Meniskusler diz ekleminde yer alan C şeklinde kıkırdak benzeri yapılardır. Diz eklemini oluşturan iki ana kemik olan femur ve tibia arasında yer alırlar. Biri ic diğeri dış olmak uzere her dizde ikişer tane meniskus bulunur.
İc ve dış meniskusun şematik ve artroskopik goruntuleri, ic meniskuste yırtık izlenmekte
MENİSKUSLER NE İŞE YARAR?
Kırk yıl oncesine kadar meniskuslerin işe yaramaz artıklar olduğu duşunulurdu. Bu nedenle dizi ağrıyan her hastada meniskus yırtığı akla gelir ve ameliyat sırasında meniskusler sağlam bile olsa, nasıl olsa ileride yırtılacak diye tamamen cıkartılırdı. Ancak son yıllarda meniskuslerin dizlerin normal işlevi icin cok onemli gorevleri olduğu anlaşıldı. İki kemik arasında yerleşen meniskusler bir conta gibi gorev yaparak eklem kıkırdağını anormal yuklenmelerden korurlar. Dize gelen yuklerin taşınması ve aktarılmasında cok onemlidirler.
Ayrıca eklem yuzlerinin uyumluluğunu artırırlar ve eklem sıvısının eklem ici dolaşımına katkıda bulunurlar. Meniskusler olmadığında diz eklemine gelen yukler doğrudan eklem kıkırdağına binerek erken aşınmaya yani osteoartrite yol acarlar. Bu bilgilerin ışığında, gunumuzde meniskusleri korumak ortopedistlerin birinci onceliği haline gelmiştir.
MENİSKUS YIRTIKLARI NASIL OLUŞUR?
Futbol sırasında sabit ayak uzerinde donme hareketi sırasında meniskus yırtığı oluşabilir
Genclerde ve ileri yaştaki bireylerde meniskus yırtıklarının oluş şekli farklıdır. Genclerde, meniskusun yırtılması icin cok ciddi bir travma gerekir. Bu genellikle sabit ayak uzerinde donme hareketi sırasında oluşur. Futbol, basketbol, kayak gibi sporlarda oluşan yırtıklar buna ornektir.
Yıllar gectikce meniskusler sağlamlık ve esnekliklerini kaybederek “dejenere” olurlar. Dejenere meniskuslerin cok daha kolay yırtılabilirler. İleri yaştaki bireylerde basit bir comelme veya halıya takılma ile meniskus yırtıkları oluşabilir.
Dış meniskus, ic meniskuse gore daha hareketlidir, bu nedenle ic meniskus yırtıkları daha sık gorulur. Nadir de olsa, meniskuslerde doğuştan şekil bozuklukları olabilir. Bu tip meniskusler yırtılmaya daha musaittir ve cocuk yaşlarda bile belirti verebilir.
MENİSKUS YIRTIKLARININ BELİRTİLERİ NELERDİR?
Meniskus yırtıkları oluşurken hastalar genellikle ani bir ağrı batma ya da yırtılma hissederler. Yırtılan meniskusun hangisi olduğuna bağlı olarak ağrı dizin ic ya da dış kısmında daha belirgindir. Birkac saat icinde dizin icinde sıvı veya kan toplanmasına bağlı olarak diz ekleminde şişlik ortaya cıkar. Genellikle yaralanan dizin uzerine basmak mumkundur ancak topallama vardır ve sporcular genellikle sporu bırakmak zorunda kalırlar. Yaralanma şiddetli ise meniskus yırtıklarına diz ekleminin capraz ya da yan bağlarının kopmaları da eşlik edebilir. Bu durumda dizde emniyetsizlik ve boşluk hissi gibi belirtiler de ortaya cıkabilir. Bazen yırtılan meniskus parcası, diz eklemini oluşturan kemiklerin arasında sıkışarak diz hareketini engeller. Kilitli diz olarak bilinen bu durumda erken donemde cerrahi tedavi yapılması gerekir.
