COCUKTA OTİZM SPEKTRUM VE TEKNOLOJİ KULLANIM İLİŞKİSİ
Cocukluk cağı gelişim sorunlarının en ciddilerinden birisi olan otizmin ozunu cocuğun “ilişki kurma ve paylaşma amaclı iletişim becerilerinin gelişmesindeki bozulma” ve zihinsel işlevlerini ketleyen tekrarlayıcı hareketler ve takıntılı duşunceler “ oluşturur. Bu noktada ebeveynler ilk işareti, gelişimin yolunda gitmediğini hissederek alırlar. Bu his ve genellikle ailelerin başvurularında yer alan konuşma gecikmesi otizm tanısını koymak icin tek başına yetmez. En onemli diğer bulgular arasında iletişim kopukluğu ve sosyal ilişkiye isteksizlikte yer alır.
Erken tanınan cocukların onemli bolumu bu calışmalarla hızlıca bir toparlanmaya girerken, otizme ozgu tablonun hafiflemesi; zihinsel geriliğin olmayışı ve dil becerilerinin işlevsellik duzeyi ile de yakından ilişkilidir.Ailelerin bu konuda işbirlikci olması ve her şeyden once kabullenme sureci tedaviyi hızlandırmaktadır.
Otizm Spektrumu
• Duygusal/sosyal bir karşılıklı ilişkiye girmekte yetersizlik/zorluk,
• İletişim (sozlu/sozsuz) kurmak ve surdurmekte yetersizlik/zorluk,
• Belli bir alana ya da sıraya sınırlı tekrarlayıcı, kısıtlı ilgi ve hareketler (bu hareket ya da merakların ilişki/paylaşım değeri olmadığını, yapılmadıklarında rahatsızlık, duyusal aşırı veya ‘az’ duyarlılıklar şeklinde tanımlanmaktadır.
OTİZM VE I-PAD KULLANIMI
Teknoloji, ev odevlerinde cocuklara yardım etme veya ikinci dili akıcı konuşma uzerindeki etkisi ile eğitimde yepyeni bir cağın kapısını acmaktadır. iPad'in eğitimdeki gucunun yanı sıra gunumuzde eğitim uzmanlarının tum ilgisi, otizme sahip cocuklara eğitim verilmesi şeklini kokten değiştirmesi uzerine odaklanmaktadır.
iPad'in yaratıcı ekibi, bu cihazın otistik cocuklarda harikalar yaratacağını tahmin etmemişti. Cihazın aktif kullanımına başlanmasından kısa bir sure sonra, tedaviye yardımcı ozelliğiyle ilgili başarı oykuleri coğalmaya başladı. Steve Jobs, iPad2'nin tanıtımında “ Bugun beyin ameliyatından otizmin tedavisine kadar pek cok alanda kullanılıyor." cumlesiyle bunu doğruladı.
SF Weekly Kaliforniya'nın ozel haber yaptığı, Amerikalı Shannon Rosa'nın 9 yaşındaki oğlu Leo, yoğun otizme sahip bir cocuk. Rosa, piyangodan kazandığı iPad'i oğluna gotururken, hicbir beklentiye sahip değildi. Cunku, dokunmatik oluşu, simgelerin kaydırılması ozellikleri ile bircok kullanıcı icin oldukca kolay olan bu cihaz, otizm tedavisi icin yaratılmamıştı.
Leo kucuk elleriyle tuttuğunda, sanki eski bir dostmuş gibi ve neredeyse hicbir eğitim olmaksızın, sanki bir teknoloji ustasıymış gibi annesinin şaşkın bakışları altında uygulamaların arasında geziniyordu. Hecelemeyi, saymayı, cizim yapmayı, yap-boz yapmayı, resimleri hatırlamayı ve daha fazlasını oğretmek uzere tasarlanan uygulamalar uzerinde tek seferde 30 dakika gecirmişti bile… iPad ile Leo, bağımsızlık ve gunluk yeni beceriler ile cevresindeki havaya olumlu elektrik vermeye başlamıştı.
iPad'in ilk kez nisan ayında cıkmasıyla otizm uzmanları ve ebeveynler cihazı dunya capında sayısız ev ve sınıfta kullanıma soktular. Geliştiriciler, ozellikle ozel ihtiyacları olan kullanıcılar icin tasarlanan uygulamaları pompalamaya başladılar ve ilk araştırmalar otizmli cocuklara yonelik bir oğrenim aracı olarak iPod Touch ve iPad'in verimliliğini olcmeye başlamışlardı bile.
Cihazlar aracılığıyla bu cocuklardan bazıları ilk defa duşuncelerini yetişkinlere iletebiliyorlardı. Diğerleri ise yıllardır uzak oldukları hayat becerilerini oğrenmişlerdi.
