Duyarlılık, dikkat ve bilgi artıkca kadınlardaki meme rahatsızlıkları daha kolay fark edilmektedir. Memede şekil değişikliği, meme başı cokmesi, ele sertlik gelmesi, meme başından akıntı, meme derisinde değişikliklere artık kadınlar daha duyarlıdır. Bunlar olmasa bile ele gelen puturler ve ağrılar kişiye doktora gitme gerekliliğini hissettirir. Meme kanseri konusu yaygın işlenen ve bilinen bir konudur. Ancak meme kanseri dışında kanserden cok daha fazla gorulen iyi huylu meme hastalıkları cok bilinmemektedir. Memede gorulen onlarca rahatsızlık icinde kafa karıştıran ve en sık gorulen iyi huylu hastalıklardan ikisi fibroadenom ve fibrokistik hastalıktır.
Once anlaşılabilir anatomiye bakalım. Meme dokusunda temel olarak 3 tip doku vardır;
a) sut ureten doku (bezler ve kanallar),
b) destekleyici bağ dokusu ve
c) yağ dokusu.
Sut ureten doku bu ozel sıvıyı ureten yuvarlak bezler ve sutu meme başına taşıyan kanal sisteminden oluşur. Destek bağ dokusu goğus duvarından başlayıp şeritler halinde deriye uzanır ve sut ureten dokuyu taşır. Bu şekilde memenin şeklinin oluşmasına yardımcı olur. Taşıyıcı ve şekil verici olduğu icin memedeki diğer dokulara gore daha serttir. Yağ dokusu ise aradaki boşlukları doldurur ve yaş ilerledikce hacmi kuculen diğer dokuların yerini alır.
Fibroadenom denilen hastalık memenin destekleyici sert dokusundaki iyi huylu yumrular/buyumelerdir. Oluşma nedeni cok iyi bilinmemektedir. Ancak retinoik asit ve ostojen hormonun molekuler duzeyde etkisi olduğunu duşundurecek veriler bulunmaktadır (1). Olağan yaşamda misket gibi duzgun yuzeyli olarak ele gelirler. Fibroadenomlar kotu huylu olmamakla birlikte ele sert gelmelerinden dolayı korku yaratabilirler. Ancak fibroadenomlar kotu huylu olabilecek diğer yumrulara gore daha duzgun yuzeyli ve hareketlidirler. Ağrı da pek beklenmez. Bir tane olabileceği gibi tum memeyi dolduracak kadar cok sayıda olabilirler.
Fibroadenomlar deneyimli bir doktorun muayenesi ile genelde tanınsa da, ultrasonografi bunu doğrulamak ve ek bir sorun olmadığını gostermek acısından kullanılmalıdır. Mamografi de aynı nedenlerle 40 yaşın uzerinde kullanılmaktadır. Fibroadenomlara gunumuzdeki yaklaşım girişim yapmamak şeklindedir. Ozellikle 1 cm'den kucuk olanlar icin bir şey yapmaya gerek yoktur. 1-3 cm arasındaki boyutlarda kişinin secimi veya cerrahın kuşkusu biyopsi yapmayı gerektirebilir. 3 cm'den buyuk olanların cıkartılması onerilmektedir. Bunda da temel amac cıkartılan doku tanısın patolojik olarak doğrulanmasıdır. Tabii bazı durumlarda buyuk fibroadenomlar kozmetik acıdan sorun yaratabilirler. Bu durum tek başına kitlelerin cıkartılması icin yeterli bir neden olarak kabul edilir.
Memede fibrokistik hastalık daha cok sut ureten dokunun bir rahatsızlığıdır. Bir veya her 2 memeyi etkileyen ağrı ve ele gelen yumrular olarak tanımlanır. Fibrokistik sozcuğunun icindeki “fibro” sert doku, “kist” ise sıvı dolu kese anlamındadır. Yani memede sut bezlerinin ve kanallarının oluşturduğu sıvı dolu kesecikler ve cevresinde sertlikler vardır. Memenin fibrokistik hastalığının; fibrokistik durum, meme displazisi, yaygın mastopati gibi başka adları da vardır. Bu durum cok yaygın olup neredeyse her 3 kadından 2'sini etkiler. İyi huylu olan bu durum kanser değildir; hatta artık hastalık olarak bile değil memenin bir değişikliği olarak değerlendirilir. Tum yaş gruplarında olabilse de en cok 30-50 yaş arası gorunur.