Zaman gectikce dizdeki yaygın ağrı azalarak ilgili meniskusun uzerinde noktasal hale gelir. Ağrı ozellikle ani donuşlerde ve comelme sırasında ortaya cıkar. Yırtık meniskus parcaları eklem yuzleri arasına girerek dizde takılma ve kilitlenme gibi belirtilere yol acabilir. Bu beraberinde daha onceden dizde olmayan kıtırtı benzeri seslere de yol acabilir.
MENİSKUS YIRTIKLARINA NASIL TANI KONULUR?
Doktorunuzun meniskus yırtığı tanısına ulaşması icin once olayın oluş şeklini anlatmanızı isteyecektir. Daha sonra dizinizi muayene ederek meniskus yırtığı bulgularını araştırır. Bu sırada yan ve capraz bağlarınızı da muayene eder. İyi bir hikaye ve fizik muayene sonrasında meniskus yırtığı tanısı buyuk olcude ortaya cıkar. Dizinizdeki aşınma-eskimenin miktarını değerlendirmek ve kemik yapılarda başka bir sorun olup olmadığını anlamak icin doktorunuz rontgen grafileri isteyebilir. Meniskus yırtıklarının tanısını doğrulamak icin son yıllarda en guvenilir yontem diz ekleminin manyetik rezonans goruntulemesidir (MRG).
MRG’nin meniskus yırtıklarını saptamadaki doğruluk oranı, usulune uygun cekilir ve deneyimli ellerde değerlendirilirse % 95’in uzerindedir. Ancak tedaviye karar vermede tek belirleyici MRG değildir. Bazı olgularda yırtık olmadığı hale yırtık varmış gibi goruntu elde edilebilir (yalancı pozitif sonuc) ya da tam tersine yırtık olduğu halde MRG’de saptanamayabilir (yalancı negatif sonuc).
Ozellikle daha onceden meniskuse yonelik cerrahi tedavi yapılmış ise hata payı cok artar ve daha ileri tanısal yontemlere gerek olabilir. Bu nedenle tedavinize karar verirken doktorunuz sadece MRG bulgularını değil, sizin hikaye ve fizik muayene bulgularınızı da goz onune alır. Bazı hallerde bu tanı yontemlerinin hepsi yetersiz kalabilir. Bu durumda artroskopi ile tanı doğrulanır.
Bakınız bu web sitesindeki “Artroskopik cerrahi nedir” bolumu.
MENİSKUS YIRTIKLARINDA TEDAVİ SECENEKLERİ NELERDİR?
Genclerde meniskus yırtıklarının tedavisi coğunlukla cerrahidir. Cok nadir gorulen ve tam kat olmayan bazı kucuk yırtıklar dışında meniskuslerin kendiliğinden iyileşme yeteneği yoktur. Belirgin yakınmaları olan hastalarda cerrahi mudahale ile meniskus yırtığı onarılmaya calışılır, eğer yırtık onarıma uygun değilse yırtık olan kısım cıkartılır.
İleri yaştaki hastalarda meniskus yırtıklarına genellikle dizde artroz (aşınma, yıpranma, kireclenme) eşlik eder. Bu durumda sadece meniskus yırtığına mudahale etmek sorunu tam olarak cozmeyebilir. Doktorunuz bu durumda ilac tedavisi ile belirtilerin baskılanmasını, eklem ici enjeksiyonları, artroskopik cerrahiyi ya da artroskopi ile birlikte kemik duzeltici ameliyatlardan birine karar verecektir.
MENİSKUS ONARIMI NASIL YAPILIR?
Dizin uzun donem sağlığı icin cok onemli olan gorevlerini yerine getirmeleri icin meniskus yırtıklarında ilk secenek onarımdır. Meniskuslerin damarlanma ozellikleri nedeniyle iyileşme yetenekleri cok yuksek değildir ve meniskus yırtıklarının kabaca beşte biri tamire uygundur. Meniskus tamiri gunumuzde artroskopik cerrahi ile yapılmaktadır.
Doktorunuz yırtığın tamire uygun olduğuna karar verdikten sonra ozel kanullerden yerleştirilen uzun iğneler ile meniskus yırtığınızı onarabilir. Yırtık boyunca 3-4 mm arayla meniskusun hem ust hem alt yuzunden dikişler atılır.
