Tiroid bezi boynun orta hattında kelebek şeklinde, ufak bir bezdir. Tum vucut fonksiyonlarının duzenleyicisi olarak gorulur. Eğer tiroid hormonu fazla salgılanırsa metabolizma hızlanır ve hipertiroidi gelişir. Hipertiroidi durumunda kalp hızı artarak carpıntı şikÂyeti oluşurken, bağırsak hareketi artar ve ishal sıkca gorulur. Eğer tiroid hormonu cok az salgılanırsa bu duruma hipotiroidi denir. Hipotiroidi durumunda metabolizma yavaşlar, kalp hızı yavaşlar ve barsak hareketleri azalarak kabızlık gorulur.
Tiroid bezinin calışması beyinde bulunan ve hipofiz adı verilen bir bezden salgılanan TSH hormonu ile kontrol edilir. Kan dolaşımındaki tiroid hormonları (T4 ve T3) azalınca hipofizden TSH salgısı artar ve bu hormon tiroid bezinden tiroid hormon salgısını artırır. Tersine, eğer dolaşımda T4 ve T3 artarsa hipofizden TSH salgılanması azalır.
Bazı Tiroid Bezi Hastalıkları
Guatr: Tiroid bezinin buyumesi guatr olarak adlandırılır. Ergenlik cağında ve hamilelikte tiroid bezi buyuyebilmektedir. Noduler guatrlı hastalar iyotlu tuz ve iyot iceren oksuruk şurupları kullanmamalıdır. Noduler guatrlı hastalar iyotsuz tuz tuketmelidirler.
Tiroidit: Tiroid bezinin iltihabına denir. Bezde ağrı gorulur.
Subklinik Hipotiroidi (SKH): Genellikle sT3 ve sT4 duzeyleri ve yuksek TSH seviyesi ile karakterizedir. Coğunlukla asemptomatiktir. En sık rastlanan hipotiroidi tipidir.
Tirotoksikoz: Serumda sT4 veya sT3 veya ikisinin birlikte artmasına bağlı olarak metabolizma hızının artmasına ve hiperaktivite gelişimine yol acan klinik durumu ifade eder.
Hipertiroidizm Tanısı
Hipertiroidi tanısı icin kanda tiroid hormonlarına (T4 ve T3) ve TSH duzeyine bakılır. Kanda T4 ve T3 duzeyleri yuksek, TSH ise duşuk bulunursa hipertiroidi teşhisi konur.
Hipotiroidizm Tanısı
Kan dolaşımında tiroid hormonları (T4 ve T3) duşuk olduğundan metabolizma yavaşlar ve bu duruma bağlı şikÂyet ve belirtiler ortaya cıkar. Hipotiroidiye neden olan hastalıkların başında Hashimoto tiroiditi denilen ve tiroid bezinin nedeni bilinmeyen bir şekilde hasara uğramasıyla oluşan bir hastalık vardır.
TSH duzeyi normalin uzerinde (>4 IU/L) cıkarsa bu hastada hipotiroidi vardır. Serbest T4 duzeyleri ise kanda duşuk bulunur. Serbest T4 duzeyi duşuk, TSH duzeyi yuksek bir hastada aşikar hipotiroidi vardır. Sadece TSH yuksek ancak T4 ve T3 duzeyi normal ise buna subklinik hipotiroidi denir. Bu durum hafif derecede tiroid yetmezliğidir, ancak tedavi edilmesi gerekir. Tedavi edilmezse % 5 hastada aşikar hipotiroidiye neden olur. Serum T3 duzeyleri değişkendir ve bazen normal sınırda olabilir. Aşikar hipotiroidide TSH genellikle > 20 IU/L’dir. Subklinik hipotiroidi de ise TSH 4-20 IU/L arasındadır. hipotiroidhastaların % 30-40’ında anemi % 15’inde demir eksikliği saptanır. Ayrıca B12 vitamin eksikliği de olabilir.
Tiroid hastaları doktor kontrolunde uyguladıkları ilac tedavisinin yanı sıra beslenmelerine de dikkat etmek durumundadırlar. Bu yuzden bireyin yaşam tarzına, hastalık durumuna ve kullandığı ilaclara gore beslenme programı ayarlanmalıdır.
TİROİD HASTALARI NASIL BESLENMELİDİR?
Oncelikle İyot, tiroid fonksiyonları icin elzem bir mineraldir ve tukettiğimiz bircok besinin icerisinde bulunmaktadır. Eğer ihtiyacımızdan fazla alınırsa otoimmun tiroid hastalığına neden olabilmektedir.
