OTİZM NEDİR?
Konuşma, sosyal iletişimi başlatma ve surdurme kalitesinde azalma, tekrarlayan hareketlerle karakterize gelişimsel bir bozukluktur.
Otizmin bebeklik doneminde başlayan cocukluk, ergenlik ve erişkinlik doneminde de devam eden gelişimsel bir bozukluk olduğu kabul edilmektedir.
Gorulme Sıklığı
Onceki yıllarda yapılan araştırmalarda 8/10000
Son yıllarda yapılanlarda ise 20/10000 ‘dir.
Erkek cocuklarda gorulme sıklığı kız cocuklara gore 4-5 kat fazladır.
OTİZMİN NEDENLERİ NELERDİR?
Otizm yapısal biyolojik kokenli bir hastalıktır.
Beyindeki bazı merkezlerdeki gerek yapısal gerekse biyokimyasal maddelerin metabolizmasındaki bozukluğa bağlı geliştiği bilinmektedir.
Ancak tam olarak beyindeki hangi merkezlerde ve hangi alanlarda sorun olduğu henuz bilinmemektedir.
Otizm genetik gecişli bir hastalıktır.
Bir kardeşte otizm varsa diğer kardeşte otizm olma olasılığı 60 kat artmaktadır.
1. cocukta otizm varsa 2.cocukta olma olasılığı normal cocuklara gore %10-15 kadar fazladır.
Tek yumurta ikizlerinde cift yumurta ikizlerine gore gorulme olasılığı daha fazladır.
Gebelikteki sorunlar otizme yol acar mı? (Hastalıklar, ilaclar, alkol v.b.)
Anne karnında bebeğin enfeksiyonlara, toksinlere maruz kalması, doğum sırasında oksijensiz kalması otizm benzeri hastalıklara yol acabilmektedir.
Hamilelikte annenin alkol ve uyuşturucu madde kullanmasının diğer hastalıklara neden olduğu gibi otizm benzeri hastalıklara da neden olduğu bilinmektedir.
Anne-Babanın Tutumu Otizme Yol Acar Mı?
Otizm yapısal bir hastalıktır.
Hicbir anne baba tutumu otizme yol acmaz.
Ancak ozellikle erken bebeklik doneminde anne ya da anne yerine konulabilecek bağlanma figuru ile iyi iletişim kuramamış ya da anne ya da bakıcı tarafından ihmal edilmiş bazı cocuklarda otizm benzeri belirtiler gorulebilir ki buna reaktif bağlanma bozukluğu denilmektedir.
Cok Tv İzlemek Otizme Yol Acar mı?
Otistik cocuklar tv ekranındaki bir takım goruntu ve ses materyallerine aşırı ilgi gosterebilirler ve saatlerce ekran karşısında kalmak isteyebilirler.
Tek başına tv seyretmek otizme yol acmaz ancak tv karşısında uzun sure bırakılan cocuklarda otizm benzeri belirtiler gorulebilir.
Bu nedenle bu cocukların tv ile ilişkisini kesmek gerekir.
KLİNİK OZELLİKLER:
Otizmde 1yaş Oncesi Belirtiler Nelerdir?
Bu bebekler kendilerine ozgudur, sosyal gulumsemeleri azdır, goz teması yok ya da cok azdır, kucağa alınmaktan cok hoşlanmazlar, yalnız kalmayı tercih ederler, yabancıya tepki gostermezler, insan sesine cok ilgi gostermezler, adları seslenildiğinde bakmazlar (8-12 ay arası gelişmesi beklenir).
Otizmde 1-2 Yaş Arası Gorulen Belirtiler Nelerdir?
Sosyal gulumsemede, duygusal yanıt vermede, ortak dikkatte belirgin bozulma devam eder.
Gorsel izlemeleri olağandışıdır, nesnelere uzun uzun bakarlar.
Kaba ve ince motor becerilerde bir miktar gerilik gorulur ve tuhaf motor davranışları vardır.
Oyunları kısıtlı ve yineleyicidir, taklit oyunlarını beceremezler.
Olumlu duygu ifadeleri azalmıştır.
Dili anlamada, sozel iletişim kurmada, bedeni iletişim amaclı kullanmada yani jest ve mimiklerde tuhaflıklar vardır.
Goz ilişkisi kısıtlılığı surmektedir.
Genel olarak bu donemde gelişimin her alanında ozellikle bilişsel gelişim alanında bir gerilik vardır.
Otizmde 2-3 Yaş Arası Gorulen Belirtiler Nelerdir?
1-2 Yaş arası belirtiler devam eder
Ağrıya duyarsızlık,
Tatlara aşırı duyarlılık başlar.
Motor stereotipiler(tekrarlayıcı bedensel hareketler) eklenir.
Coğu olgu dil gelişimini kazanamaz, dil gelişimi başlayan olgularda da dil otizme ozgudur.
Otizmde 3-6 Yaş Arası Belirtiler Nelerdir?
Yaşıtları ile yaşa uygun ilişki kuramazlar.
Zengin hayali icerikli oyunlar oynayamazlar.
Kısıtlı jest ve mimiklerle insan ilişkilerinde kendine ozgudurler.
%30’u konuşmayı bu yaşlarda oğrenir ancak kazanılan dil kendine ozgudur.
Ekolali(tekrarlayıcı konuşma), zamirleri ve eylem zamanlarını tersine kullanma, dili sosyal olarak kullanmada isteksiz olma başlar.
Otizmde İlkokul Cağında Gorulen Belirtiler Nelerdir?
Bazılarında bu donemde de ilişkiden tumden uzaklık, yineleyici davranışlar, kısıtlı ilgi alanları devam eder.
