Rinit ( burun iltihabı ) burun icini doşeyen dokunun iltihaplanması ile oluşan, dunya genelinde yaygın bir hastalık olup, hastanın yaşam kalitesi uzerinde onemli bir soruna neden olur.
Rinit yanında bircok hastalıkla birlikte toplum uzerinde onemli bir sosyo-ekonomik yuk oluşturur. Rinite yol acan nedenler alerjenler veya diğer nedenler olarak ayrılabilir. Rinit hastalarının coğunun alerjik olmayan onemli tetikleyiciler ile sorunlar yaşadığını gorulmektedir. Bu yuzden alerjik olmayan veya her ikisinin birlikte olduğu (alerjik ve alerjik olmayan) rinitlerin alerjik rinittten ayırt edilmesi son derece onemlidir.
Vazomotor Rinit ( İrritan rinit) diğer adları, Alerjik olmayan, Enfeksiyona bağlı olmayan rinit olarak bilinir. "Vazo", kan damarlarını "motor", burun dokusunu ve kan damarlarını uyaran sinirleri ifade eder. Bazende altında bir neden bulamadığımız rinitleri tanımlamak icin idiopatik alerjik olmayan rinit olarak adlandırılır. Vazomotor rinit (VMR) dunya nufusunun % 10 ile % 25'ini etkileyen kuresel bir sağlık sorununu temsil etmektedir.
Alerjik olmayan rinit (vazomotor rinit), kronik hapşırma, burun tıkanıklığı veya burun akıntısı ile kendini gosteren bir durumdur. Bu semptomlar alerjik rinit (saman nezlesi) ile benzer olsa da, alerjik olmayan rinit farklıdır cunku bir alerjik rinit bağışıklık sisteminin oluşturmuş olduğu aşıra yanıta bağlı olarak gercekleşir. Alerjik olmayan rinitte bağışıklık siteminde aşırı yanıta bağlı IgE antikorları gelişmeden oluşur. Alerji bildiğimiz gibi bağışıklık sisteminin alerjen olarak bilinen zararsız bir maddeye verdiği aşırı tepki sonucunda ortaya cıkar.
Alerjik rinit daha sonra alerjik astıma donuşebildiği gibi diğer alerjik hastalıklarla da birliktelik gosterebilir. Vazomotor rinit hayatı tehdit edici değildir. Devamlı şikayetleri olan hastalar icin semptomlar rahatsız edici olabilir, ancak ciddi değildirler ve astıma ilerlemezler.
Alerjik olmayan rinit cocuklar ve yetişkinleri etkileyebilir, ancak 20 yaşından sonra daha yaygındır. Alerjik olmayan rinit şikayetlerine yol acan tetikleyicileri değişebilir. Hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz ceşitli kimyasal icerikli kokuları veya tahriş edici maddeleri, hava değişimleri, bazı ilaclar, belirli yiyecekleri ve kronik hastalıklar vazomotor rinit belirtilerinin ortaya cıkmasına yol acabilir.
Alerjik bir nedenin dışlanmasından sonra alerjik olmayan rinit tanısı konur. Alerji uzmanları tarafından yapılacak olan alerji testleri neticesinde vazomotor rinit tanısı konulabilir.
VAZOMOTOR RİNİT NASIL OLUŞUR ?
Vazomotor rinit daha cok değişkenlik gosteren bazen de devamlı olabilen ani başlayan hızlıca gelişen ve genellik le kısa sureli burun tıkanıklığı, burun akıntısı, geniz akıntısı nadiren de kaşıntı ve hapşırık yakınmalarının eşlik ettiği, burun mukozasının aşırı yanıtına bağlı gelişen bir hastalıktır.
Vazomotor rinit esas olarak burun icindeki kılcal damarların şişmesine yol acan burun icini doşeyen sinir uclarının aşırı hassas olmasından kaynaklanır. Burun icindeki kan damarları genişlediğinde veya şiştiğinde burunda odeme bağlı tıkanıklık oluşur ayrıca damar dışına sıvı kacışına bağlı oluşan mukus burun akıntısına yol acar.
