kişiliği sona eren sendikanın mal varlığı bu Kanuna gore kurulmuş aynı nitelikteki bir kuruluşa ya da uyesi bulunduğu ust kuruluşa; ust kuruluş uyesi değilse aynı nitelikteki bir ust kuruluşa bırakılabilir. Ust kuruluşun sona ermesi hÂlinde, mal varlığı uyesi bulunan kuruluşlara bırakılabilir. Tuzukte hukum bulunmaması hÂlinde feshe karar veren genel kurul, mal varlığını yukarıdaki esaslara gore devredebilir.
(2) Tuzukte hukum olmaması ya da fesih hÂlinde; genel kurul kararının bulunmaması veya devrin ilgili kuruluş tarafından kabul edilmemesi hÂlinde, tasfiye sonucunda kalacak paralar İşsizlik Sigortası Fonuna aktarılır ve mallar Turkiye İş Kurumuna devredilir.
YEDİNCİ BOLUM
Toplu İş Sozleşmesinin Genel Esasları
Toplu iş sozleşmesi ve cerceve sozleşmenin iceriği
MADDE 33 ? (1) Toplu iş sozleşmesi, iş sozleşmesinin yapılması, iceriği ve sona ermesine ilişkin hukumleri icerir.
(2) Toplu iş sozleşmesi, tarafların karşılıklı hak ve borcları ile sozleşmenin uygulanması ve denetimini ve uyuşmazlıkların cozumu icin başvurulacak yolları duzenleyen hukumleri de icerebilir.
(3) Cerceve sozleşme, sozleşmenin tarafı olan işci ve işveren sendikasının uyeleri hakkında uygulanır ve meslekî eğitim, iş sağlığı ve guvenliği, sosyal sorumluluk ve istihdam politikalarına ilişkin duzenlemeleri icerebilir.
(4) Cerceve sozleşme, taraflardan birinin cağrısı ve karşı tarafın cağrıya olumlu cevap vermesi ile en az bir, en cok uc yıl icin yapılır.
(5) Toplu iş sozleşmeleri ve cerceve sozleşmeler, Anayasaya ve kanunların emredici hukumlerine aykırı duzenlemeler iceremez.
Toplu iş sozleşmesinin kapsamı ve duzeyi
MADDE 34 ? (1) Bir toplu iş sozleşmesi aynı işkolunda bir veya birden cok işyerini kapsayabilir.
(2) Bir gercek ve tuzel kişiye veya bir kamu kurum ve kuruluşuna ait aynı işkolunda birden cok işyerinin bulunduğu işyerlerinde, toplu iş sozleşmesi ancak işletme duzeyinde yapılabilir.
(3) Grup toplu iş sozleşmesi, tarafların anlaşması uzerine bir işci sendikası ile bir işveren sendikası arasında, birden cok uye işverene ait aynı işkolunda kurulu işyerleri ve işletmeleri kapsamak uzere yapılır.
(4) İşletme toplu iş sozleşmesi yapılacak işyerlerinin aranılan niteliğe sahip olup olmadıklarına ilişkin uyuşmazlıklar, işletme merkezinin bulunduğu yerdeki mahkemede on beş gun icinde karara bağlanır. Kararın temyizi hÂlinde Yargıtay on beş gun icinde kesin olarak karar verir.
Toplu iş sozleşmesinin şekli ve suresi
MADDE 35 ? (1) Toplu iş sozleşmesi yazılı olarak yapılır.
(2) Toplu iş sozleşmesi en az bir ve en cok uc yıl sureli olarak yapılabilir. Toplu iş sozleşmesinin suresi, sozleşmenin imzalanmasından sonra taraflarca uzatılamaz, kısaltılamaz ve sozleşme suresinden once sona erdirilemez.
(3) Faaliyetleri bir yıldan az suren işlerde uygulanmak uzere yapılan toplu iş sozleşmelerinin suresi bir yıldan az olabilir. İşin bitmemesi hÂlinde bu sozleşmeler bir yılın sonuna kadar uygulanır.
(4) Toplu iş sozleşmesi suresinin bitmesinden onceki yuz yirmi gun icinde, yeni sozleşme icin yetki başvurusunda bulunulabilir. Ancak, yapılacak toplu iş sozleşmesi onceki sozleşme sona ermedikce yururluğe giremez.
