“SU İCSEM YARIYOR” DİYORSANIZ, BU MAKALE TAM SİZE GORE
Şişmanlık Nedir, Nedenleri ve Komplikasyonları Nelerdir?
Dunya Sağlık Orgutu'nun sağlık raporunda şişmanlık, vucutta fazla miktarda yağ birikmesisonucu ortaya cıkan ve mutlaka tedavi edilmesi gereken bir sağlık sorunu olarak tanımlanmaktadır. Aşırı besin alımı, hareketsiz yaşam, genetik, hormonal nedenler, psikolojik sorunlar, sigarayı bırakma, alkol kullanımı, metabolizma hızının yavaşlaması gibi faktorlere bağlı olarak gelişen şişmanlık tek başına olduğu gibi komplikasyonları ile de yaşam suresini kısaltan ve yaşam kalitesini duşuren ciddi bir hastalıktır. Komplikasyonları arasında ilk akla gelenler: Kalp - damar hastalıkları, hipertansiyon, şeker hastalığı, bazı kanser turleri, solunum rahatsızlıkları, karaciğer yağlanması, safra kesesi hastalıkları, eklem hastalıkları, adet duzensizlikleri, kısırlık... şeklinde sıralanabilir.
Şişmanlık Nasıl Tedavi Edilmelidir?
Multifaktoriyel bir hastalık olan şişmanlığın tedavisinde multidisipliner bir yaklaşım gerekmektedir. Dahiliye uzmanı veya endokrinolog, diyetisyen, fizyoterapist ve psikolog ile ekip halinde tedavi edilmesi durumunda daha sağlıklı sonuclar alınabilir. Doktor tarafından yapılacak klinik muayenenin ardından kan tahlil sonucları yorumlanarak, kişi diyetisyen eşliğinde diyet programına alınmalıdır. Egzersiz ve yaşam tarzı değişikliği hayata gecirilmelidir. Ayrıca tedaviye destek amaclı olarak gıda takviyeleri, ilac tedavisi ve/veya cerrahi tedavi uygulanabilir. Ardından kişi kilo koruma programına alınmalıdır. Ancak unutulmamalıdır ki, diyet bireye ozgu olarak hazırlanmalıdır.
Metabolizma hızı parmak izi gibidir!
Metabolizma hızı nedir?
Tam bir dinlenme durumunda, organların calışması, vucut ısısının korunması gibi yaşamsal faaliyetlerin surdurulmesi icin gerekli olan zorunlu enerji harcamasına “Metabolizma Hızı”denir. Metabolizma hızının duşuk olması, cok fazla yemek yenilmemesine ya da diyet yapılmasına rağmen kilo vermeyi engelleyebilir, hatta kilo bile aldırabilir!
Bir oturuşta 2 katınız kadar yemesine rağmen zayıf kalmayı başaranlara şaşırıyorsanız
siz de metabolizma hızınızı bir olcturun.
1 Dakikada 10 kkal uzerinde enerji harcamayı sağlamak pek mumkun değil iken; kişinin aynı sure icerisinde 200 – 300 kkal enerji alması soz konusu olabilir. O nedenle şişmanlık tedavisinde sadece alınan enerjiye değil, harcanan enerjiye de odaklanmak onemlidir.
Metabolizma hızı neden yavaşlar?
İlerleyen yaş, hareketsizlik, hormonal dengesizlikler, hipotiroit gibi bazı rahatsızlıklar, surekli kilo alıp vermeler, zayıflama uğruna duşuk enerjili diyetler uygulamak metabolizma hızının yavaşlamasına neden olur. Tum cabalara rağmen kişi kilo veremiyorsa, metabolizma hızını olcturmesi ve/veya bazı kan tetkiklerini yaptırmasında yarar var. Belki de fazla kiloların altında yatan bir hastalık soz konusudur.
Metabolizma hızının duşuk olmasının sonucları nelerdir?
