MENOPOZ
Tanım:
Yumurtalık fonksiyonlarının kaybını takiben adet kanamalarının kalıcı olarak kesilmesi menopoz olarak tanımlanır. Menopoz, klimakterik (menopoza geciş) donem icinde meydana gelen olaylardan biridir ve ureme cağının sonunu belirler. Klimakterik donem, menopoz oncesi ve sonrasında menopozal semptomların oluştuğu ortalama 5 yıllık bir periyodu oluşturur.
Sıklık:
Klimakterik ve menopoz sonrası donemdeki kadınlar nufusun yaklaşık %20'sini teşkil ederler.
Menopozdan sonra olan değişiklikler:
Bu donemden sonra jinekolojik, sistemik ve psikolojik değişiklikler olabilir.
A) Jinekolojik değişiklikler
1. Anormal kanama lar
2. Jinekolojik kanserler (Ana sayfada Jinekolojik Onkoloji (rahim zarı kalınlaşması, rahim zarı kanseri, yumurtalık kanseri, vulva kanseri) alt başlıklarını inceleyebilirsiniz)
3. Pelvik relaksasyon (sarkma) denen genital organlarda sarkma ve gevşeme ile ilgili hastalıklar
4. Cinsel fonksiyon bozuklukları
B) Sistemik değişiklikler
1. Kalp-damar hastalıkları, hipertansiyon
2. Osteoporoz (kemik erimesi)
C) Psikolojik değişiklikler
1. Duygusal bozukluklar
2. Depresyon
Menopoz nedenleri:
A) Naturel (doğal) menopoz: Yaşlanma surecinin doğal parcasıdır. Ortalama menopoz yaşı Turkiye icin 47-48'dir.
B) Cerrahi menopoz: Rahim ve yumurtalıklardaki problem neticesinde rahim ve yumurtalıkların ameliyatla alınması sonucunda oluşur.
C) Prematur menopoz: 40 yaşından once menopozun gercekleşmesidir.
Oluş mekanizması:
Primordial follikul denen yumurtaların oncu hucrelerinin azalması veya tamamen bitmesi sonucunda overler yani yumurtalıklarda yetmezliğe neden olur. Buna cevap olarak, beyinde hipofizden salgılanan FSH duzeyi artar. Bu nedenle başlangıcta kanda estrojen (E2 = estradiol) duzeyleri değişkenlik gosterir. Ancak ortalama estradiol duzeyi duşer.
Ayırıcı Tanı:
Naturel menopozla karışan cok az hastalık vardır. Hipertiroidizm denen tiroid bezinin fazla calışması; duzensiz vajinal kanamaya ve menopozda gorulen sıcak basmalarına benzeyen ısı intoleransına yol acabilir. Yine nadir gorulen karsinoid sendrom, tuberkuloz, meduller tiroid kanseri de karışıklığa yol acabilir. Ancak bunlarda gonadotropin yani FSH, LH duzeyleri normaldir.
Teşhis:
A) Semptomlar
Sıcak basması: Vazomotor instabilite denen bu belirti menopozun en belirgin bulgusudur. Menopozal kadınların % 70-85'inde gorulur. Ateş basması genellikle baş, goğus, ve boyunda ani ısı artışı ve kızarma ile karakterize olup, carpıntı ve panik hissine neden olur. Sıklıkla gece terlemeleri ve uykusuzlukla birliktedir. % 20 kadar kadında 5 yıla kadar devam eder.
Duzensiz kanamalar:
Vajinal Kuruluk : Vajinal mukoza ostrojenlere cok duyarlıdır. Menopoz sonrasında vajina kurur ve incelir. Sonucta vajinada yanma hissi, kaşıntı, Ağrılı Cinsel İlişki (Disparonia) ve vajinal Anormal kanama meydana gelir. Bunların yanı sıra mesaneyle ilgili olarak idrarda yanma, gece idrara cıkma ve sistit (mesane iltihabı) gorulebilir.
Psikolojik belirtiler: Sinirlilik, anksiyete denen icten gelen sıkıntı, depresyon gorulebilir.
Kas ve eklem ağrıları:
B) Menopoz sonrası vakanın değerlendirilmesi
Fizik muayene, vucut kitle indeksinin hesaplanması, kan basıncı olcumu, tiroid muayenesi, karın muayenesi ve varsa bacaklarda varis tespiti yapılır.
