Otomotivde yatırım amaclı alımlar durma noktasına gelirken, luks segmentte de sipariş iptali başladı. Bazı markalar, tedarik ve uretim planlarını gozden geciriyor Yılın ilk yarısını tarihi rekorla kapatan otomotiv pazarında talep yavaşlarken, luks segmentten sipariş iptal haberleri gelmeye başladı. Kurdaki sıcramaya paralel yuzde 80 OTV diliminin altında arac kalmaması ve hukumetin ikinci el piyasasına yonelik son donemdeki mudahaleleri, yatırım amaclı otomobil alımlarını azaltırken, hızla yukselen fiyatlar ve krediye erişimde yaşanan zorluklar da talebi baskılıyor.
Turkiye'deki yuksek enflasyon ve kurdaki hızlı yukselişle otomobili yeniden cazip ve guvenli bir yatırım aracına donuşturmuş, bu durum otomotiv satışlarında ilk yarı rekoru getirmişti. Yatırım amaclı alımların toplam satışlardaki payının yuzde 60'ları aşmasıyla Turkiye tarihinde ilk kez otomobil ve hafif ticari arac satışları, yılın ilk yarısında yarım milyon adeti gecerek 556 bin adete yaklaşmıştı. Sektor temsilcileri, secim sonrası krediye erişimde yaşanan zorlukların gevşeyeceği, yatırımcı ilgisinin devam edeceği yanı sıra tedarik sorunlarının azalacağı beklentisiyle yılsonunda 2017'den sonra ilk kez 1 milyon adetlik satış rakamına ulaşma hayali kuruyordu. Tedarik sorunu azalsa da ekonomideki gelişmeler paralelinde sektordeki 'temkinli iyimserlik' yerini endişeye bıraktı.
"Satışlar normalleşmeye başladı"
EKONOMİ gazetesine konuşan Honda Turkiye Genel Mudur Yardımcısı Bulent Kılıcer, talepte yavaşlama olduğunu ifade ederken, yatırım amaclı alımların da durma noktasına geldiğini soyleyerek, "Sadece ihtiyac sahipleri ve aracını yenilemek isteyenlerin otomobil aldığını goruyoruz" dedi.
Doğuş Otomotiv İcra Kurulu ve Yonetim Kurulu Başkanı Ali Bilaloğlu, son donemde otomotivdeki talebin yatırım aracına donuşmesi olduğunu hatırlatarak, "Finansal yatırım aracları enflasyonun altında kaldığı zaman, tuketicinin alternatif yatırımlar aramasından daha doğal bir gelişme olamaz. Secimden sonra Merkez Bankası'nın ve hukumetin aldığı kararlar tuketicileri yine finansal yatırımlara yonlendirmeye başladı. Otomotiv satışlarıtabiri caizsenormalleşmeye başladı. Ayrıca filo şirketlerinin kredi temini zor olduğundan dolayı filo satışları da potansiyelin gerisinde" acıklamasını yaptı.
Yatırım cazibesi kalmadı
Farklı markalardan bircok bayi temsilcisi de talebin yavaşladığını, yatırım amaclı alımların azaldığını belirtti. Nissan, Renault, Dacia, Fiat, Peugeot, Opel ve Citroen bayiliğini yapan Gulan Otomotiv Yonetim Kurulu Başkanı Alp Gulan, yatırımcının otomobil alma iştahının kesildiğini işaret ederek, "Artan fiyatlar nedeniyle tum araclar yuzde 80 OTV dilimine girdi. Dolayısıyla kucuk bir zammın ardından vergi dilimi değiştiği icin birkac haftada ya da ayda aracı satarak ikinci elde yuksek karlılık elde etme donemi bitti. Ote yandan, Ticaret Bakanlığı'nın ikinci elde fırsatcılığın onune'6 ay 6 bin km' ve 'ilan sitelerinde sıfırın uzerinde fiyatla arac satma' gibi onlemler de otomobile yatırım iştahını azalttı. Şu anda yeni siparişleri gercek alıcılar ve filo kiralama şirketleri veriyor dedi.
Asıl etki ağustosta hissedilecek
Sektor yetkilileri, daha once verilmiş siparişler nedeniyle satışlardaki daralmanın temmuz ayına cok yansımayacağı, asıl etkinin ağustos sonu itibariyle hissedileceğini ifade ediyor. Temmuz ayında satışların 100 bin adeti aşması bekleniyor. Temmuz 2022'de yaklaşık 52 bin adetlik otomobil ve hafif ticari arac satılmıştı.