Metabolizma hızının duşuk olması az yenilmesine veya diyet yapılsa da yavaş kilo vermeye sebep olabilmektedir. Metabolizma hızına gore hesaplanmış dengeli bir diyet ve egzersiz programıyla zayıflandığı takdirde metabolizma hızınızın azalması engellenebilir. Boylelikle diyet suresince ağırlık kaybının ne doğrultuda olacağını da tahmin etmek ve hayal kırıklıklarından kurtulmak mumkun olabilmektedir.
Peki, metabolizma hızı nasıl hesaplanır?
Bazal metabolizma hızıyla ilgili internette veya kitaplarda ceşitli formuller yer almaktadır. Ancak bu hesaplar kişinin yaşı, cinsiyeti, boy uzunluğu ve vucut ağırlığı goz onune alınarak hazırlanmaktadır. Diğer yandan gunluk enerji gereksinmesini kişinin yalnız calışma durumuna ya da mesleğine gore belirlemek yanıltıcı olabilir. Cunku hafif işte calışan bir insanın iş dışı yaşantısı cok hareketli olabilir, bu da enerji ihtiyacını artırır. Vucut bileşiminin yani kas kitlesinin metabolizma hızı uzerinde cok onemli bir etkisi vardır. Bu nedenleaynı yaş, cinsiyet, boy uzunluğu ve vucut ağırlığına sahip 2 kişinin fiziksel aktivite dereceleri birbirinden farklılık gostereceği icin metabolizma hızları aynı olamaz.
Halbuki standart formuller bu farkı goz ardı ettiği icin doğru sonuc veremez. Neyse ki artık yeni geliştirilen birtakım cihazlarla metabolizma hızını hesaplamak mumkun olabilmektedir. Daha sonra bu veriler bir diyetisyen eşliğinde uygun bir beslenme programı haline getirilebilmekte.
Metabolizma hızını artırmak icin neler yapılabilir?
Beslenmede yağ miktarı sınırlandırılmalı. Vucutta yağ yuzdesinin azalması metabolizma hızının artmasına sebep olacaktır. Yağ vucutta kaslara oranla daha az enerji harcadığı icin bazal metabolik hız azalır ve vucut ağırlığını korumak icin daha az enerjiye gereksinim duyulur. Vucutta kas oranının artırılması da metabolizma hızının artmasına sebep olur. Yeterli protein tuketimi ve yapılacak duzenli egzersiz vucutta kas kitlesinin artmasını sağlar. Az ve sık beslenme metabolizma hızının artmasına yardımcı olacağı icin 5 – 6 oğunden oluşan beslenme şeklini benimsemek gerekir. Uzun suren aclık durumlarında metabolizma hızı duşer. Bu nedenle diyet yaparken light sut / yoğurt / ayran, kepekli biskuvi, kucuk sandvic, kuru veya taze meyve gibi besinler ara oğun olarak secilebilir. Bol sıvı tuketimi de metabolizma hızının artmasına yardımcı olacağı icin onemlidir.
Bazal metabolizmayı etkileyen nedenler nelerdir?
Yaş: Buyumenin en hızlı olduğu bebeklik ve ardından cocukluk doneminde metabolizma hızı en yuksek değerlerdedir. Yaş ilerledikce metabolizma hızı duşer.
Cinsiyet ve vucut bileşimi: Vucutta yağ dokusu arttıkca metabolizma hızı duşer, kas dokusu arttıkca yukselir. Bunun nedeni, yağ dokusuna gore kas dokusunun daha etkin olması ve daha cok enerji harcamasıdır. Genellikle kadınlarda yağ dokusu erkeklere gore daha fazla olduğundan, kadınların bazal metabolizması, erkeklerden biraz daha duşuktur. İşci ve sporcu gibi kas dokusu fazla olanlarda metabolizma hızı, hafif işle uğraşanlara gore yuksek olabilir.
Hormonlar: Tiroit bezinden salgılanan tiroksin hormonu bazal metabolizmayı etkiler. Bu hormon aşırı salgılanırsa metabolizma hızı yukselir, az salgılanırsa duşer. Bobrekustu bezinde salgılanan adrenalin hormonu da metabolizmayı hızlandırıcı etki gosterir.
