Strese bağlı yorgunluk ve etkili başetme yollarıStres nedir?
Stres gundelik hayatta en sık kullanılan kelimelerden birisi haline gelmiştir. Her hangi bir sıkıntı yaşandığında, onu spesifik bir şekilde belirtmek (or: Kaygılıyım, Aşırı iş yukum var) yerine, “Stresliyim” ifadesi, ruhsal ve bedensel bircok belirtiyi de iceren genel bir tanımlama olarak, yaygın bir bicimde kullanılmaktadır. Stresin en cok kabul edilen tanımlarından biri ise: “Bireyin kişisel ve sosyal kaynaklarının dışarıdan gelen talepleri karşılamakta yetersiz kaldığını duşunmesidir.” Bir başka deyişle stres, insanın bedensel ve ruhsal taşıma kapasitesinin zorlanmasıdır.
Stresin bedeniniz ve ruhunuz uzerindeki etkileri
Cevrenizden size yonelik bir tehdit algıladığınızda, vucudunuz sizin hayatta kalmanızı sağlayacak bazı hormonlar salgılar. Bu hormonlar sizin daha hızlı koşmanızı ve daha kuvvetli mucadele etmenizi sağlar. Kalp atışlarınız hızlanır, kan basıncınız artar, kaslarınıza daha fazla oksijen gider, nefes alıp verişleriniz hızlanır, vucut ısınız yukselir. Bunların yanı sıra, bu hormonlar sizin icin tehlike unsuru iceren duruma daha iyi odaklanmanızı sağlayıp, mucadele etme yeteneğinizi geliştirir.
Bu tepkiyi sadece yaşamınızı ciddi bicimde tehdit eden durumlar tetiklemez. Beklenmedik ya da hedeflemediğiniz durumlar olduğunda da bu etkileri hissedebilirsiniz.
Duşuk seviyedeki stresin olumlu etkilerini gosteren bilimsel bulgular bulunmakla beraber, yuksek duzeydeki stresin performansı olumsuz yonde etkilediği de bilinmektedir. Kronikleşmiş stres başta kalp hastalıkları olmak uzere yorgunluk, mide, bağırsak hastalıkları gibi bedensel hastalıklara ya da; depresyon, panik bozukluk gibi psikolojik bozukluklara yol acabilmektedir.

Stresle baş etmeyi gucleştiren psikolojik faktorler
Olumsuz duşunce icerikleri
Stresli bir durumla karşılaştığımızda o durumu kendi bakış acımız ve duşuncelerimiz doğrultusunda yorumlarız. Yaptığımız bu yorum ise duygularımızı direkt bicimde etkiler. Eğer coğu zaman olayların, durumların olumsuz taraflarına daha cok odaklanan biriyseniz, stresli bir durumun uzerinizdeki etkileri daha da fazla olacaktır.

Yıpratıcı, zarar verici davranışlar
Duşunce tarzınız davranış biciminizi etkiler ve bazen bu davranış biciminiz durumu daha da kotuleştirebilir. Orneğin, iş yerinizde mudurunuz ya da sorumlunuzla ilgili sorunlar yaşıyor ancak sorunları cozumleyemeyeceğinizi duşunuyorsanız, mudurunuzden uzaklaşabilir, iletişim kurmaktan kacınabilirsiniz. Bu durumda, sorununuz cozumlenemediği gibi stres duzeyiniz de yukselecek, ruhsal ve bedensel olarak olumsuz bicimde etkilenmeniz de kacınılmaz olacaktır.
Duyguların bastırılması
Olumsuz duygularınızı bastırmanız ya da gundelik dilde “icinize atmanız” stresle baş etmenin sağlıklı bir bicimi değildir. Yapılan bircok araştırmanın bulguları, ozellikle ofke, uzuntu, kaygı gibi olumsuz duygularını ifade etmede gucluk ceken kişilerin ruhsal ve bedensel bircok hastalığa yakalanma riskinin daha yuksek olduğunu vurgular.

İş yeri stresi
İş yerinde yaşanan stres gunumuz calışan insanın başlıca sorunlarından biridir. İş yeri stresine yol acan başlıca genel faktorler şunladır:
- İş guvenliği ve guvencesinin eksik olması
- Calışma koşullarının olumsuzluğu ve calışma suresinin belirsizliği
- Gorev tanımlarında netlik olmaması
- Kotu yonetim, calışanları değerlendirme sisteminin adil olmaması
- Hak edilen kadar ucret alınamaması
- Calışanlar arasında cozumlenmeyen sorunlar yaşanması
Calışan bir kişi gunun buyuk bir kısmını iş yerinde gecirdiği icin, iş yerinde yaşanan stres kişinin performansını, uretkenliğini ve motivasyonunu olumsuz yonde etkiler. Yorgunluk, dikkat ve konsantrasyon eksikliği, sık hastalanma, toleranssızlık, ofke patlamaları, uyku problemleri, alınganlık, alkol-madde kullanımı en yaygın gorulen stres belirtileridir.

