Otizm spektrum bozukluğu; toplumsal iletişim ve etkileşimde gucluk, yineleyici davranış oruntulerinde yetersizlikle kendini gosteren yaygın gelişimsel bozukluk olarak tanımlanmaktadır. Otizm belirtileri genellikle 3 yaştan once ortaya cıkmakta ve yaşam boyu devam etmektedir. Yapılan epidemiyolojik calışmalara gore 2000 yılında her 150 cocukta bir gorulurken gunumuzde 68 cocukta bir gorulmektedir. Nedeninin tam olarak bilinmemesi ve sıklığının hızla artması otizm uzerine yapılan bilimsel calışmaların sayısını da artırmıştır.
Son yıllarda yapılan araştırmalar otizmin, sindirim sisteminde başlayıp sonuclarını beyinde gosteren bir hastalık olduğunu gostermektedir. Otizmli bireylerin sıklıkla beslenme problemleri yaşamaları ve bağırsaklarının aşırı gecirgen olması tedavide doğru beslenme yaklaşımlarının fayda sağlayabileceğini duşundurmuştur.
Otizmli cocuklarda en sık gorulen beslenme problemleri; ciğneme gucluğu, besin seciciliği ve takıntılı yeme davranışıdır. Bu sorunların cozumune yonelik beslenme arayışları devam etmektedir. Otizmli bireylerde cok sık beslenme sorunlarının yaşanması ve bağırsakların aşırı gecirgen olması sonucu vitamin ve mineral eksiklikleri de sık gorulmektedir.
Otistik bireylerin buyuk coğunluğunda mide ve bağırsak problemleri yaşanmaktadır. Karın ağrısı, gaz sorunu, ağız kokusu, kronik ishal veya kabızlık sık gorulen şikayetlerdir. Coğu vakada dışkıda sindirilmemiş yiyecekler net gorulur. Son derece guclu ve kotu kokulu bir dışkılama soz konusudur. Otistik cocukların tanı oncesi donemi dikkatle sorgulandığında sık yaşanan gece uyanmaları ve gaz sancısı gibi şikayetler one cıkmaktadır. Sindirim sistemi ile ilgili sorunlar yaşayan otistik cocuklarda “Sızıntılı Bağırsak Sendromu” soz konusu olabilir.
Otizm Tedavisinde Uygulanabilecek Beslenme Tedavi Yaklaşımları;
Glutensiz – Kazeinsiz Diyet
Ketojenik Diyet
Ozel Karbonhidrat Diyeti
Feingold Diyeti
Candida Vucut Ekoloji Diyet
Elimine Alerji Diyetleri
Besin Oğesi Takviyeleri (Supleman Desteği)
Glutensiz – Kazeinsiz Diyet
Beslenmede buyuk bir yere sahip olan tahıllar ve sut urunleri bazı hastalıkların tedavisinde yasaklanabilmektedir. Tahılların icerisinde bulunana glutenin ve sut urunlerinde bulunan kazeinin Otizmli cocukların diyetinden cıkarılmasının etkili olduğu duşunulmektedir. Otizmli bireylerde bu proteinler gerektiği gibi sindirilemez ve kimyasal yapıları morfin ve eroine benzeyen opiatlara donuşur. Pek cok otoimmun hastalıkta idrarda glutenomorfin ve kazomorfin adı verilen gluten ve kazein peptitlerine rastlanır.
Sızıntılı Bağırsak Sendromu olarak bilinen artmış bağırsak gecirgenliği, endojen opiat sistemini ve sinir sistemindeki norotransmisyonu etkileyerek, bu peptitlerin bağırsak zarına, kan dolaşımına, kan beyin bariyerine gecişine izin vermektedir. Opiodinin aşırı artmasının, otizmde oluşan davranışlara neden olduğu ve bu maddelerin diyetteki alımının azalması ile birlikte otistik davranışlarda iyileşmelerin olduğu one surulmektedir.
2012’de yapılan bir calışmada 293 otistik cocuk ve ailesi calışmaya dahil edilmiş, 223 cocuğa tamamen glutensiz ve kazeinsiz diyet verilirken 70 otistik cocuğa kısmı diyet uygulanmıştır. Glutensiz ve kazeinsiz diyet uygulanan cocuklarda kısmı diyet uygulananlara gore sindirim sistemi şikayetlerinde, yiyecek alejilerinde ve besin duyarlılıklarında azalma, psikolojik ve sosyal davranışlarında da iyileşme olduğu belirlenmiştir.
Klasik Ketojenik Diyet / MCT Diyeti / Duşuk Glisemik İndeks Tedavisi
Klasik ketojenik diyette yağ; enerjinin buyuk kısmını oluşturmakta boylece vucut enerji kaynağı olarak yağı kullanmaktadır. Proteinler gunluk ihtiyacın bazalını oluştururken karbonhidratlar ciddi anlamda kısıtlanmaktadır. Otistik davranışın, glikoz metabolizmasındaki bozuklukla ilişkili olduğu ve bunun sonucunda NADH / NAD eksikliğine yol actığı duşunulmektedir. Ketojenik diyetin NAD’dan tasarruf ederek mitokondriyal işlev sağlayacağı goruşu hakimdir.