Bazı grup ise ilişki kurmak ister ama kendisi aktif olarak başlatamaz, nasıl ilişki kuracağını bilemezler.
Dil ekolalik(tekrarlayıcı konuşma) de olsa dilin sosyal kullanımı artmıştır.
Dilin olmadığı otistik cocuklarda daha fazla davranış sorunları gorulur.
Otizmin Ergenlik Doneminde Gorulen Belirtileri Nelerdir?
%30-40’ı henuz dili kazanamamıştır.
Ofke denetiminde gucluk, durtu kontrolunde ve cinsel davranışların kontrolunde gucluk yaşanır.
Kendine ve başkalarına zarar verme davranışları artabilir.
Zeka geriliği eşlik ediyorsa sorunlar bu donemde daha cok artabilir.
TANI KOYMA SURECİ
Tanı cocuk ve ergen ruh sağlığı uzmanı tarafından konmalıdır.
Tanı olcutlerine gore, 3yaştan itibaren otizm tanısı konulabilir denilmektedir.
Ancak deneyimli bir cocuk ve ergen psikiyatrisi uzmanı 2 yaşında otizm tanısını değerlendirebilir.
İlk 1 yaştan itibaren otistik belirtiler varsa bu cocukları riskli cocuklar olarak kabul edip tedaviye yonlendirmek gerekir.
Tedavi girişimleri ne kadar erken başlarsa yanıt o kadar iyi olur.
Tanı psikiyatrik muayene, klinik ozellikler, gelişimsel ozellikler ve aileden alınan oykuye gore konur.
Ayrıca otizmin belirtilerini tarayan ve şiddetini olcen testlerden izlem sırasında yararlanılabilir. Gelişim testleri ve zeka testleri istenebilir.
Ayırıcı tanı acısından kan tetkikleri, goruntuleme tetkikleri(MRG, BT), EEG istenebilir.
Eşlik eden zihinsel gerilik ve başka anomaliler varsa genetik, epilepsi eşlik ediyorsa noroloji konsultasyonu istenir.
TEDAVİ
Tedavide en etkili yol eğitimdir.
Henuz otizmi tedavi eden bir ilac geliştirilememiştir.
Ceşitli belirtileri azaltmada işe yarayan bazı ilaclar vardır ancak bunları otizmi temelden yok etmemektedir.
Otistik cocukların %80’i ilac kullanmaktadır.
İlaclar, ofke kontrolu, hırcınlığı, hareketliliği, tekrarlayıcı davranışları, takıntıları azaltmak icin kullanılır.
Otizmde Kullanılan İlac Grupları Nelerdir?
Atipik antipsikotikler
Antidepresanlar
Dikkat eksikliği ilacları
Otizmde Eğitime Ne Zaman Başlanmalıdır?
Eğitim tanı konur konmaz başlamalıdır. Hatta tam tanı konulmadan once gelişiminde eksiklikler varsa riskli cocuk olarak değerlendirilmişse hemen eğitime başlamak gerekir.
Eğitim eksik olanı yerine koyma eğitimidir.
Eğitim Kurumunda Verilen Eğitim Yeterli Midir?
Bazı ulkelerde sadece eğitim kurumlarında haftalık 20-30-40 saatlik programlar yurutulmektedir.
Ulkemizde ise haftada 2-3 saatlik eğitim dışında ailelere de evde uygulayabilecekleri eğitim programı yurutmelerini, kendileri uygulayamıyorsa da eve ev eğitim programını uygulayacak bu konuda deneyimli birini getirmelerini oneriyoruz.
Otizm Teşhisi Konulan Cocuklar Normal Okula Gidebilir Mi?
Otizmi olan cocukların normal zekalı olan yuksek işlevli grubu, belli duzeyde sosyal beceriler kazandıktan sonra normal okulda kaynaştırma sistemi icerisinde yer alabilirler.
Tedavide Uygunsuz(Alternatif) Yaklaşımlar Nelerdir?
Neuro feedback
Diyet
Ağır metalden arındırma
Hiperbarik Oksijen gibi yontemlerin hicbir bilimsel kanıtı yoktur ve tedavide onerilmemektedir.
Otizm Tedavisinde Hangi Yontemler Etkilidir?
Eğitim tedavileri en etkili yoldur.
Bunların icinde en işe yarayan davranış analizi teknikleridir.(haftada 20-40saat uygulanır)
Son zamanlarda bu programlara sosyal beceri programları da katılmaktadır.
Programın surekliliği ve butun ortamlarda uygulanabilir olması onemlidir.
Tedavide Ailenin Rolu Nedir?
Aile tedavinin en onemli parcasıdır.
Eğitimin eğitim kurumu dışındaki kalan kısmı evde yurutulmelidir.
Butun aile bireylerine belli gorevler duşer.
Otizm Duzelir Mi?
Gunumuzde gelişen eğitim programları ile otizm tanısı alanların %20-25’nin otizm tanısını kaybettiği soyleniyor.
Otistik olup genel adaptasyonu iyi olan %30’luk grup vardır. Bunlara da iyi işlevli otistik grup denilmektedir.
Otizmde Ne Oranda Duzelme Bekleyebiliriz?
Son verilere gore otizmde tam duzelme %3-%25 arasındadır.
Sadece ilk 2 yaş grubunu ele alan araştırmalar, 4 yaşa gelindiğinde %18-%37 oranında bu cocukların bu tanıyı kaybettiğini gostermektedir.
Bu da erken eğitim programlarının yararını gostermektedir.
Uzm. Dr. Birsen Şenturk Pilan
Cocuk ve Ergen Ruh Sağlığı Uzmanı

[h=2]Manisa Cocuk Psikolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]