Toplu iş sozleşmesinin hukmu
MADDE 36 ? (1) Toplu iş sozleşmesinde aksi belirtilmedikce iş sozleşmeleri toplu iş sozleşmesine aykırı olamaz. İş sozleşmelerinin toplu iş sozleşmesine aykırı hukumlerinin yerini toplu iş sozleşmesindeki hukumler alır. Toplu iş sozleşmesinde iş sozleşmelerine aykırı hukumlerin bulunması hÂlinde ise iş sozleşmesinin işci yararına olan hukumleri gecerlidir.
(2) Sona eren toplu iş sozleşmesinin iş sozleşmesine ilişkin hukumleri yenisi yururluğe girinceye kadar iş sozleşmesi hukmu olarak devam eder.
Tarafların durumunda değişiklik
MADDE 37 ? (1) Toplu iş sozleşmesine taraf olan sendikanın tuzel kişiliğinin sona ermesi, faaliyetinin durdurulması, işci sendikasının yetkiyi kaybetmesi ve toplu iş sozleşmesinin uygulandığı işyerlerinde işverenin veya işyerinin girdiği işkolunun değişmesi toplu iş sozleşmesini sona erdirmez.
(2) Toplu goruşmeye cağrı tarihinde bir işveren sendikasına uye bulunan işveren, sendika uyeliğinin sona ermesi hÂlinde sendikaya yapılmış olan cağrı ile bağlı kalır.
(3) Sozleşmenin imzalanması tarihinde taraf işveren sendikasının uyesi olan işveren, sendikası ile ilişkisinin kesilmesi hÂlinde yapılmış olan sozleşme ile bağlı kalır.
İşyerinin veya bir bolumunun devri
MADDE 38 ? (1) İşletme toplu iş sozleşmesi kapsamında olan ya da toplu iş sozleşmesi bulunan bir işyeri veya işyerinin bir bolumunun devrinde, devralan işverenin aynı işkoluna giren işyeri veya işyerlerinde yururlukte bir toplu iş sozleşmesi var ise; devralınan işyeri veya işyerlerinde uygulanan toplu iş sozleşmesinden doğan hak ve borclar, iş sozleşmesi hukmu olarak devam eder. Devralan işverenin işyeri ya da işyerlerinde uygulanan bir toplu iş sozleşmesi yok ise; devralınan işyerinde yururlukteki toplu iş sozleşmesinden doğan hak ve borclar, yeni bir toplu iş sozleşmesi yapılıncaya kadar toplu iş sozleşmesi hukmu olarak devam eder.
(2) Toplu iş sozleşmesi bulunmayan bir işyerinin işletme toplu iş sozleşmesi tarafı olan bir işverence devralınması durumunda işyeri, işletme toplu iş sozleşmesi kapsamına girer.
Toplu iş sozleşmesinden yararlanma
MADDE 39 ? (1) Toplu iş sozleşmesinden taraf işci sendikasının uyeleri yararlanır.
(2) Toplu iş sozleşmesinden, sozleşmenin imzalanması tarihinde taraf sendikaya uye olanlar yururluk tarihinden, imza tarihinden sonra uye olanlar ise uyeliklerinin taraf işci sendikasınca işverene bildirildiği tarihten itibaren yararlanır.
(3) Toplu iş sozleşmesinin imza tarihi ile yururluk tarihi arasında iş sozleşmesi sona eren uyeler de, iş sozleşmelerinin sona erdiği tarihe kadar toplu iş sozleşmesinden yararlanır.
(4) Toplu iş sozleşmesinin imzası sırasında taraf işci sendikasına uye olmayanlar, sonradan işyerine girip de uye olmayanlar veya imza tarihinde taraf işci sendikasına uye olup da ayrılanlar veya cıkarılanların toplu iş sozleşmesinden yararlanabilmeleri, toplu iş sozleşmesinin tarafı olan işci sendikasına dayanışma aidatı odemelerine bağlıdır. Bunun icin işci sendikasının onayı aranmaz. Dayanışma aidatı odemek suretiyle toplu iş sozleşmesinden yararlanma, talep tarihinden gecerlidir. İmza tarihinden onceki talepler imza tarihi itibarıyla hukum doğurur.
(5) Dayanışma aidatının miktarı, uyelik aidatından fazla olmamak kaydıyla sendika tuzuğunde belirlenir.
(6) Faaliyeti durdurulmuş sendikalara dayanışma aidatı odenmez.
(7) Bu Kanun anlamında işveren vekilleri ile toplu iş sozleşmesi goruşmelerine işvereni temsilen katılanlar, toplu iş sozleşmesinden yararlanamaz.
(8) Grev sonunda yapılan toplu iş sozleşmesinden, 65 inci maddeye gore zorunlu olarak calışanlar dışında işyerinde calışmış olanlar aksine hukum bulunmadıkca yararlanamaz.