Bu durum cok değişkendir ve bazen kitleler, yumrular ele gelmeyebilir. Ağrılar gecici veya donemsel de (adet oncesi) olabilir. Adet doneminde etkili olan hormonlar aynı rahimdeki gibi meme dokusunu da etkiler. Meme bu etkilerle gebeliğe ve sut vermeye hazırlanır, meme bezlerinin hucreleri coğalır, kanlanma artar, bezler şişer. Fiziksel olarak memede şişkinlik, ağrı ve ağırlık hissi oluşur. Ancak gebelik gercekleşmezse bu etkiler geri doner. Ama kullanılmayan bu hucrelerin kaybolma sureci rahimdeki yenilenme sureci gibi hucrelerin dışarı atılması (adet kanaması) şeklinde olmaz. Memede bu durum coğu zaman daha sorunludur ve yangı eşlik eder. Memede şişlikler ve sertlikler; yani fibrokistik durum gelişir. Memelerdeki bu dongusel değişim ilk adet gormeyle birlikte başlar. Zaman icinde bu değişimlerin etkileri birikir ve genelde 30 yaşından sonra fibrokistik hastalık belirginleşir. Adetlerin bitmesiyle birlikte menapozdan sonra bu durum azalır. Fibrokistik hastalık her 2 memeyi de etkiler ancak bazen bir memede diğerine gore daha yoğun olabilir.
Fibrokistik memelerdeki en buyuk sorun ele gelen kitlelerin kansere bağlı buyumelerle karışmasıdır. Fibrokistik hastalığın tanı konmasındaki asıl yontem dokunarak muayenedir. Ele gelen yumrular genelde lastik kıvamında, yuvarlak tespih taneleri gibi duzgun yuzeyli olup daha cok memenin ust dış ceyreğinde (koltuk altına yakın) bulunurlar. Zaman zaman daha duzensiz yuzeyli ve sert olabilirler. Bazı kişilerde muayene yeterli olmaz ve ultrasonografi, mamografi gibi ozel goruntuleme yontemleri gerekebilir. Hatta biyopsi bile yapılabilir. Biyopsi sonucunda hucrelerdeki değişiklikler daha net gorulebilir. Hormon uyarısı sonucunda meme dokusundaki fibrokistik değişiklikler aşırı olabilir ve sut kanallarındaki hucreler fazlasıyla artabilir. Hiperplazi denen bu durumda eğer hucrelerin mikroskop altındaki goruntusu de bozulursa atipik hiperplazi gelişmiş olur. Meme kanseri gelişme riski; hiperplazi durumunda hafif, atipik hiperplazide orta duzeyde artmıştır. Hangi kişide biyopsi gerekeceği konusu muayene bulguları ve goruntuleme yontemlerine bağlı olarak değişir.
Fibrokistik durumun tedavisinde ağrı ve hassasiyet gibi bulguların duzeltilmeye calışılması kişinin hayat kalitesi acısından onemlidir. Bunun icin memenin sutyenle desteklenmesi, geceleri sutyen takılması oldukca yararlıdır. Kimi ağrı kesici ilaclar meme ağrısını onemli olcude azaltır. E vitamini kullanımı ile ilgili kısmi faydalar da gosterilmiştir. Kafein tuketiminin (kahve, cay, cikolata) azaltılması da bazen yararlı olur. Ciddi adet duzensizliği olan bazı kadınlarda fibrokistik hastalık daha ağır seyreder. Bu durumlarda hormon duzensizliğini ayarlamak bulguların kaybolmasına yardımcı olur.
Hem fibroadenom hem de fibrokistik hastalığın izleminde ilk adım kadının kendisini her ay adet kanaması bittikten 3-5 gun sonra muayene etmesidir. Ek olarak 6 ay veya senelik aralarla doktor muayenesi ve kişiye uygun meme goruntuleme tetkikleri yapılmalıdır.

Kaynakca
PLoS One. 2011; 6(1): e16023.doi: 10.1371/journal.pone.0016023
[h=2]Adana Genel Cerrahi uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]