Gebelik ve Emzirme Donemi: Gebeliğin ilk aylarından sonra metabolizma hızında artma başlar ve son uc aylık donemde metabolizma hızında artış olabilir. Bunun nedeninin, son aylarda yavrunun ve annelik dokularının hızlı buyumesi olduğu sanılmaktadır.
Hastalıklar: Ozellikle ateşli hastalıklarda hucre calışmasındaki artış nedeniyle metabolizma hızı yukselir. Vucut sıcaklığında 37°C uzerinde her 1°C artış, metabolizmayı ortalama %12.5 yukseltir.
Surekli aclık: Uzun sureli aclık ve yarı aclık durumu metabolizma hızını duşurur. Uzun sure normalden az besin alanların metabolizma hızında %20 dolayında duşme olduğu saptanmıştır. Aşırı ve surekli aclık durumunda ise metabolizma hızında %50 kadar azalma olduğu saptanmıştır. Aşırı ve surekli aclıkta, vucudun metabolizma icin daha az enerji kullanmaya alıştığı, boylece az enerji harcamasıyla yaşamaya calışıldığı ileri surulmektedir.
Uyku: Uykunun ilk saatlerinde metabolizmada onemli değişiklik olmaz. İlk saatlerden sonra duşme başlayarak 5 – 6 saatlik uyku sonunda metabolizmada %10'a kadar duşme olabilir. Genellikle, uyku sırasında enerji harcaması metabolizma hızı duzeyinde sayılır.
Diyetin bileşimi: Diyetin bileşiminde protein oranının fazla bulunması, metabolizma hızını yukseltici etki gosterir.
Peki, metabolizma hızı “en doğru şekilde” nasıl olculebilir?
Doğruluğu pek cok klinik calışma ile kanıtlanmış olan Metabolizma Hızı Testi,kişinin istirahat halindeki metabolizma hızını en kolay yoldan, kesin ve hızlı bir şekilde olcen ve kişinin istirahat halinde iken ne kadar enerjiye ihtiyacı olduğunu gosteren bir cihazdır. Bu olcum, sağlam ve etkili bir zayıflama ve egzersiz programında cok onemli bir başlangıc aracıdır.
Bazal metabolizma hızının olcumunde kullanılan bazı matematiksel hesaplamalara nazaran “altın standart” olarak gorulen oksijen tuketimine dayalı bu test ile kişinin dinlenme halinde iken 24 saat icinde harcadığı enerji net bir şekilde olculebilmektedir. Bu amacla zayıflama tedavisinde vucut bileşim analizi cihazları gibi olmazsa olmazlardan biri gozuyle bakılması gerekmektedir.
Doğru Diyet Nasıl Yapılır? İdeal Kilo Kaybı Ne Kadar Olmalıdır?
Aslında, yaşam tarzı haline getirilemeyen hicbir yonteme başlamamak gerekir. Gercek ağırlık kaybı vucuttaki yağ kutlesinin azalması ile mumkundur. Kas ve su kitlesindeki kayıplar hem sağlık acısından risklidir hem de kalıcı ağırlık kaybına neden olmamaktadır. Genel ilkleri benzer olmakla beraber diyet mutlaka kişiye ozelolarak hazırlanmalıdır.
Zayıflama programlarının kişinin (yaş, cinsiyet, boy uzunluğu, vucut ağırlığı, fiziksel aktivite duzeyi, beslenme alışkanlıkları vb.) ozelliklerine gore enerji ve besin değeri icermesi; yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığı kazandırılabilmesi ve yavaş (haftada 0,5 / 1 kg) ağırlık kaybı ile bireyin yeni beslenme programını yaşam tarzı haline getirmesini sağlayabilmesi gerekir. Unutulmamalıdır ki; ayda 6 kg uzerinde ağırlık kaybı metabolik olarak başka sağlık problemlerine zemin hazırlamaktadır. Kimse 10 senede aldığı kiloları 10 gunde vermeye kalkmamalıdır. Tum diyetlerde sabırlı olmak şarttır.

[h=2]Muğla Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]