Cocuklarda Disiplin Uygulaması

Disiplin; cocuk eğitiminin onemli bir parcasıdır. İlgi alanı ise davranışı etkili bir şekilde ele almaktır. Bu nedenle disiplin cocuğun gelişiminde onemli bir rol oynar. Disiplinin uc temel amacı vardır. Bunlar:

1-Sevgi ve guven ilişkisini geliştirmek
2-Benlik değerinin temelini atmak
3-Başkalarını anlayarak ve onların kişiliklerine saygı gostererek model gorevini gercekleştirmek olarak sınırlanabilir.
Disiplin aile icindeki denge ve duzenin oluşturulmasında buyuk onem taşır. Ancak disiplin coğunlukla "cezalandırma" ile eşdeğer zannedilir. Her ne kadar bu kelime kuralcılık anlamına gelse de, disiplin gercek anlamda cocuğun topluma uyumu uzerine yoğunlaşmakta ve davranışlarını yonlendirmeyi amaclamaktır. Disiplin; cocuğa istenen davranış alışkanlıklarını oğretmek, kendi kendini yani ic denetimini sağlamaktır. Bu ise dıştan zorlamayla olmaz. Onemli olan icselleşmiş bir sorumluluk duygusunun cocukta oluşturulmasıdır.

Gelişim sureci icinde cocuk, zihinsel gelişimi icin ilgileneceği bir faaliyet arar. Sıkıldığında yaptığı bazı davranışlar, yaramazlık ve zarar verici davranış olarak adlandırılır. Oysa cocuk hicbir şey yapmamaktansa zaman zaman kotu şeyler yaşamayı yeğler, başka bir deyişle ona gore herhangi bir uyarım veya heyecan, canını acıtacak turden de olsa hic yoktan iyidir.

Cocuk disipline alıştırılırken, onun gelişimine bağlı sınırlılıklar goz onune alınmalıdır. Ozellikle erken cocukluk yıllarında cocuğun ihtiyacını belirlemek ve davranışın altındaki nedeni bularak davranışın değişimini sağlamak anne baba kadar cocuğu da tatmin eder. Benlik kontrolu ve anne babanın isteklerine cevap verebilme yeteneği zamanla kazanılır. Anne-baba uygun davranışı sergilemesi icin cocuğa model oluşturarak, sınırlarını belirleyerek, acıklama yaparak yardımcı olabilir. İstenmeyen davranış karşısında hoşnutsuzluğun belirtilmesi cok zorunlu hallerde cezaya başvurulması beklenir. İstenen davranışı sergilediğindeyse olumlu yuz ifadesi ve ovucu sozlerle değerlendirilmesi, cocuğun davranışının şekillendirilmesinde etkili olabilir.

Disiplin, tutarlık-esneklik ikilemlerini icerir. Bir yandan cocuğa kurallar tutarlı bir şekilde verilmeli aynı zamanda cocuğa biraz da esneklik payı tanınmalıdır. Orneğin, okuloncesi cocuğu kazağını asmayı unutabilir. Boyle durumlarda yetişkin esnek davranabilmeli ve kabul edici ve hoşgorulu bir davranışla karşılıklı guven ilişkisi sağlanmalıdır. Zor ve şiddet kullanarak davranış yonlendirmeyi amaclayan anne-baba,

a-Cocuğun kendilerine karşı ofke korku ve kızgınlık icinde olmasına sebep olur.
b-Cocuğa saldırgan olmayı ve sorunları şiddet yoluyla cozmeyi oğretir.
c-Zayıf vicdan ve ahlak gelişimine neden olur.

Cocuğa disiplin bilinci verilirken, istenmeyen bir davranış olduğunda cocuğa ceza yerine başka secenekler sunulmalıdır. Yetişkinin koyduğu kurallar acık, basit ve uygulanabilir olmalıdır. Aynı zamanda cocuk yonlendirilirken tutarlı davranmalı ve olumlu davranışlar ovulmelidir. Tutarsız olduğunuz sure, ne kadar ileri gidebileceğinizi denemek icin, cocuğunuz pek cok davranışında davranış bozukluğu gosterecektir. Sizi Õcılgına cevirmekÕ icin elinden geleni yaptığını sanabilirsiniz, oysaki amacı hicbir şekilde sizi tedirgin etmek değildir. Cocuğunuz yalnızca kurallar tarafından korunup korunamayacağını anlamak icin deneyler yapmaktadır. Rahatlaması, sizin tutarlı davranışlarınız aracılığıyla ona yeterince guclu ve kendisiyle ilgili olduğunuzu hissettirmenize bağlıdır.

Davranışı yonlendirirken yapılan ilk hata, yanlış davranışı gormezden gelme, ikinci hataysa ilk care olarak cezaya başvurmaktır. Eğer cocuk yanlış davranışta bulunuyorsa bir nedeni vardır. Cocuk bunu ifade edecek yaştaysa onu dinlemeli, daha kucukse bu davranışın altındaki nedenler tahmine calışılmalıdır. Yaramazlık yapan cocuk bir ihtiyacı dile getirmek -anne ve babanın dikkatini cekmek- icin bu davranışı gercekleştirmektedir. Eğer cocukla iletişim kurulup, olumsuz davranışı konusunda onu uyardıktan sonra da davranış devam ediyorsa, burada anne babaya yonelik bir amac ya da mesaj vardır. Cocuk ebeveynin hoşlanmadığı davranışla onu cezalandırmaktır.

Kabul edilmez bir davranışla karşılaşıldığında onun yerine kabul edilir bir davranışı koymak yerinde olur. Orneğin; cam surahiyle oynayan cocuğa kızmak-ya da saklamak- yerine, aynı buyuklukteki plastikle oynamasına izin vermek gibi. Bir diğer onemli nokta, cocuklar anne ve babalarının tum davranışlarını aynen kopya ederler. Korku ve kaygılarını da, coşku ve olumlu huylarını da. Cocuklar modelden taklit yoluyla oğrenirler. Onlar icin ÒeylemÓ ÒsozdenÓ daha etkilidir. Cocuk duyduğunu değil, gorduğunu oğrenir ve uygular.

Gelişimsel geriliği olan cocuklarda ise değiştirilmek istenen davranışlar tutarlı, dengeli ve sevgi dolu bir yaklaşımla değiştirilebilir. Olumsuz bir davranışın değiştirilerek, olumlu bir davranış halini alması belki daha uzun zaman alacaktır. Başlangıc aşamasında, istenmeyen davranış duzelme gosterene kadar daha sık tekrarlanabilir. Ancak tutarlılık ve sureklilik, cocuğa olumlu davranışların kazandırılmasında ebeveyne yardımcı onemli faktorlerdir.

Bilinmelidir ki, yeni davranışlar kucuk, kararlı ve tutarlı adımlarla yetişkin bir model eşliğinde kazanılabilecektir. Ayrıca, birlikte olunan zamanlarda gercekleşebilecek istenmeyen davranışların gormezden gelinmesi ve iyi davranışların ovulmesi, yeni davranışların kazanılmasına yardımcı olacaktır.

Unutulmaması gereken en onemli kural, cocuğa uygulanan disiplini sevgi temeli uzerine inşa etmektir.

Pedagog Arzu AKYUZ
__________________