Dış meniskus tamiri icin geliştirilen ozel dikiş cihazı kullanılarak yapılan onarım.
Dikişlerin eklem dışına cıkartılıp bağlandığı yerde ilave kucuk bir kesi yapılmasına gerek vardır. Son yıllarda geliştirilen bazı implant-dikiş kombinasyonu cihazlar ile meniskus onarımı cok daha kolay hale gelmiştir. Kucuk plastik capalara bağlı kendinden duğumlu bu implantların kullanımı Video 2’de gosterilmiştir. Bu implantlar kullanıldığında diz dışında ikinci bir kesiye ihtiyac yoktur.
Yapılan tamirin sağlamlığı ve eklem icinde yapılan başka girişimler (or. Capraz bağ cerrahisi) olup olmadığına gore ameliyat sonrası donemde birkac hafta koltuk değneği kullanmanız ve comelmekten kacınmanız gerekli olabilir. Spora donuş 4 hafta ile 4 ay arasında değişen surelerde olabilir. Meniskus onarımının başarı oranları yırtığın tipi ve yapılan cerrahinin şekline gore değişmekle birlikte % 70 ile 95 arasındadır. Yapılan tamire rağmen meniskus iyileşmeyebilir veya tekrar yırtılabilir. Başka bir deyişle, meniskus tamiri yapılan hastaların % 5-30’unda ikinci bir cerrahi gerekli olabilir. Başarısızlık oranı yuksek gibi gorunmekle birlikte, meniskusler olmadığında dizde meydana gelecek aşınma goz onune alındığında bu risk kabul edilebilir duzeydedir. Yapılan tamir başarısızlıkla sonuclanırsa basit bir ameliyatla yırtık olan meniskus parcası cıkartılabilir.
MENİSEKTOMİ NEDİR?
Parsiyel menisektomi
Doktorunuz, meniskus yırtığınızın onarıma uygun olmadığına karar verirse, yırtık olan meniskus parcası cıkartılır. Bu işleme menisektomi adı verilir. Bu işlem sırasında sadece yırtık olan kısım cıkartılarak meniskusun geriye kalan sağlam kısmı korunmaya calışılır. Buna parsiyel menisektomi adı verilir.
Ne kadar cok meniskus dokusu korunabilirse dizin uzun donem sağlığı icin o kadar iyi olur. Zira korunan meniskus dokusu kısmen de olsa yuk taşımaya devam eder. Parsiyel menisektominin erken donem sonucları cok iyidir. Ameliyat sonrasında ciddi bir rehabilitasyon programına gerek yoktur. Sıklıkla evde yapılan egzersizler sonrası birkac gun yada hafta icinde normal yaşam ve spora donmek mumkundur.
15 yıldan uzun sureli takiplerde, parsiyel menisektomi yapılan hastaların yaklaşık beşte birinde dizde aşınmaya bağlı bulgular ortaya cıkabilir. Bu bulgular ozellikle dış meniskusu cıkartılan hastalarda, ic meniskusu cıkartılanlara gore daha şiddetli ortaya cıkar.
MENİSKUS NAKLİ NEDİR?
Sentetik meniskus
Meniskusleri ileri derecede hasar gormuş ve tamamen cıkartılması gereken hastalarda, dizdeki aşınmanın onune gecmek icin meniskus dokusun nakli gundeme gelmiştir. Kadavralardan alınan dondurulmuş meniskus dokuları, hastalık taşınmasını onlemek icin testleri yapıldıktan sonra nakledilebilir. Ulkemizde henuz uygulaması cok sınırlı olan bu işlemin 10 yıllık takipteki başarısı % 60-80 arasındadır. Oldukca buyuk bir cerrahi işlem gerektiren meniskus nakli ile birlikte kemiğe yonelik ameliyatlar da gerekli olabilir. Yapılan testlere rağmen, milyonda uc civarında hastalık taşınması riski vardır.
Başka bir insandan alınan dokular yerine sentetik meniskus dokusunun uretimi ve nakli konusunda calışmalar devam etmektedir. Bugunku teknoloji ile sadece kısmi meniskus kayıplarında sentetik meniskus dokuları kullanılabilmektedir.

[h=2]İzmir Ortopedi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]