Jinekolojik Muayene de; vulvada renk değişikliği, vajinal atrofi ve kuruluk, servikal patoloji, Myom (Leiomyom) ve adneksiel kitleler acısından değerlendirme yapılır.
C) Tanısal yontemler
1. FSH, LH, Estradiol: Menopoz tanısı koyabilmek icin en belirleyici durum tekrarlayan tetkiklerde FSH'nın 40 IU/L, LH'nın 25 IU/L'nin uzerinde ve estradiol duzeyinin 30 pg/ml'nin altında olmasıdır. FSH / LH oranı 1'den kucukse, halen over calışıyor demektir.
2. Progestin testi: Eğer hastada hala estrojen uretimi varsa, 5 gun progesteron ilacı verilmesinden sonra vajinal kanama başlar. Bu hasta menopozda değil, perimenopozal donemdedir. Bu tur hastalara sadece progestin veya menopozal sıkıntıların giderilmesi icin estrojen+progestin iceren ilaclar verilebilir.
3. Hematolojik ve hemostatik tetkikler yapılabilir. Kanama zamanı (KZ), pıhtılaşma zamanı (PZ), trombosit, hemoglobin (Hb), hematokrit (Hct), Sedimentasyon.
4. Biyokimya tetkikleri: Aclık kan şekeri (AKŞ), ure, kreatinin, kalsiyum, fosfor, urik asit, total kolesterol, trigliserid, HDL, LDL, VLDL, AST, ALT, total bilirubin gibi
5. Hormonal tetkikler: E2, FSH, LH, PRL, TSH
6. Tam idrar tetkiki
7. Smear (Rahim ağzı kanser tarama) testi
8. Jinekolojik Ultrason
9. Endometrial biopsi (gerekirse)
10. Mamografi, gerekirse meme ultrasonu
11. Kemik mineral dansitometri
Tedavi:
Menopoz sonrası donemde; artmış kemik kaybı, kardiovaskuler hasar, santral sinir sistemindeki bozukluklar, urogenital ve cilt atrofisi gibi bulgular dramatik estrojen duşuşu ile ilgilidir.
Hormon tedavisi (HT), potansiyel hayat suresini ve kalitesini arttıran, kemik ve sinir sistemini koruyan bir girişimdir. İdeal olarak HT, yan etkilerden uzak olmalı, etkinliği devam ettirmeli, hasta uyumunu ve memnuniyetini artırmalıdır.
HT tedavisi ağızdan, cilt yoluyla ya da burun yoluyla olabilir. Eğer gerekirse, hekim tarafından hastanın durumuna gore bu yollardan birisi secilebilir. İlac tedavisi kesintili veya kesintisiz olabilir.
Hormon tedavisinin yararları:
-Sıcak basması ve psikolojik semptomların giderilmesi
-Vajinal Kuruluk ve sistizm gibi atrofi bulgularının giderilmesi
-Osteoporoz (kemik erimesi) ve buna bağlı kırıkların onlenmesi
-Kolon ve rektum kanserleri sıklığında azalma
ONERİLEN HORMON TEDAVİSİ
Gunumuzde hormon tedavisi menopozda yaşam kalitesi bozulan hastalarda menopozun erken doneminde onerilmektedir. Menopoz yerleştikten sonraki ilk 3 yıl icinde tedaviye başlanmalı ve yıllık kontroller (mamografi, biyokimya, smear ve diğer tetkikler) yapılmak şartıyla 4-5 yıl devam ettirilmelidir. Ozellikle menopoz yerleştikten sonra aradan uzun sure gectikten sonra yaşlı hastalarda (60 yaş ve uzeri) HT verildiğinde meme kanseri, kalp krizi, felc ve toplardamar tıkanıklığında hafif artış olabileceği akılda tutulmalıdır.
Osteoporoz (kemik erimesi) icin hormondan başka tedaviler var mıdır?
Bu konuda kalsitonin, bifosfonat, kalsiyum, Vitamin D, raloksifen, florid, fitoostrojen (bitkisel kokenli), strontium iceren ilaclar kullanılabilir.
[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]