Vazomotor rinitte burun icindeki noral yapının bozulması denge halinde bulunması gereken sempatik ve parasempatik sinir sisteminin parasempatik snir sistemi yonunde kaydığını gorulur. Sempatik sistemin calışmasının azaldığı ve parasempatik sistemin daha baskın calıştığını gosteren calışmalar vardır. Bu hastaların burun icini doşeyen yapının hucresel duzeyde sinir uclarının uyarılmasına aşırı yanıt verdiği gosterilmiştir
Burundaki kan damarlarının neden aniden genişlediği dilate olduğu bilinmemektedir. Bu reaksiyona yol acan bazı yaygın tetikleyiciler vardır.
Aşağıdakiler burun icindeki sinir uclarında aşırı yanıta bağlı olarak damarların hızla genişlemesine yol acar.
Parfum, koku, yemek koku ve dumanı veya sigara dumanı gibi ortamdaki iritanlar. Bazı mesleklerde maruz kalınan kimyasal maddeler.
Hava şartlarında değişim sıcaklık, basınc veya nem değişiklikleri ozellikle kuru havalar neden olabilir.
Sıcak veya baharatlı yiyecekler ve alkollu icecekler icmek de burnunuzun icindeki zarların şişmesine ve burun tıkanıklığına neden olabilir.
İnorganik tozlar (ev tozu akarı dışındaki tozlar ), hava kirliliği.
Bazı ilaclar orneğin Aspirin, ibuprofen veya beta blokerler ( Propranolol , Metoprolol, Atenolol), sedatifler, antidepresanlar, oral kontraseptifler, erektil disfonksiyonu ve prostat hipertrofisinde kullanılan ilaclarla dışında ostrojen iceren hormon ilacları en sık yol acan ilaclardandır
Stres (duygusal veya fiziksel) gibi durumlarda vazomotor rinitin oluşmasına yol acabilir.
Diğer Alerjik olmayan rinit nedenlerinden ayırt edilmesi gerekir. Bunlar icinde
Eozinofilik nonallerjik rinit (NARES)
Mesleki rinit
Hormonal rinit,
Rinitis medicamentosa,
Gustatuar rinit: genellikle yemek yemenin birkac saati icinde vagus sinirinin uyarılmasından kaynaklanır.
Enfeksiyonlar ve Atrofik rinit gibi alerjik olamayan rinitlerin vazomotor rinitten ayırt edilmesi gerekir.
VAZOMOTOR RİNİT NEDENLERİ NELERDİR ?
Vazomotor Rinit, aralıklı (gelen ve giden) hapşırma atakları, burun icindeki mukozadaki kan damarının genişlemesine bağlı burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile ortaya cıkan kronik rinittir.
Alerjik olmayan rinitler icinde yer alan vasomator rinitin oluşmasında kuru bir atmosfer, hava kirleticileri, baharatlı yiyecekler, alkol, yoğun duygusal değişimler ve bazı ilaclar gibi uyaranlarla ortaya cıktığı gorulur, bu gibi dış faktorlere karşı aşırı bir tepki sonucunda gorulmektedir.
Aslında, polen, toz, kuf veya kedi, kopek, kuş gibi hayvan tuyleri de dahil olmak uzere havada bulunan kimyasal icerikli partikuller, alerjik reaksiyona yol acmadan da yani bu şeylere aslında alerjisi olmamasına rağmen bazı insanları rahatsız edebilir.
Alerjik rinitin aksine, vasomator rinit genellikle yetişkin yaşlarda başlar ve polen, ev tozu akarı, kopekler veya kediler gibi klasik alerjenlere maruz kalmasıyla kotuleşmez. Yani bu alerjenler alerjik hastalarda gorulduğu gibi bağışıklık sistemindeki IgE aracılıklı yol uzerinden alerjik reaksiyona yol acmaz. Vasomator rinit sıcaklık, nem ve / veya barometrik basınctaki değişimlerden kaynaklanabileceğinden, hastalar ilkbahar ve sonbaharda yaşanan bu iklim koşullarındaki değişikliklerle ilişkili mevsimsel şikayetlerinde artışlar yaşayabilir. Bu nedenle, mevsimsel artış gosteren vasomator rinit, mevsimsel alerjik rinitle karışabilir.