Hipotiroidi olanların iyotlu tuz, hipertiroidi ve noduler guatırı olanların aşırı iyot alımında hashimato tiroidi oluştuğu icin iyotsuz tuz yemeleri gerekmektedir.
E vitamininden zengin beslenmede iyodun emilimini artırmaktadır.
Cinkodan zengin badem, deniz urunleri, et, karaciğer, tavuk, hindi, fındık, ay cekirdeği, sut ve yumurta yeme alışkanlıklarınız arasında olmalıdır.
Selenyumundan yetersiz beslendiğimizde kanda T4 ve TSH hormonu yukselir, T3 hormonu duşer. İyot ve selenyum eksikliği birlikte gorulurse hastalığın şiddeti daha da artmaktadır. Selenyum seviyesinin duşmemesi icin balık, karides, hindi ve dana eti, mercimek, mantar, susam, ceviz, ay cekirdeği tam tahıllar selenyum kaynağı besinler arasındadır.
Deniz urunleri, sarımsak, su teresi, yumurta sarısı, maydanoz, kayısı, mantar, bira mayası genel olarak tiroid fonksiyonları icin faydalı besinlerdir. Fakat Kandida enfeksiyonu varsa mantar ve bira mayasından uzak durmakta fayda vardır.
Gunde 2-2.5 litre su tuketmelidirler cunku en cok karşılaşılan odem problemidir.
Tiroid bezinin iyi calışması icin sebze ve meyve daha fazla yenmeli, yeteri kadar proteinli alınmalıdır. Proteinin yeteri kadar alınması tiroid bezinin calışmasını olumlu etkiler.Ozellikle haftada iki defa yağlı balık yiyerek omega 3 yağ asitlerinden yeteri kadar alınmalıdır. Hindistan cevizi, balık ve keten tohumu da tiroid bezinin calışmasını olumlu etkiler.
Sebze ve meyve ile yeteri kadar A, C ve E vitamini gibi antioksidan vitaminleri alanlarda tiroid kanseri daha az gorulduğunden bol sebze ve meyve tuketilmelidir.
UZAK DURULMASI GEREKEN BESİNLER
Tiroid hormonlarının calışmasını azaltan yiyecekleri; beyaz lahana, kara lahana, karnabahar, brokoli, turp, bruksel lahanası, hardal, soya fasulyesi ve yer fıstığı olarak sayabiliriz. Bu besinlerin tuketim miktarı kadar ciğ tuketilmemesine de dikkat edilmelidir. Pişirildiklerinde guatrojen madde miktarı azalacağından daha sağlıklı olacaktır.
Hipertiroidi olanlar sut, peynir, deniz mahsulleri, mor lahana, turp, kuruyemiş
tuketimini azaltmalılar. Cay, kahve, alkol ve nikotin metabolizma hızını artıracağından tuketmemeye calışmalılar.
Son Olarak Kimler İyotlu Tuz Tuketmelidir?
Vucudumuzda boynumuzun on tarafında bulunan tiroid bezinin yeterli hormon salgılayabilmesi icin gunluk en az 150 mikrogram iyodun gıdalar ve suyla alınması gerekir.
Onceden bilinen bir tiroid hastalığı olmayan cocuklar, erişkinler ve gebe kadınlar iyotlu tuz tuketmelidir.
Bebeğin annesinden emdiği sutte bulunan iyot onun beyin gelişimi icin cok onemlidir. Yeterli iyot anne sutuyle alınmazsa beyin gelişimi iyi olmamaktadır. Bu nedenle emziren annelerin iyotlu tuz yemeleri veya iyot alımını yeteri kadar yapmaları gerekir. Eğer anne sigara icerse sutle bebeğe iyot gecişi azalmaktadır. Bu nedenle emzirirken sigara icmek sizin kadar cocuğunuz icin de zararlıdır.
Peki Kimler İyotsuz Tuz Tuketmelidir?
Noduler guatrı, hipertiroidisi, hipotiroidisi olan hastalar ozellikle iyotsuz tuz tuketmlidir.İyotlu tuz tuketen noduler guatrlı bir hastada alınan iyot, nodulun fazla calışmasına ve hipertiroidiye (terleme, carpıntı, zayıflama, sinirlilik, ellerde titreme ile kendini gosterir) neden olmaktadır. Yine anti-TPO antikoru kanlarında yuksek olan kişiler iyotlu tuz yediklerinde tiroid bezinin az calışmasına neden olmaktadır.

[h=2]Ankara Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]