Ketojenik diyetin otizmde etkileri ile ilgili yapılan ilk calışma; 4 – 10 yaş aralığında otistik davranışlar gosteren 30 cocuğa 6 ay boyunca 4 hafta aralıklarla ketojenik diyetin modifiye edilmiş bir şekli ve sonrasında 2 hafta normal kontrol diyeti uygulanmıştır. Ketojenik diyete uyum sağlayıp sureci tamamlayan 18 cocuğun 10’unda Cocukluk Cağı Otizmi Değerlendirme Olceğine gore onemli olcude iyileşme gozlenmiştir.
Ozel Karbonhidrat Diyeti
Hem basit hem de kompleks karbonhidratların emilimi goz onunde bulundurularak diyetteki kompleks karbonhidratlar kısıtlanırken basit karbonhidratlar tamamen cıkarılmaktadır. Amac; hasar gormuş bağırsak duvarlarını ve bakteri uremesini kontrol altına almak, bağırsak icin zararlı bakterilerin beslendiği karbonhidrat turlerini kısıtlayarak bağırsak florasını iyileştirmektir. Fermente besinlerin ozellikle ev yapımı yoğurdun ve probiyotiklerin kullanımını desteklemektedir.
Nişastalı tum besinleri yasaklamakta, esas olarak et, tavuk, balık, yumurta, sebze, taze meyve ve yağlı tohumlardan oluşmaktadır. Diyet, sınırlı miktarda besin alımı ile başlamakta ve bağırsak yolları iyileştikce kademeli olarak alınan besin miktarı artırılmaktadır.
Feingold Diyeti
Fenol; aromatik / benzen halkasıyla organik bir bileşik olan ve salisilatlarda doğal olarak bulunan ve yapay besin katkı maddelerinde olduğu gibi kimyasal olarak uretilen bir bileşiktir. Fenoller yapay olarak bir petrol turevinden yapılabilmekte, renklendirici ve koruyucu gıda katkı maddesi olarak kullanılmaktadır. Renklendiricilerin ve koruyucuların ise cocuklarda hiperaktiviteye neden olabildiği bilinmektedir.
Ozellikle renklendirici, koruyucu, aroma verici ve tatlandırıcı iceren besinlerin diyetten cıkarılması, badem, elma, kayısı, cilek, uzum, kuru uzum, şeftali, portakal, salatalık, domates, biber, bal ve kori benzeri baharatlar gibi yaygın reaktif salisilat iceren besinlerin de kısıtlanması onerilmektedir.
Candida Vucut Ekoloji Diyeti
Candida albicans, maya benzeri bir mantar olup ozellikle bağışıklığı baskılanmış bireylerde enfeksiyonlara neden olmaktadır. Candidanın aşırı artışı, otizmli cocuklarda gorulen konsantrasyon bozukluğu, saldırganlık ve hiperaktivite gibi sorunlarla ilişkilendirilmiş olup, baş ağrısı, mide bulantısı, gaz sancısı, yorgunluk ve depresyon ile de ortaya cıkabilmektedir.
Anti-fungal ilac ve probiyotik kullanımının yanı sıra şeker icermeyen bir diyet programı koruyucu olarak uygulanmaktadır. Ham lahana turşusu, doğal fermente sirke, bitkisel sutle yapılmış yoğurt, kinoa, darı, buğday kepeği, amarant tuketiminin uygun olduğu bu diyet programında gluten iceren tahıllar, pirinc, mısır ve soya tuketilmemesi gerekmektedir.
Elimine Alerji Diyetleri
Otizmli cocukların coğu, sindirim ve bağışıklık sistemindeki sorunlar nedeniyle besin hassasiyetine sahiptir. Eğer cocukta herhangi bir besin alerjisi veya intoleransı olduğu duşunuluyorsa gerekli testler yapılmalıdır. Tespit edilen besin ortalama 3 hafta diyetten cıkartılmalı ve sonrasında tekrar denenmeli, yine aynı şikayetlere neden olup olmadığı izlenmelidir.
Otistik cocuklarda alerjik besinlerin diyetten cıkartılması, sindirim sisteminde iyileşmenin yanı sıra cocuğun davranış ve dikkat becerisinde de iyileşme sağlayabilmektedir.
Besin Oğesi Takviyeleri
Otizmli cocukların kronik ishal veya kabızlık durumları, sindirim sistemi enflamasyonları ve sınırlı besin tercihleri nedeniyle yeterli ve dengeli beslenemeyecekleri duşuncesi hakimdir. Yetersizliği belirlenen besin oğesinin supleman şeklinde alımı onerilmektedir.
Otizmde etkili olduğu duşunulen besin oğesi takviyeleri;
Yağ asidi takviyesi (omega-3)
Mutivitamin takviyesi
Mineral takviyesi
Probiyotik takviyesi
Yapılan calışmalarda Otizmi tedavi edecek tek bir diyet protokolu olmadığı ancak bazı ozel diyet uygulamalarının ve takviyelerin bireylerde olumlu davranış değişikliği sağladığı bulunmuştur. Uygulanan beslenme tedavilerinin otizm semptomlarını azalttığını, şeker ve nişasta iceren besinlerin ve alerjen ve katkı maddesi iceren yiyeceklerin semptomları ağırlaştırdığı gorulmuştur. Uygulanan diyetlerde her zaman bireysel ayrıcalıklar soz konusudur. Otizmin nedeni kesin olarak bilinmese de tedavide semptomların azaltılması icin uygun beslenme cok onemlidir.

[h=2]Mersin Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]