Vazomotor riniti olan insanlar ısı değişimi kimyasal icerikli partikullerde veya duygusal ve hormonal değişimlere karşı yani her turlu irritasyona karşı olağanustu derecede hassastırlar ve duşuk konsantrasyonlarda irritanlara maruz kaldıklarında bile onemli nazal semptomlar oluşabilir.
Vazomotor riniti olan kişiler genellikle "ıslak" ve "kuru" burun şikayetleri olan kişiler olarak iki gruba ayrılır. Bu reaksiyonlar, soğuk kuru hava, parfumler, boya dumanları ve sigara dumanı gibi spesifik olmayan tahriş edici uyaranlarla provoke edilebilir.
Vazomotor rinitin en temel ozellikleri nelerdir ?
Genellikle alerji oykusu yoktur.
Hastada şikayetlere yol acan bir enfeksiyon yoktur.
Vazomotor rinit değişken bir şekilde kendini gosterebilir. Burun tıkanıklığı, burun akıntısı veya kuruluk, hapşırma ve geniz akıntısı gorulurken alerjik formun aksine, nadiren burunda kaşıntıya, ve ek olarak gozler veya boğazda kaşıntıya neden olur.
Burun akıntısı yoğun olmakla birlikte burun kaşıntısı eşlik etmeksizin baş ağrısı ozellikle frontal baş ağrısı eşlik edebilir.
Yemek sonrasında (ozellikle baharatlı yiyecekler) bazı hastalarda daha fazla burun akıntısı veya tıkanıklığı gorulur.
Normal bireyleri rahatsız etmeyen cevresel koşullar tarafından tetiklenebilen kalıcı veya aralıklı nazal semptomlara yol acabilir.
Sıcaklık ve nem değişimlerinden dolayı bazen mevsimsel bir değişim mevcut olabilir.
Cevresel faktorler arasında guclu koku, soğuk havaya maruz kalma, sıcaklık, nem ve / veya hava basıncındaki değişiklikler yanında alkollu iceceklerin icilmesi ve adetle ilgili hormon seviyelerinde değişiklikler burun şikayetlerin oluşmasına yol acabilir.
VAZOMOTOR RİNİT TANISI NASIL YAPILIR?
Vazomotor rinit tanısı oncelikle klinik oyku ve diğer bilinen nedenlerin dışlanması ile konur.
Vazomotor rinit tanısı hastanın şikayetlerinin oykusu ve tetikleyicilerinin saptanması uzerine kuruludur. Ozellikle alerjik rinitin dışlanması gerekir. Hastanın semptomlarına yol acan nedenleri ortaya koymak icin alerji testlerine en sık deri prick testine ve kandan yapılan alerji testlerine başvurulur.
Hastanın şikayetlerinin hikayesi, dikkatle alındıktan sonra genellikle dikkatli bir burun ve boğaz muayenesi yapılması teşhis icin gereklidir. Oyku ve muayeneden sonra bazı testlere başvurulabilir. Alerjik bir temel olmadığından emin olmak icin alerji deri prick testi ve diğer alerji testleri yapılmalıdır. Bu testler tedavi yaklaşımımızı etkileyecektir.
Alerjik olmayan rinit ayırıcı tansında hipotroidi akromegali gibi hastalıklara dikkat edilmesi gereklidir. vazomotor rinitin nonalerjik eosinofillik rinit (NARES) ayırımının yapılması ve diğer alerjik olmayan rinitten ayırt edilmesi icin kan ve diğer testlerin alerji uzmanları tarafından yapılması daha uygun olur.
VAZOMOTOR RİNİT TEDAVİSİ NASIL YAPILIR ?
