Ses bozukluğu, kişinin yaşına ve/veya cinsiyetine gore, normal olmayan ses uretimi ve/veya sesin kalitesi, tizliği, şiddeti, tınısı ve suresinin uygun olmamasıdır. Nedenleri; Etiyolojik bağlantılar (Ses teli nodulu, kist, polip, reinke odemi, paralizi, larenjit, granulom, papillom, sulkus vokalis, reflu vb.), yanlış kullanım (Bağırma yuksek sesle konuşma, sık boğaz temizleme ve oksurme.), alkol kullanımı (Alkol midede asit salgısını arttırarak refluye neden olur.). Belirtilerden bazıları; konuşma esnasında zorlanma, boğazda yanma ve acıma hissi, seste kısılma (15 gunden fazla suren), ses kalitesinde bozulma, nefes koordinasyonunda gucluk ve ses şiddetinde anormalliklerdir.
A- Fonksiyonel Ses Bozuklukları
Fonksiyonel ses bozuklukları, herhangi bir gorunur hastalık olmaksızın karşımıza cıkarlar. Bunlara sebep olarak ses kaslarının yanlış kullanımı, ses tellerinin suistimal edilmesi ve psikolojik etkenler sayılabilir.
Yaşamın zorlukları ve uzerimize yuklediği stres, doğduğumuzda sahip olduğumuz diyafram solunum tekniğinden uzaklaşmamıza sebep olur. Boylece gırtlağımızı etkileyen yardımcı solunum kaslarını kullanmaya başlarız. Goğus kafesi, omuz ve boyun kasları, sesin oluşturulduğu soluk verme işlemi sırasında kasılarak gırtlağın dort bir yana doğru sanki halatlarla cekilerek rahat hareket etmesini engeller. Bu durumda istenen sesi cıkarmak icin yanlış kaslara başvurulur. Bu yanlışlık kısılma olana kadar surup gider.
Uzun sureli larenjit mide asit reflusu ve sigara kullanımında ses tellerinde odem şeklinde şişmeler olabilir. Bu durumda ses telleri adeta ici su dolu balona benzer. Ses tonu kalınlaşır ve ozellikle bayanlarda onemli bir sorun haline gelir. Sesleri kalın erkek sesine donuşen bayanlarda sosyal hayatta sıkıntılar oluşabilir. 'Kronik Reinke Odemi olarak tanımlanan bu hastalıkta ses terapileri ile oldukca başarılı sonuclar almak mumkundur.
Ergenlik cağında bedenin pek cok yerinde olan değişim, ozellikle erkek cocuklarda seste de cocuksu ince sesten erkeksi kalın sese doğru cok belirgin farklılıklara sebep olur. Bazen sesteki değişim beyin tarafından kabullenilmez. Ancak artık gırtlak yapısı değiştiği icin cok farklı bir mekanizmayı kullanarak ince ve metalik bir ses cıkar. Bu durum, Puberfoni veya mutasyonel falsetto olarak bilinir. Tıpta bu kadar ciddi sorunlara yol acan ancak tedavisi de aksine cok kısa ve basit olarak hicbir ilac ve cerrahi kullanılmadan bir veya birkac ses terapi seansında kesin cozume kavuşabilen hastalık yok gibidir.
B-Organik Ses Bozuklukları
Sesi etkileyen gorunur sebepler mevcuttur. İltihabi durumlar; kist, nodul, kanser gibi kitleler vb sayılabilir.
Sesi etkileyen iltihabi bozukluklar, yalnızca ses tellerinin değil ses enerjisini ureten akciğerlerin(bronşit, zaturree vb) ve sesin şekillendirildiği boğaz, ağız ve burunda (Larenjit, farenjit, bademcik iltihabı, sinuzit vb) da gelişebilir. Ses tellerinde gelişen kitleler farklı kategorilerde incelenebilir. Sık gorulenlerine ornekler verebiliriz:
Ses teli nodulleri, sıklıkla sesin yanlış kullanımı sonucu gelişirler. Vuran ayakkabının ayaklarda oluşturduğu nasırlara benzetilebilir.
Ses teli polipleri ses teline kanama sonrasında ses tellerinin genellikle birisinde gelişir. Nefesi daraltabilen buyukluklere ulaşabilen poliplerin tedavileri ses terapisine eklenebilen cerrahidir.
Sesi etkilememekle beraber reflu veya hiperfonksiyonel ses bozukluklarında aşırı temasa bağlı granulom gelişebilir.
Ses tellerindeki kitleler her zaman iyi huylu olmayabilir. Uzun suren ses kısıklığının altından gırtlak kanseri de cıkabilir. Teşhisin erken yapılması burada tedaviyi cok etkiler.
C- Norolojik (Sinirsel) Ses Bozuklukları
Ses Teli Zayıflığı (parezi) ve felci (paralizi): Bir ya da iki ses telinin hareketlerinin zayıflaması veya tamamen felc olmasıdır.
