Gıda urunlerine gelen zamlar dışarıda yemek yemenin maliyetini de katladı. En duşuk ve en yuksek fiyat baz alınarak İTO tarafından yapılan ortalamaya gore, Haziran 2022'de 72 lira olan kişi başına dışarıda yemek yemenin maliyeti, Haziran 2023'te yuzde 91.6'lık artışla 138 TL'ye yukseldi. Pandemi ile birlikte yaşanan tedarik sorunu, ardından Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesi ve secim sureci Turkiye'deki gıda fiyatlarının hızlı yukselmesine yol actı. Gıda fiyatlarında yaşanan artışlar dışarıda yemek yemenin maliyetini de her gecen gun artırdı.
İstanbul Ticaret Odası'nın (İTO) her ay acıkladığı İstanbul Ucretliler Gecinme Endeksi'nde yer alan kalemlerden biri olan kişi başına dışarıda yenen yemenin maliyeti Haziran 2022'de 72 lira ilen bu rakam Haziran 2023'te yuzde 91,6'lık artışla 138 liraya yukseldi. Bu rakam kafe, bufe, restoran gibi kategorilerden derlenen en duşukle en yuksek fiyat arasındaki rakamların ortalamasından hesaplıyor.
İstanbul'da 15 ayrı bolgenin ortalamasının alındığı hesaplamaya gore, 2022 Ocak ayında 54,03 TL olan dışarıda yenen yemek fiyatı, 2023 Ocak ayında 109,4 TL'ye, 2023 Haziran ayına ise 137,33 TL'ye cıktı. Son donemlerde gelen zamlar, ozellikle turistlerin tercih ettiği A Plus mekanlarda doluluğu etkilemezken, alt gelir grubuna hitap eden mekanlarda duşuşe neden oldu.
Fahiş fiyatlarının onune gecilemiyor
İstanbul Lokantacılar Esnaf Odası Başkanı ve aynı zamanda Turkiye Lokantacılar ve Pastacılar Federasyonu Genel Başkanı Sayit Karabağlı, piyasalardaki belirsizliğin tum toplumla birlikte kendilerini de etkilemeye başladığını soyledi. Başta elektrik, doğal gaz ve kiralar olmak uzere tum girdi maliyetlerinde yuzde 100'u aşan artışların esnafı işin icinden cıkılmaz bir hale suruklediğini belirten Karabağlı, kırmızı et, beyaz et, bakliyat şeker, sebze fiyatlarının ikiye katlandığını soyledi. Temel tuketim urunlerini sağladıkları tedarikcilerden toplu alım yapan fırsatcıların coğaldığını ve stokculuğun başladığını aktaran Karabağlı, devletin tum onlemlerine rağmen bu fahiş fiyatların onune gecilemediğini ifade etti.
Muşteri sayısında azalmalar başladı
Lokantalarda ana menuyu oluşturan et ve balığın astronomik fiyatlarla tedarik edildiği icin lokantalarda fiyatlarının yukselmeye başladığını ifade eden Karabağlı, şunları soyledi: "Arz ve talep dengesinin bozulmasına neden olan zorunlu fiyat artışları lokantalara fayda yerine zarar verdi, azalan muşteri sayısı ile sıkıntı yaşamaya başladı. Surekli dışarıda yemek yiyen mavi ve beyaz yakalılar gelirleri duzeyinde gunluk harcama yapabildikleri icin harcamalarını kısmaya başladı."
Karabağlı, sorunların topyekun cozulmesi yonunde tedbirler almak gerektiğine dikkat cekerek, sozlerine şoyle devam etti: "Esnafımızın uzerine ekstra yuk olan yuzde 18 ila yuzde 40 oranlarında komisyonların makul seviyelere cekilmesi gerekiyor. Hizmet sektorunde yuzde 10- 18 olarak uygulanmaya başlanan KDV oranlarını temel tuketim statusune sokarak yuzde 1- 5 seviyesine cekmek, kira stopaj yukunu kiracı uzerinden kaldırmak, kıdem tazminatı fonu oluşturmak gibi reel tedbirler alınmalı."
İnsanlar yine de sosyalleşmeyi seviyor

Tum Restoranlar ve Turizmciler Derneği (TURES) Genel Başkanı Ramazan Bingol, ozellikle et grubunda son 6-7 ayda ciddi artışlar olduğunu soyledi. Bingol, "Bu da etli yemeklere daha cok zam yapılmasına sebep oldu. Ayrıca Antep fıstığının kilosunun cok artması da başta baklava olmak uzere tatlıların fiyatını da oldukca yukseltti" dedi.
Oran olarak bakıldığında evde yemek yeme konusunda artış olduğunu ama yeme-icme sektorunun her zaman buyuyerek devam ettiğini ifade eden Bingol, maliyetlerin arttığını ancak insanların dışarıda yemek yemeyi ve sosyalleşmeyi sevdTURES Başkanı Bingol, "Alkole veya ete zam geldiği icin insanlar dışarıda yemek yeme zevkini ve keyfini bir kenara bırakmıyor. Gelir grubuna gore belki sayısı azalabilir ama her zaman bu bir ihtiyac ve dışarıda yemek yemeye devam edecekler" diye konuştu.
A Plus yerlerde doluluk daha fazla
Turkiye'nin turizm doneminde olduğuna dikkat ceken Ramazan Bingol, yabancı turistlerin Turkiye'ye gelmesinin yeme-icme sektorunu doğrudan ilgilendirdiğini soyledi. Bu donemde turistlerin yalnızca kulturel yerleri gormekle kalmadığını aynı zamanda restoranlara giderek harcama yaptığına da işaret eden Bingol, "Restoranlardaki doluluk oranları A Plus yerlerde daha cok artarken daha alt gelir gruplarına hitap eden yerlerde az da olsa duştu. Ancak turizm sezonu başladı ve bu ay itibarıyla butun yeme icme sektoru ciddi oranlarda doluluk oranını yakalayacaktır" diye konuştu. Bingol, oran olarak bakınca evde yemek yeme konusunda bir artış olduğunu ancak yeme-icme sektorunun her zaman buyumeye devam ettiğini bildirdi.
Sosyal medya merdiven altı işletmelere talebi duşurdu

Ramazan Bingol, merdiven altı urun satan işletmelere yonelik sıkı takip ve denetimin cok onemli olduğunu belirtti. Bingol, "İnsanların gittikleri yerler konusunda hassas ve dikkatli olması gerekiyor. Fiyatı duşuk olan bir urunun arka planda nasıl sureclerden gecebileceğini bilmesi gerekiyor" diye konuştu. Ayrıca insanların gun gectikce sosyal medya ve benzeri iletişim kanallarının da etkisiyle bilinclendiğini ifade eden Bingol, bu durumun merdiven altı işletmelere olan talebi duşurduğunu ifade ederek, "İnsanlar merdiven altı işletmelere 6 defa gitmektense bilindik kaliteli yerlere 3 defa gitmeyi tercih etmeye başladılar. Bilinclenme merdiven altını da bitirme noktasına getirecektir" ifadelerini kullandı.
Mehtap HALICI