Vazomotor rinitte tedavi secenekleri olmasına rağmen net ve kesin bir tedavisi yoktur. Uzun sureli şikayetleri olan hastaların uygulayabileceği tedavi secenekleri oncelikle irritan faktorlerden kacınmaya yoneliktir. Semptomlara yonelik olarak evde hazırlayacağımız veya eczenelerden alabileceğimiz tuzlu su iceren yıkama solusyonları veya semptomatik ilac tedavisinden faydalanabiliriz. Ayrıca sempatik ve parasempatik sinir sistemindeki dengesizliğini tedavi etmek icin norektomi ve alt konka hipertrofisine yonelik cerrahi girişimleri kapsamaktadır.
Vazomotor rinit tedavisinde onlemler nelerdir ?
Vazomotor rinit şikayetlerine yol acan nedenlerden kacınma son derece onemlidir. Solunum tahriş edici olan guclu koku (parfum, sabun, boya vb.) Ve hava kirletici maddeler (duman dumanı, tutun dumanı) gibi cevresel tetikleyicilerden kacınılması semptomların daha da kotuleşmesini engellemek icin tavsiye edilebilir.
Evinizin icini sabit bir sıcaklıkta tutmak ve havanın nemini ayarlamak icin bir nemlendirici kullanmak, rinit semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir. Ev ve işyerini tozdan, dumandan ve diğer alerjenlerden ve cevresel tahriş edici maddelerden uzak tutmaya da calışmalısınız. Vazomotor rinitli bircok hasta alerjik yolla olmasa da en guclu tahriş edici olan evin icindeki tozlar icin onlem almalıdır.
Alkollu iceceklerin, ozellikle bira ve şarabın icilmesi, genellikle vazomotor rinit semptomlarını şiddetlendirir ve kacınılması muhtemel faktorler olarak kabul edilebilir. Bazı ilaclar ozellikle aspirin gibi nsai ilaclar veya Reserpin ve Propranalol iceren tansiyon ilacları, şikayetlerin daha da kotuleştirebilir. Bunların dışında aldığınız ilaclar konusunda bilgi almak icin doktorunuza danışmalısınız.
Egzersiz yapmak ve Fiziksel aktivite, kan damarların uzerinde etkisi olan sempatik sinir sisteminin duzenlenmesi yardımcı olur.
Vazomotor rinitte onlemler dışında evde hazırlayacağımızı tuzlu solusyonları veya eczanelerden alacağımız %0.9’luk serum fizyolojik iceren solusyonlar ile yapılan burun yıkamalarının, burun icinde yer alan irritanların uzaklaştırılması ve temizlenmesine yardımcı olarak sekresyonların azalmasını sağlayabilir.
Vazomotor rinit tedavisinde İlac Tedavisi nelerdir ?
Antihistaminikler değişken bir cevaba sahiptir. İkinci jenerasyon oral antihistaminikler vazomotor rinit tedavisinde etkisi cok gorulmemektedir, ancak birinci jenerasyon oral antihistaminikler antikolinerjik aktiviteye bağlı olarak bazı faydalar sağlayabilir. Ozellikle bazı topikal antihistaminiklerin nasal spray olarak kullanılmasıyla vazomotor rinitte etkisi olduğu tespit edilmiştir.
Ulkemizde de eczanelerde yer alan topikal antihistaminikten azelastin, vazomotor rinit icin etkili olduğu gosterilen bir ilactır.
Antihistaminik ilaclar ana semptomu burun akıntısı olan ve genellikle alerjik rinit ve vazomotor rinit birlikte olan bircok hasta icin kullanılabilir.
Antikolinerjik ajanlar icinde topikal uygulama icin onaylanan tek topikal antikolinerjik ilac, ipratropium bromurdur. Burun akıntısı daha yoğun olan hastalarda, veya tek semptom olduğunda ipratropyum bromur (% 0,03) burun spreyi onerilir. Guncellenen rinit uygulama parametrelerinden intranazal kortikosteroid ile kombinasyon halinde kullanımı, burun akıntısı tedavisi icin tek başına kullanılan bir ilaca gore daha etkilidir.