Belirtileri şunlardır:
-Ses kısıklığı,
-Ses yorgunluğu,
-Konuşurken boğazda ağrı veya gerginlik,
-Yiyecek veya iceceklerin soluk borusuna kacması ve oksuruk,
-Konuşurken nefes yetmezliği olması veya nefes nefese kalma,
-Solunum problemleri ve nefes aclığı
Ses teli zayıflığının (parezisi) sebepleri şunlardır:
-Viral enfeksiyonlar ( ust solunum yolu enfeksiyonları)
-Ses teli sinirinin zedelenmesi. Kaza, boyun fıtığı veya guatr ameliyatı vb.
-Gırtlak kas ve sinir problemleri
-Ses tellerini kontrol eden sinire tumor nedeniyle bası olması
-Genel anestezi tupunun ses teli sinirine bası yapması
-Sessiz reflu
-Sebebi bilinemeyen
Ses teli felci
Ses teli felcleri gırtlak kaslarını hareket ettiren sinirlerin calışmaması sonucunda meydana gelir.
Genellikle tiroid (guatr) operasyonları sonrasında, operasyon sırasında ses teli sinirinin hasar gormesiyle ya da başka travmatik - norolojik faktorlere bağlı olarak, ses tellerinden birinin ya da her ikisinin felci gorulebilir.
Ses felci durumunda, ses telinin felc olduğunda son aldığı pozisyona bağlı olarak, ciddi ses kısıklığı ya da nefes alma problemleri, nefes darlığı ortaya cıkabilir.
Tek taraflı ses teli felci
Ses teli ortadaysa ses normaldir, fakat dış yandaysa hafif ses değişiklikleri kalır. Fakat ses telleri birbirinden belirgin derecede ayrıysa ciddi bir ses kısıklığı ortaya cıkar.
Cift taraflı ses teli felci
Ses telleri; orta hatta veya orta hatta yakın konumdaysa cok iyi ses cıkarırlar. Ancak nefes almada belirgin sorunlar olacağı icin acil mudahale gerektirir.
Gırtlağın duyusunu sağlayan sinirin felci
Duysal sinir; ses telinin gerginliğini de değiştirir. Bu sinirin felcinde, boğazda basınc hissi, boğaz temizleme ihtiyacı, hafif derecede ses kısıklığı ortaya cıkar. Cift taraflı duyusal sinir felclerinde ise yiyecek ve sıvıların akciğere kacması kacınılmaz hale gelmektedir.
Ses Teli Zayıflığı ve Felcinde Tedavi ve Terapi
Ses telinin felc olduğunda son aldığı pozisyona bağlı olarak, ciddi ses kısıklığı ya da nefes alma problemleri ortaya cıkabilir. Ses teli zayıflığı saptanan kişide şikayetlerin ciddiyetine, kişinin mesleğine (gunluk hayatta ses kullanma yoğunluğuna…) ve ses teli zayıflığının spontan iyileşme ihtimaline gore farklı yontemleri uygulanır. Ses terapisi ile zayıf olan ses telinin kuvvetlendirilmesi ve ses tellerinin kapatılmasının sağlanmasına yonelik teknikler uygulanabilir (Vokal Fonksiyon Egzersizleri, Rezonant Terapi ve ya Elektro Terapi); Duysal sinirin tek taraflı paralizi durumunda ise ceşitli cerrahi yontemlerin yanı sıra (ses teline enjeksiyon ve ses telinin pozisyon ve şeklini duzeltme ameliyatı.) paralizinin olduğu tarafa gore, kafayı sağa ya da sola cevirerek felc olan ses telini kompanse ederek konuşma sağlanabilir. Cift taraflı paralizi durumunda ise boyna delik acılmasını gerektirebilir. Burada amac, besinlerin akciğerlere kacışını engellemek, solunumu garantiye almaktır.
Ses terapisi
Hastalara ses sistemlerini kullanarak mumkun olan en iyi sesi nasıl ureteceklerini, zarardan ya da hastalıktan nasıl geri doneceklerini ve nasıl korunacaklarını oğretmeyi amaclayan ve ses uretim fizyolojisinin dengesini teşvik eden, nefes koordinasyonuna yardım eden, ses uretimi ve ses tellerinin sağlığı icin gerekli uygun perde, yukseklik ve ses kalitesini sağlamaya yonelik egzersizleri iceren bir programdır. Sese zarar verecek cevresel etkilerin ve davranışların azaltılması ya da yok edilmesi ile birlikte sesin sağlıklı kalması icin gerekli kullanım ve bakımın sağlanması icin rehabilitasyon programının bir parcası olarak koruyucu bir yaklaşımdır. Hastalığa ve semptomlarına gore uygulanan terapi teknikleri değişmektedir.
Savaş Celik
Uzman Dil ve Konuşma Terapisti

[h=2]Tekirdağ Konuşma Terapisti uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]