Sanayi cevrelerinden edindiğimiz bilgiye gore, talepteki yavaşlama nedeniyle bazı markalar yurt dışı arac tedariki ile ve uretim adetlerinde aşağı yonlu revizyona gidiyor. İhracatta ana pazar olan Avrupa'da da talebin zayıf olması, yerli ureticileri endişelendiriyor.
İlk iptal haberleri luksten geldi
Kurdaki hızlı yukselişle fiyatlarda bir anda milyon TL'yi aşan artışların yaşandığı luks arac segmentinde, tuketicilerin sipariş iptaline yoneldiği ifade ediliyor. Luks arac segmenti temsilcilerinden Albayrac&Minoto CEO'su Ferhat Albayrak, "Kurdaki yukselişle vergi dilimi değişen araclarda fiyatlar bir anda cok hızlı yukseldi. Bu nedenle verdiği luks arac siparişini iptal etmeye calışanlar olduğunu duyuyoruz. Siparişini iptal edemeyenlerin de kaporasını kurtarmak icin aracı satmaya calıştığı bilgisi geliyor" dedi.
En ucuz otomobil 1 milyon TL'ye konuşuyor
Otomotiv analiz şirketi Cardata'nın verilerine gore, sıfır kilometre otomobil fiyatları yılbaşından bu yana yuzde 49, secimden bu yana ise yuzde 26 artış gosterdi. İkinci el araclardaki fiyat artışı ise yılbaşından bu yana yuzde 85 oldu. Artan fiyatlara paralel yuzde 80 OTV diliminin altında model kalmadı. Sıfır kilometre araclarda 800 bin TL'nin altında sadece 19 model kaldı. Turkiye'de en ucuz otomobili olan B segmentindeki Hyundai i10'un manuel versiyonunun fiyatı 681 bin TL'yi aştı. Yine Turkiye'nin en cok satan modelleri Renault Clio ile Fiat Egea'da ust versiyonlar 1 milyon barajını aştı.

İkinci elde satışlar 3 aydır duşuyor
Otomerkezi.net CEO'su Muhammed Ali Karakaş ise ikinci el otomobillerdeki daralmaya ilişkin şu acıklamayı yaptı: "İkinci elde ozellikle Mayıs ayında başlayan secim belirsizliği Haziran ayında ki uzun bayram tatili derken, Temmuz ayında acıklanan yeni vergiler ve Ticaret Bakanlığı'nın kararlarının yururluğe girmesi sektoru daralttı. 3 aydır periyodik olarak satışlar duşuyor. Bunda ozellikle ikinci el otomotiv piyasasındaki bakanlık kararları etkili oldu, yeni yonetmeliklerin piyasalara nasıl yansıyacağı merak konusuydu. Tuketici ikinci el araclar icin gozlemlemeye gecti diyebiliriz."
OTV matrahlarına guncelleme isteniyor
Ust uste gelen zamlar sonrası tum otomobil modelleri yuzde 80 ve uzeri vergi dilimine girdi. Sektor yetkilileri, matrahların guncellenmesini talep ediyor. Konuyla ilgili acıklama yapan OSD Başkanı Cengiz Eroldu, sektorun bu konudaki talebini şoyle ozetledi: "Aralık ayında baktığımız zaman yuzde 80 ve uzeri vergi diliminde olan araclar pazarın yuzde 65'ini oluşturuyordu. Haziran ayında bu rakam yuzde 98'e geldi, temmuz ayında da 100 oldu. Bu tabii 45, 50, 60, 80 vergi diliminde yerli ureticilere bir rekabet avantajı sağlayan bir durumdu. Şimdi yerli ureticilerin aracları aslında ithalatcılara gore daha fazla artmış oldu cunku yuzde 80'lik araclarda vergi değişimi yok. Fakat sene başında yuzde 50 olan bir aracta yuzde 80'e gittiğiniz zaman bir vergi değişimi de geliyor. Turkiye'de satılan butun aracların yuzde 80'lik OTV diliminde olması Turk tuketicisinin mobiliteye erişiminde onemli bir sorun."