İntranazal kortikosteroidlerin ozellikle vazomotor rinit ve NARES'de etkili olduğu bulunmuştur. Klinik olarak, şu anda mevcut olan intranazal steroidler arasında bir fark bulunmadığı gorulmektedir. Hemen etkisini gostermeye başlamazlar semptomların iyileşmeye başlaması 24 ila 72 saat surebilir. Topikal steroidler burun tıkanıklığı, burun akıntısı ve hapşırma uzerinde etkilidir. Fosfolipaz A2'yi inhibe ederek, asetilkolin reseptorlerinin aktivitesini azaltarak ve bazofil, mast hucresi ve eozinofil sayılarını azaltarak, vazoaktif mediyatorlerin neden olduğu lokal inflamatuar yanıtı baskılarlar.
Dekonjestanlar veya sempatomimetik ajanlar, coğunlukla tıkanıklık icin kullanılır. Vazomotor rinitin tedavisi icin dekonjestanlar direncli hastalar icin sadece 10 gun sure ile olmalıdır. Dekonjestanlar burun kan damarlarını daraltarak calışır. Bu ilaclar, receteli bir burun spreyi veya ağızdan alınan bir tablet şeklinde olabilir.
Topikal olarak, bu ilaclar Rhinitis Medicamentosa'ya ( bu ilacların topikal formulasyonlarını beş gunden fazla bir sure sonra kullandıktan sonra oluşan tıkanıklığına) neden olabilir.
Vazomotor rinit tedavisinde cerrahi tedaviler nelerdir?
Vazomotor Rinit ilac tedavisine cevap vermiyorsa, nadiren cerrahi prosedurler duşunulebilir. Vazomotor rinit icin uygulanan cerrahi tedaviler daha cok alt konka hipertrofisine ve otonom sinir sisteminde bozukluklara yoneliktir.
6 veya 12 aylık başarısız tıbbi tedaviden sonra (azelastin ve / veya dekonjestanlar ve / veya ipratropyum bromur ile intranazal kortikosteroid) sonra cerrahi secenekler duşunulebilir. Hastanın vazomotor rinit yanında ağır nazal septal deviasyonuna bağlı burun tıkanıklığı varsa alt konka hipertrofisi, adenoidal hipertrofi veya refrakter sinuzit gibi birlikte diğer sorunları varsa cerrahi işlemler daha on planda tutulabilir.
Alk konka hipertrofisine yonelik olarak sklerozan madde enjeksiyonları, dışında radyofrekans ile koterisazyon veya gumuş nitrat ile kimyasal veya elektrokoterisazyon işlemleri yapılabilir. Kriyoterapi de mukoza ve submukozayı uzerine yapılan tedavi ile tıkanıklık icin oldukca başarılı bir şekilde tedavi edilebilir. Bununla birlikte, bazen uzun sureli postoperatif burun tıkanıklığı ve nazal septumda hasar olasılığı da vardır.
Gumuş nitrat veya elektrik akımı ile yapılan koterisazyon, sadece mukozayı etki eder. Kriyoterapi, submukozayı da etkilediği icin koterizasyondan ustundur.
Alt konka kemiğinin submukozal rezeksiyonu, parsiyel veya total konka rezeksiyonu, ve turbinoplasti gibi cerrahi işlemler uygulanabilir. Ameliyat sonrası kanamanın olabileceği zor prosedurlerdir. Kısmi veya total alt konka rezeksiyonu burun tıkanıklığı icin oldukca başarılı tedavilerdir, ancak ameliyat sonrası kanama ve kabuklanmaya yol acabilir.
Vidian norektomi ile hem semptatik hemde parasempatik sistemdeki fonksiyon bozukluğu duzeltilmeye calışılır. Ozellikle burun akıntısı uzerine son derece etkilidir. Vidian sinir dışında anterior etmoid sinir blokajı veya sphenopalatin sinir ganglion blokajınında etkili olduğunu gosteren calışmalar vardır.
