Yıllardan beri yarık damaklıların iletişim problemlerine ilişkin cok şey yazılmış ve bu sorunu cozmede bircok strateji ileri surulmuştur. Geleneksel olarak , bu stratejiler okul oncesi ve okul cağı cocuklarda arikulasyon rezonans ve velofarengeal yetersizlik problemlerine odaklanmıştır. Yarık damaklı cocuklarda erken mudahalenin amacı unsuz dağarcığını artırmak (ozellikle basıncla uretilenleri), kelime haznesini geliştirmek ve oral hava akımını artırmaktır.(1)
1940’lardan 1960’lara kadar konuşma dışı oral motor egzersizlerin, konuşma icin, velofarengeal mekanizmanın gucunu ve istemli kontrolunu artırdığına yaygın olarak inanılmaktaydı. Dolayısıyla klinisyenler yaygın olarak ufleme, emme, ıslık calma, yanak şişirme, yutma gibi konuşma dışı oral motor egzersizler ve hatta ruzgarlı aletler kullanarak velofarengeal valfın kas gucunu artırmayı ve konuşma icin fonksiyonlarını geliştirmeyi ummuşlardır.( Berry& Einsenson,1956; Kanter , 1947 ; Massegill, Quinn, Pickrell& Levison, 1968; Moser , 1942; Van Riper, 1946, 1963; Wells, 1945,1948) (2)
Konuşma dışı oral motor egzersizlerin etkili olduğu inancı 1960 ve 1970’li yıllarda etkisini yitirmiş; cunku velofarengeal fonksiyonları artırdığı tezi curutulmuştur ( Kuehn, Tomes, Peterson-Falzone, 2004) (1)
Bu egzersizleri kullanmadaki varsayımlar, velofarengeal kapanmadaki psikolojik sureclerin, konuşmada kullanılan sureclerle benzer etkinlikler taşımasıdır. Maalesef bu egzersizlerin cok etkili olduğunu soylememiz mumkun değildir. ( Powers& Star, 1974; Ruscello, 1982; Shelton, Hahn,& Morris, 1968). Araştırmalar konuşma paternleriyle, konuşma dışı oral motor egzersizler arasında belirgin farklılık gosterdikten sonra( Flowers & Morris, 1973; McWilliams & Bradley, 1965; Moll , 1965 ; Peterson, 1973; Shprintzen, Bencione, McCall, & Skolnick, 1974) konuşma dışı oral motor egzersizler bilgili uzmanlar tarfından terkedilmiştir. Oral motor egzersizlerin yararlı olduğu inancı uzun donemler surmuştur. Hala bazı uzmanlar bu egzersizleri velofarengeal yetersizliği olan kişilere terapi protokolu gereği uygulamaktadır. (2)
Cocuklarda hava akımının cıkış şeklini gostermek amacıyla birtakım ufleme egzersizleri yapılmaktadır. Bu egzersizler uflemeli oyuncaklarla yapılabilmektedir. Ancak bu egzersizleri kullanmanın amacı damak kas gucunu artırmak değil; oral hava akımını cocuğa yaparak uygulayarak gostermektir. (1)
Sıklıkla kullanılan oral motor egzersizler: Ufleme, dili bastırma, dudak buzme, dil sallama, gulme, dili buruna ve ceneye doğru hareket ettirme, yanak şişirme, opucuk, dil yuvarlama etkinlikleridir. Rapor edilen yararları ise dil elevasyonunu, artikulatorlerin farkındalığını, dudak gucunu, dilin lateral hareketini, cene stabilizasyonunu, dil-dudak uyumunu, salya kontrolunu, velofarengeal kapanmayı ve emme yeteneğini sağladığıdır. Konuşma dışı oral motor egzersizlerin yararına ilişkin 10 calışma incelenmiş ve 9’unun fayda sağlamadığı (Christensen & Hanson (1981); Gommerman & Hodge (1995);Colone & Forrest (2000); Occhino & McCane (2001); Abrahamsen & Flack (2002); Bush, Steger, Mann-Kahris, & Insalaco (2004); Roehrig, Suiter, & Pierce (2004); Guisti & Cascella (2005); Hayes et al. (In submission) ; sadece 1’inin fayda sağladığı(Fields & Polmanteer (2002)) ; ancak bunda da metodolojik hata olduğu tespit edilmiştir. (5)
Ruscello (2006) konuşma dışı oral motor egzersizleri dil, dudak, ve cene hareketlerini iceren, guc artırıcı, kas tonunu geliştirici, hareketin ranjını artırıcı ve kas kontrolunu sağlayıcı etkinlikler olarak tanımlamıştır. Bu egzersizlerin kullanılıp kullanılmaması gerektiği konusunda uzlaşmazlıklar vardır. Araştırmalar kullanılması gerektiğini desteklememektedir. Ancak bircok klinisyen tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. (3)
Konuşma dışı oral motor egzersizlerin yararlı olmadığına ilişkin calışmalar, fonolojik ve sesletim problemleri olan cocuklarda motor konuşma gelişimi, kas hareketleri, kas gucu ve oral motor egzersizlerle sesletim arasındaki ilişki uzerine yapılmıştır. Lof ( 2007) konuşma dışı oral motor egzersizlerin kasları yeterince guclendirmediğini, konuşma işlevlerini cok geliştirmediğini ileri surmuştur. Dudak kas gucunun konuşmaya etkisini maksimum %10 -20 ve cene kas gucunun ise sadece %11-15 olduğunu ileri surmuştur. Sonuc olarak Lof 7 yaş oncesi cocukların konuşma farkındalığı icin yapılan bu egzersizleri bilişsel becerileri yeterli duzeyde olamadığı icin transfer edemediklerini rapor etmiştir.(3)