Krediye erişim daha da zorlaştı

Otomobilde hızla artan fiyatlar tuketicinin arac alımında kredi talebini artırırken, bircok sektorde olduğu gibi otomotivde de krediye erişimde buyuk zorluk yaşanıyor. Ancak TCMB'nin yeni hamlesi tuketicinin taşıt kredisine erişimini daha da zorlaştıracak. Dun Resmi Gazete'de yayımlanan kararla, finansal kaynakların verimli kullanımının desteklenmesi amacıyla, taşıt kredilerinde yuzde 3 olan buyume sınırı yuzde 2 olarak belirlendi. EKONOMİ gazetesine değerlendirmelerde bulunan, taşıt kredileri konusunda uzman bir banka ust yoneticisi, "Son donemde ozellikle otomobil fiyatlarındaki artış ve otv matrahlarında otomobillerin bir ust matraha cıkması sebebiyle bireysel tuketici ozelinde taşıt kredi taleplerinde daralmayı gorduk. Bircok otomobilin fiyatının da 2 milyon TL sınırını gecmesi 'nihai fatura değeri-LTV' kredilendirme sınırını gecmesi sebebiyle taşıt kredisi de verilemiyordu. Son duzenleme ile bireysel taşıt kredilerindeki buyume sınırının bankalar nezdinde yuzde 3'den yuzde 2'ye cekilmesi taşıt kredilerini daha da yavaşlatacak, bireysel taşıt kredisi talebini duşurecektir" acıklamasını yaptı.
İkinci el aracları sıfır fiyatının uzerinde pazarlayanlara 35,4 milyon lira ceza kesildi
Ticaret Bakanı Omer Bolat, ikinci el aracların uretici tarafından tavsiye edilen satış fiyatının uzerinde ilan yoluyla pazarlanmasına yonelik kısıtlamaya aykırı ilan verenler hakkında 35 milyon 447 bin lira idari para cezası uygulandığını bildirdi. Bolat, sosyal medya hesabından, Ticaret Bakanlığının otomotiv sektorundeki denetimlerine ilişkin bilgi verdi. Bu konuda atılan adımlara işaret eden Bolat, "Otomotiv sektorunde sıfır ve ikinci el arac alım satımında gercekleşen piyasa bozucu faaliyetler ile haksız fiyat ve stokculuk fiillerine ilişkin, Bakanlığımız birimlerince calışmalarımız hassasiyet ve kararlılıkla devam edecektir. Vatandaşlarımızın otomotiv piyasasında oluşturulmaya calışılan arz-talep dengesizliğinde mağduriyet yaşamaması Bakanlığımızın nihai onceliği durumundadır." ifadesini kullandı.
9 bayinin yetki belgesi iptal edildi
Bolat, İkinci El Motorlu Kara Katışlarının Ticareti Hakkında Yonetmelik'in "6 ay 6 bin kilometre" duzenlemesi uyarınca 51 milyon 920 bin 782 lira idari para cezası uygulandığını belirterek, "Aynı yonetmelikte yapılan değişiklikle sıfır taşıta ulaşılmasını zorlaştırıcı faaliyette bulunanların ikinci el yetki belgesinin iptal edilebilmesine yonelik duzenleme yapılmış olup, bu duzenleme kapsamında 14 yetkili bayiye 66 milyon 879 bin lira idari para cezası uygulanmış ve bu bayilerden 9'unun yetki belgesi iptal edilmiştir. Boylece, 2023 yılında otomotiv sektorunde haksız fiyat ve stokculukla mucadele kapsamında Bakanlığımız mufettişleri ve il mudurluğu personelince yapılan denetimler neticesinde 118 milyon 799 bin 782 lira idari para cezası uygulanmıştır." bilgisi verildi. İkinci el aracların, ilan yoluyla uretici tarafından tavsiye edilen satış fiyatının uzerinde pazarlanmasına kısıtlama getirildiğini ve bu duzenlemeye aykırı her ilan başına 300 bin liraya kadar idari para cezası uygulanmasına imkan sağlandığını anımsatan Bolat, şunları kaydetti:
"Bu kısıtlamaya aykırı ilan verenler hakkında 35 milyon 447 bin lira idari para cezası uygulanmıştır. 6 Temmuz'da yayımlanan ve 15 Temmuz'da yururluğe giren ilan kısıtlaması duzenlemesi oncesinde bu duzenlemeye aykırılık teşkil eden ilan sayısı 8 Temmuz'da 20 bin 985 iken hem mezkur duzenlemenin yururluğe girmesi hem de Bakanlığımızda kamuoyunun bilgilendirilmesi neticesinde 15 Temmuz'da 7 bin 483 seviyesine gerilemiş olup, 24 Temmuz tarihinde ise 3 bin 217'ye duşmuştur."
AYSEL YUCEL / Ekonomim