Otistik ozellikler gosteren cocuklar da gunluk yaşamlarını surdurmede ve sorumluluklarını yerine getirmede de zorlanmaktadırlar. Otistik ozellikler gosteren cocukların yaşadıkları bu sorunları aşmalarına yardımcı olmak amacıyla hazırlanmış olan cizelgeler (gorsel/yazılı) otistik ozellikler gosteren cocukların; kendini yonetme, yonergeleri ve kuralları izleyebilme becerilerinin geliştirilmesinde, problem davranışlarının ve etkinlikler arası gecişlerde yaşanan sorunların azaltılmasında, iletişim becerilerinin ve sosyal becerilerinin geliştirilmesinde , toplumsal, gunluk yaşam ve serbest zaman becerilerinin kazandırılması sureclerinde yoğun bicimde kullanılmaktadır.
Gercek nesnelerden , sadece resimlerden ya da resim ve yazıların bir arada kullanıldığı gorsel cizelgeler, duzenleyiciler ve gorsel yonergelerle otistik ozellikler gosteren cocuklar evde/okuldaki gunluk/haftalık rutinlerini ve bu rutinler icerisinde gercekleştirmeleri gereken becerileri, uymaları gereken kuralları rahatlıkla yerine getirebilmektedirler. Orta duzeyde teknolojiler arasında yer alan bu araclar genellikle dokunularak aktive edilir ve hem ses cıkışı hem de ses kaydı yapılabilen araclardır ve sıklıkla gorsel ve yazılı ipucu ile birlikte kullanılırlar. Otistik ozellikler gosteren cocukların gunluk aktiviteleri sırasında gercekleştirdikleri zaman gerektiren etkinliklerin uygun zamanlarda tamamlanmasında zamanlayıcılar/mutfak saatleri kullanılabilmektedir Orneğin; kitap okuma zamanı, bilgisayar zamanı, muzik dinleme ya da sevdiği TV programını izleme zamanı gibi.
Otistik ozellikler gosteren cocukların sosyal etkileşim ve iletişim becerilerinin geliştirilmesinde yararlanılan ve orta duzeyde teknolojiler arasında yer alan araclardan biride “Language Master” adı verilen bir aractır. Bu aracla hem ses kaydı yapılabilmekte hem de ses cıkışı sağlanabilmektedir McClannahan ve Krantz,1999; Stokes, 2008). Ses kaydı aracla birlikte kullanılan kartlar uzerine yapılmakta ve kartın makineden gecirilmesiyle ses cıkışı sağlanmaktadır. Language Master, ses kaydı yapılan kartlar uzerine resimler eklenerek de kullanılabilmektedir. Language Master ve zamanlayıcılar aynı zamanda duşuk duzeyde teknolojilerin kullanıldığı uygulamalar arasında yer alan etkinlik cizelgeleriyle birliktede kullanılmaktadır. (McClannahan ve Krantz,1999)
Video kameralar otistik ozellikler gosteren cocukların istenmeyen davranışlarını azaltma ya da ortadan kaldırmada, dili anlama becerilerinin geliştirilmesinde, sosyal becerilerin, ozbakım becerilerinin (diş fırcalama, el yıkma vb.) ve akademik becerilerin kazandırılmasında başarılı bir bicimde kullanılmaktadır. Ayrıca, otistik ozellikler gosteren cocukların pek coğunun gorsel uyaranları tercih etmesi, gorselliğe dayalı uygulamalara daha iyi tepki vermesi nedeniyle gorsel uyaranların kullanıldığı (bilgisayar ekranı ya da televizyon ekranı) bu uygulamaların etkili olabileceği duşunulmektedir. Orneğin otistik cocukların eğitimlerinde kullanılan video ile model olma yontemi otistik ozellikler gosteren cocuğun hedef davranışları gercekleştiren kişinin/modelin (model kişinin kendisi ya da bir başkası olabilir) video kaydını izlemesi ve izlediği uygun davranışları tekrar etmesi ile gercekleştirilmektedir.
UZMAN GORUŞLERİ
Otistik cocukların eğitimlerinde yardımcı teknolojilerin kullanımıyla ilgili verilen bu genel bilgiler ışığında bile, otistik cocukların eğitiminde yardımcı teknolojilerin kullanımının olumlu etkileri son derece acık bir bicimde gorulmektedir. Otistik cocukların eğitiminde giderek yaygınlaşan bir bicimde kullanılan yardımcı teknolojilerin Turkiye’de sistematik olarak yurutulen uygulamaları arasında “PECS” ve “Etkinlik Cizelgeleri” sayılabilmektedir. Duşuk duzeyde teknoloji gerektiren uygulamalar arasında yer alan her iki uygulamada bilimsel dayanaklar ve uygulama alanında yurutulen titiz calışmalarla otistik ozellikler gosteren cocukların eğitimlerinde başarılı bir bicimde kullanılmaktadır.


[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]