Teşmil
MADDE 40 ? (1) Bakanlar Kurulu; teşmili yapılacak işyerinin kurulu bulunduğu işkolunda en cok uyeye sahip sendikanın yapmış olduğu bir toplu iş sozleşmesini, o işkolundaki işci veya işveren sendikalarının veya ilgili işverenlerden birinin ya da Calışma ve Sosyal Guvenlik Bakanının talebi uzerine, Yuksek Hakem Kurulunun goruşunu aldıktan sonra tamamen veya kısmen ya da zorunlu değişiklikleri yaparak, o işkolunda toplu iş sozleşmesi bulunmayan işyeri veya işyerlerine teşmil edebilir. Yuksek Hakem Kurulu bu konudaki goruşunu on beş iş gunu icinde bildirir.
(2) Teşmil kararında teşmilin gerekcesi acıklanır. Yururluğe gireceği tarih de belirtilmek suretiyle teşmil kararı Resmî Gazete'de yayımlanır, ancak yururluk tarihi Resmî Gazete'de yayım tarihinden onceki bir tarih olarak belirlenemez.
(3) Teşmil edilen toplu iş sozleşmesinin sona ermesi ile teşmil kararı da ortadan kalkar.
(4) Bakanlar Kurulu teşmil kararını, gerekcesini de acıklayarak gerekli gorduğunde yururlukten kaldırabilir.
(5) Toplu iş sozleşmesinin, tarafların hak ve borclarını duzenleyen hukumleri ile ozel hakeme başvurma hakkındaki hukumleri teşmil edilemez.
(6) Yetki icin başvurulduktan sonra bu işlem tamamlanıncaya kadar veya yetki belgesi alındıktan sonra yetki devam ettiği surece, kapsama giren işyerleri icin teşmil kararı alınamaz.
(7) Toplu iş sozleşmesinin teşmil edildiği işletme veya işyerinde her zaman yetki icin başvurulabilir ve yeni toplu iş sozleşmesinin yapılmasıyla birlikte teşmil uygulaması kendiliğinden sona erer.
SEKİZİNCİ BOLUM
Toplu İş Sozleşmesinin Yapılması
Yetki
MADDE 41 ? (1) Kurulu bulunduğu işkolunda calışan işcilerin en az yuzde ucunun uyesi bulunması şartıyla işci sendikası, toplu iş sozleşmesinin kapsamına girecek işyerinde başvuru tarihinde calışan işcilerin yarıdan fazlasının, işletmede ise yuzde kırkının kendi uyesi bulunması hÂlinde bu işyeri veya işletme icin toplu iş sozleşmesi yapmaya yetkilidir.
(2) İşletme toplu iş sozleşmeleri icin işyerleri bir butun olarak dikkate alınır ve yuzde kırk coğunluk buna gore hesaplanır.
(3) İşletmede birden cok sendikanın yuzde kırk veya fazla uyesinin olması durumunda başvuru tarihinde en cok uyeye sahip sendika toplu iş sozleşmesi yapmaya yetkilidir.
(4) Bir işveren sendikası, uyesi işverenlere ait işyeri veya işyerleri, sendika uyesi olmayan bir işveren ise kendi işyeri veya işyerleri icin toplu iş sozleşmesi yapmaya yetkilidir.
(5) Bir işkolunda calışan işcilerin yuzde ucunun tespitinde Bakanlıkca her yıl ocak ve temmuz aylarında yayımlanan istatistikler esas alınır. Bu istatistiklerde her bir işkolundaki toplam işci sayısı ile işkollarındaki sendikaların uye sayıları yer alır. Yayımlanan istatistik, toplu iş sozleşmesi ve diğer işlemler icin yeni istatistik yayımlanıncaya kadar gecerlidir. Yetki belgesi almak uzere başvuran veya yetki belgesi alan işci sendikasının yetkisini daha sonra yayımlanacak istatistikler etkilemez.
(6) Yayımından itibaren on beş gun icinde itiraz edilmeyen istatistik kesinleşir. İstatistiğin gerceğe uymadığı gerekcesiyle bu sure icinde Ankara İş Mahkemesine başvurulabilir. Mahkeme bu itirazı on beş gun icinde sonuclandırır. Mahkemece verilen karar, ilgililerce veya Bakanlıkca temyiz edilebilir. Yargıtay temyiz talebini on beş gun icinde kesin olarak karara bağlar.
(7) Bakanlık, yetkili sendikanın belirlenmesinde ve istatistiklerin duzenlenmesinde kendisine gonderilen uyelik ve uyelikten cekilme b