Otonom sinir sistemi, burun ve paranazal sinusleri uzerinde etkisi vardır ayrıca astım gibi solunum yolu hastalıklarında onemli bir rol oynar. Burun icindeki damarlar ve bezlerin otonom sinir sistemi tarafından uyarılması burnumuzdan icimize aldığımız havanın sıcaklığının duzenlenmesini ayrıca neminin ayarlanması sağlar bunun dışında alt solunum yollarına hava gecişinde partikullerin temizlenmesi uzerinde de onemli bir role sahiptir.
Yeni geliştirilen tedavi yontemleri bu otonomik disfonksiyon uzerine planlanmaktadır.
Botulinum toksin A'nın noroimmunomodulator etkileri ile semptomlarını hafifletme konusunda umut verici sonuclar gostermiştir. Burun icine uygulanan botulinum toksin tip A (BTX-A) enjeksiyonu tedavi burun akıntısı ve diğer semptomların azalmasına neden olduğu bildirilmiştir.
Kapsaisin de yeni bir anti-enflamatuar sınıf olarak ortaya cıkmıştır. Kapsaisin, kırmızı biberin yağında bulunan kimyasaldır ve başlangıcta uygulanan alanı tahriş eder, ancak daha sonra duyusal sinir liflerini duyarsızlaştırır. Burun tıkanıklığı, hapşırma ve tıkanıklıktan sorumlu burun hiperreaktivitesini denemek ve azaltmak icin intranazal kullanılmıştır ve calışmalarda etkili olduğu gosterilmiştir.
Sfenopalatin gangliona uygulanan akupunktur ile bir calışmada, hava yolunda iyileşme olduğu gosterilmiştir. Amerikada yapılan bir calışmada akupunktur uygulanan bir hasta grubunda vazomotor rinit semptomlarında azalma olduğu gosterilmiştir. Başka bir calışmadaysa etkili olmadığı gosterilmiştir.
Gumuş nitratın topikal olarak burun icine uygulanması bir calışmada etkili olduğu bulunmuştur. Hastalarda burun akıntısı, hapşırma ve burun tıkanıklığında iyileşme saptandı. Vazomotor rinitli hastalarda prospektif olarak yapılan iki calışma da nazal semptomlarda anlamlı iyileşme sağladı gosterilmiştir.
SONUC OLARAK
Vazomotor Rinit, aralıklı (gelen ve giden) hapşırma atakları, burun icindeki mukozadaki kan damarının genişlemesine bağlı olarak burun akıntısı ve burun tıkanıklığı ile ortaya cıkan kronik rinittir.
Hayatımız boyunca karşılaşabileceğimiz ceşitli kimyasal icerikli kokuları veya tahriş edici maddeleri, hava değişimleri, bazı ilaclar, belirli yiyecekleri ve kronik hastalıklar vazomotor rinit belirtilerinin ortaya cıkmasına yol acabilir.
Polen, toz, kuf veya kedi, kopek, kuş gibi hayvan tuyleri de dahil olmak uzere havada bulunan kimyasal icerikli partikuller, alerjik reaksiyona yol acmadan da yani bu şeylere aslında alerjisi olmamasına rağmen bazı insanları rahatsız edebilir.
Vazomotor rinit tanısı hastanın şikayetlerinin oykusu ve tetikleyicilerinin saptanması uzerine kuruludur. Ozellikle alerjik rinitin dışlanması gerekir.
Vazomotor rinitte tedavi onlem, ilac tedavi ve cerrahi yontemler ile yapılır.
6 veya 12 aylık başarısız tıbbi tedaviden sonra (azelastin ve / veya dekonjestanlar ve / veya ipratropyum bromur ile intranazal kortikosteroid) sonra cerrahi secenekler duşunulebilir.
Burun icine uygulanan botulinum toksin tip A (BTX-A) enjeksiyonu ve Kapsaisin de yeni bir anti-enflamatuar ilaclar yeni tedaviler olarak karşımıza cıkmaktadır.
Alerjik bir nedenin dışlanmasından sonra alerjik olmayan rinit tanısı konur. Alerji uzmanları tarafından yapılacak olan alerji testleri ve diğer testler neticesinde vazomotor rinit tanısı konulabilir.

[h=2]İstanbul Dahiliye uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]