Moore& Ruark (1996) konuşma ile ilgili kas organizasyonu ile konuşma dışı davranışların spesifik ve birbirinden ayrı olduğunu bulmuşlardır. Konuşmayla, erken beliren ciğneme, emme gibi konuşma dışı davranışlar arasında hicbir ilişki bulmamışlardır. Dolayısıyla konuşma dışı oral motor egzersizleri kullanmanın konuşma gibi kompleks davranışların gelişmesini sağlamadığını ileri surmuşlerdir. Forrest(2002) ve Lof (2003;2006;2007) konuşmada ve konuşma dışı (ciğneme gibi) egzersizlerde aynı kaslar kullanılmasına rağmen, her aktivite icin farklı hareket ettiğini ileri surmuşlerdir. Konuşma dışı oral motor egzersizlerin ses uretiminde etkili olduğuna dair cok sınırlı sayıda kanıt bulunmaktadır. Davis& Velleman (2000) oral motor terapinin konuşma uretimini artırdığına dair hicbir calışma bulunmadığını ileri surmektedirler. Bush, Stenger, Mann-Kahris, & Insalaco(2004) yaptıkları tek denekli calışmada 9 yaşında bir erkek cocukta konuşma dışı oral motor egzersizlerin sesletimi geliştirip geliştirmediğine bakmışlar ve sonucunda bu egzersizlerin cocuğun sesletiminde hicbir değişikliği sağlamadığını bulmuşlardır. (3)
Bir cok calışma konuşma dışı oral motor egzersizlere karşı olmasına rağmen, klinisyenlerlerin bu egzersizleri neden hala kullandıkları sorusu akla gelmektedir. Oral motor egzersizlerin fonolojik sorunlarını ve sesletim sorunlarını iyileştirici bir etki olmamasına rağmen klinisyenlerde “ne olursa olsun kullan” anlayışı bulunmaktadır. Dahası dinamik sistemin prensiplerine dayanarak, konuşmada kullanılan hareket paternlerine karşıtlığa sebep olduğu icin zararlı olduğu ileri surulmuştur. Klinisyenler tarafından ileri surulen diğer goruş “ Ne yapacağımı bilmediğim icin başlangıc olarak kullanıyorum” goruşudur. Bu da bize klinisyenlerin konuşma dışı oral motor egzersizleri, fonolojik ve sesletim bozukluğu olan cocuklarda ne yapacağını bilememe sonucu kullandıklarını gostermektedir. Bu bozukluklardan bazıları terapiye karşı direnc gostermekte, oral motor egzersizlerin başarı icin mekanizma sağlayacağı ileri surulmektedir. Buna rağmen konuşmadaki belirleyici bozukluklarda, konuşma dışı egzersizler başarı problemi belirlemede yararsız olmaktadır. Deneysel calışmalar konuşma dışı davranışlarla konuşma uretimi arasında kolaylaştırıcı bir etki olmadığı sonucunu gostermiştir. Tum bu verilere dayanarak oral motor egzersizlerin fonolojik ve sesletim sorunu olan cocuklar icin, yasal terapi protokolun bir parcası olmaması gerekir. Bu aktiviteler kas gucsuzluğu olan disartride respiratuar ve larengeal kontrolu sağlamak icin kullanılabilir. Oral motor egzersizlerin konuşma edinimi icin temel olarak kullanılamayacağı cok nettir. (4)

Sonuc olarak, Tum bunlara dayanarak klinisyenler konuşma uretimini geliştirmek istiyorlarsa direkt olarak konuşmaya odaklanmalı; konuşmaya faydalı gibi gorulen şeyler uzerinde durmamalıdırlar. Konuşma dışı oral motor egzersizler amac olamaz. Konuşma terapisinde amac; dil yuvarlama, guclu artikulatorlere sahip olma, yanak şişirme veya ceneyi hareket ettirme olamaz. Amac; anlaşılabilir konuşma uretmektir.
Konuşma dışı oral motor motor egzersizlerin sesletimi kolaylaştırıcı bir katkısı olmadığı bircok calışmada kanıtlanmıştır. Dolayısıyla herhangi bir kas gucsuzluğu problemi bulunmayan vakalarda bu tip egzersizlerin kullanılması gereksiz ve zaman kaybıdır.
KAYNAKLAR
1 - HARDIN-JONES, M., CHAPMAN, K., & SCHERER, N. J. (2006, June 13). “Early intervention in children with cleft palate”. The Asha Leader, 11(8), 8-9, 32.
2 - KUMMER, A., W., (2001) , “ Cleft Palate & Craniofacial Anomalies- Effects On Speech and Resonans” , Thomson Learning Inc, San Diego, 462
3- MUTTIAH, N., (2008), “ Controversial Therapy and Evidence-Based Practise: The Clinicians’ Perspective”, Thesis Submitted to the Graduate College of Bowling Gren State University, 3-6
4- FORREST, K., (2002), “Are Oral-Motor Exercises Useful in The Treatment of Phonological / Articulatory Disorders?” Seminars in Speech and Language, 23, 15-25.
5- LOF,G.,L., (2006) “Logic, Theory and Evidence Against the Use of Non-Speech Oral Motor Exercises to Change Speech Sound Productions”, 2006 ASHA Convention Invited Presentation Friday, November 17

[h=2]Adana Konuşma Terapisti uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]