Stres ve Yorgunluk
Stresin yorgunluğa neden olması aslında şaşırtıcı değildir. Stres, vucuttaki besin ve mineralleri yok ederek gucsuz hissedilmesine neden olur. Stresli bir kişinin vucudu, depolardaki proteini şekere donuştur ve hemen ardından kan şekeri ve kan basıncı yukselir. Depolardaki besinler eksildiğinde vucut yavaşlayıp verimsizleşir.

Vucudunuz bir denge icinde olmak ister, yani yorulduğu kadar dinlenmeye de ihtiyac duyar. Ceşitli stres faktorleri yuzunden bu denge bozulduğunda, vucudunuz tepkisini kendisini kapatarak verir. Bir başka deyişle yorgunluk, vucudun yaşam icinde baş edilemeyen strese yonelik bir “dur ikazı”dır.
Hafif derecedeki stres, yapılan işlere daha iyi odaklanılmasına, yaratıcılığın ve enerjinin artmasına neden olur. Ancak gunumuzun yaşam koşullarında, taşıyabileceğimizden daha fazla ve daha uzun suren strese maruz kalmaktayız. Vucudumuz kendisini kısa sureli strese karşı daha rahat savunabilirken, stres suresi ve şiddeti arttığında stresle baş etmekte zorlanır ve yorgunluk belirtileri kendisini gosterebilir.
Kendinizi yorgun hissediyorsanız ve stresin yaşam enerjinizi tukettiğini hissediyorsanız bir an once harekete gecmenizde fayda vardır.

Yorgunluğunuzun nedeni stres ise:
- Stresi nasıl yaşadığınızı anlamaya calışın. Herkes stresi benzer bicimde yaşamayacağı icin size stres yaşatan durumları ve olayları tespit etmekle işe başlayın. Stresliyken nasıl duşunduğunuzu, hissettiğinizi ve davrandığınızı belirleyin.
- Stresinizin oncu belirtilerini oğrenin. Strese karşı herkes farklı tepki verir. Orneğin, sizin stres sinyaliniz konsantrasyonda zorlanma, ofkeli hissetme ya da yorgunluk olabilir. Erken belirtileri farketmeniz stres duzeyiniz artmadan mudahelede bulunmanızı sağlayabilir.
-Stresle nasıl başettiğinizi tespit edin. Stresle sigara ve alkol kullanımı gibi sağlıksız davranışlar yoluyla mı baş ediyorsunuz? Eğer oyleyse rutin olarak mı bu şekilde davranıyorsunuz, yoksa bu davranışınız bazı durumlara ya da olaylara ozgu mu?
- Stresinizi yonetmenin sağlıklı yollarını keşfedin. Meditasyon ve rahatlama egzersizleri yapmayı, spor yapmayı , aile ve arkadaş desteği almayı duşunun. Sağlıksız alışkanlıklarınız birden fazla ise aynı anda birden fazla davranışınızı değiştirmeye calışmayın ve kendinize zaman tanıyın.
-Gun icinde rahatlamak icin molalar verin ve diyaframınızı calıştırarak derin nefesler alıp verin. Diyafram adı verilen karın boşluğunuzu calıştırarak aldığınız nefes, vucudunuza daha cok oksijen girmesini sağlayarak vucudunuzu sakin bir konuma getirir. Nefesi dışarıya verirken de yavaş ve kontrollu bicimde vermeye ozen gosterin. Bu nefes tekniğini, rahatladığınızı ve gevşediğinizi hissedene kadar, istediğiniz olculerde yapabilirsiniz.
- Kendinize iyi bakın. Sağlıklı bir ruh ve bedene sahip olmak sizi her tur stres faktorune karşı koruyacağından hem bedeninize hem de ruhunuza iyi gelecek aktiviteleri yapmaya ozen gosterin. Sağlıklı ve dengeli beslenmeye, yeterli uyumaya ve yapmaktan keyif aldığınız bir sporu yapmaya calışın. Ne kadar yoğun olursanız olun, tatil planlarınızı ertelemeyin ya da iptal etmeyin.
- Yaşadığınız her anın değerli olduğunu bilin ve keyfini cıkarın. Guzel bir manzaraya bakıp cevrenizdeki her canlının, bitkinin farkına varmak bile stresinizi uzerinizden alabilir.
- Beklentilerinizi değiştirin: Kendinize buyuk ve zorlayıcı hedefler yerine kucuk ama ulaşılabilir hedefler belirleyin.
-Kendi limitlerinizin farkında olun ve limitlerinizi aşacağını duşunduğunuz teklif ya da taleplere “Hayır” deyin.
-Onceliklerinizi belirleyin. Yapacaklarınızı iyi organize edin.
-Calışıyorsanız oğle molanızda dışarıda kısa bir yuruyuş yapın.
- Ailenizle, dostlarınızla daha sık goruşun, sıkıntılarınızı paylaşın. Yapılan araştırmalar sosyal destek sistemi iyi olan kişilerin strese karşı daha dayanıklı olduklarını belirtmektedir.
- Stresinizi yonetmekte zorlanıyor, stresin ruhsal ve bedensel etkilerini cok yoğun yaşıyorsanız, bir klinik psikologla goruşup, destek alarak stresle daha iyi ve etkin bir şekilde baş edebilirsiniz.

Uzman Psikolog İlknur Yılmaz








[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]