Kısırlık pratikte ve ozellikle halka arasında belli bir sure icinde ciftlerin istemesine rağmen gebe kalamaması anlamında kullanılır. Gebe kalamama ya da tıbbi terim olarak infertilite, 1 sene icinde korunmasız ve duzenli (uzun aralar vermeden haftada en az 2 defa birlikte olarak) cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilemesi olarak tanımlanır.
İnfertilite (gebe kalamama) ve kısırlık aynı şey midir?
Hayır. İnfertilite dilimize gebe kalamama olarak cevrilebilir. Kısırlık ise gebe kalmanın doğal yollarla mumkun olmadığı daha ciddi bir durumu tanımlar. Orneğin kadının rahminin olmaması, tuplerinin tıkalı olması, yumurtalıklarında yumurta olmaması, erkekte ise sperm olmaması nedeniyle yardımsız gebe kalmanın mumkun olmadığı durumlar gibi… İngilizcesi “sterility” olan kelimenin karşılığıdır.
Ancak gunluk yaşamda infertilite ve kısırlık kelimelerinin sıklıkla birbiri yerine kullanıldığını gormekteyiz. Sitemizde de hastalarımızın yazıları takibinin kolay olması icin bu ayrım yapılmayabilir.
Gebe kalamama nedenleri
Gebe kalamamanın nedeni her zaman ortaya konamaz.
Toplumda her 100 ciftten yaklaşık 15tanesi gebe kalamama problemi yaşamaktadır. Olguların yaklaşık yuzde 40-50 sinde kadına ait problemler yaklaşık yuzde 30-35 kadarında erkeğe ait problemler bulunur. Bazı hastalarda her iki tarafta da problemler bulunurken, temel inceleme sonunda nedenin anlaşılamadığı olgular da vardır. Bu olgulara nedeni belli olmayan ya da acıklanamayan infertilite denir.
Aslında bu yanlış bir tanımdır. Gebe kalamamanın molekuler, genetik, ruhsal, anatomik ya da bağışıklık sistemi ile ilgili olabilecek mutlaka bir nedeni vardır ancak temel testlerle olguların coğu saptanabildiği icin ilk değerlendirme sonrasında bir neden saptanamıyorsa bu tanı konur ve cifte buna gore bir tedavi onerilir.
KADINLARDA gebe kalamama nedenleri:
Gebe kalamamanın nedeni anlamak icin once gebeliğin nasıl oluştuğunu bilmekte fayda var!
Gebelik oluşması icin uygun bir yumurta, onu dolleyecek sağlıklı bir sperm ve bunların buluşabilmesi icin anatomik olarak duzgun bir rahim ağzı, rahim ve tuplere ihtiyac vardır. Buluşma tuplerde olur. Birleşen yumurta ve sperm zigotu oluşturur ve tuplerden rahim icine yolculuk ederek rahmin ic zarında (endometrium ) uygun yere oturur ve gebelik oluşmuş olur .Yani dollenme tuplerde, gebelik oluşumu rahimde meydana gelir. İşte bu sistemdeki tum aşamalarda problem olabilir.
Onemli başlıklara bakacak olursak:
Yaş: En onemli etken budur. Kadın yaşı arttıkca doğurganlık azalır. Duşuk riski artar, sonuc olarak eve bebek goturme olasılığı duşur.
Adet dongusu/yumurtlama problemleri.:
En sık gorulen problemlerdir. Genel olarak genc, duzenli adet goren kadınlarda yumurtlama problemi beklenmez ancak istisnaları vardır. Adet gormek mutlaka yumurtlama olması anlamına gelmez. Yumurtlamanın en gercek gostergesi gebelik oluşumudur.
Yumurta sayısının azalması:
Yumurta sayısı yaşla birlikte kacınılmaz şekilde azalır. Bu nedenle ileri yaşta gebelik olasılığı azalır. Ancak kadın genc olsa da yaşına gore yumurta sayısı azalmışsa gebelik şansı duşer. Yumurta sayısını tespit etmek icin ultrasonda saymak en iyi yontemdir. Ayrıca fikir verecek olan bircok kan testi vardır.
Tuplerde problem :
Bir kadının her iki tupu de tıkalı ise sperm ile yumurta buluşamayacağı icin gebelik oluşmaz. Tuplerin değişik şekilde goruntulenmesi ile tanı konur. Tek taraflı tıkanıklığı olan hastanın başka problem yoksa gebelik olasılığı vardır. Tuplerde problem olduğunda bazen dış gebelik de oluşabilir. Dış gebelik oykusu olan ya da gebe kalmayan ciftlerde tuplerin incelenmesi onemlidir.


Rahim ağzında problemler :
Rahim ağzı vajina ile rahim arasındaki kısa bolum olup anatomik ve fonksiyonel olarak cok onemlidir. Rahim icine dış, zararlı etmenlerin girmesini engelleyecek şekilde bir yapı ve salgılama ozelliği vardır. Kimi zaman ise bu bolgedeki değişiklikler spermin ileriye gecmesini bozabilir.
Rahim icinde problemler:
Sperm ve yumurta birleştikten sonra belli bir sure icinde rahim icindeki boşluğun ortusunu oluşturan endometrium denilen tabakaya oturmalıdır. Bu ortu anatomik ve fonksiyonel olarak kusursuz olmalıdır.
Duzensizlikler, yer kaplayıcı parcalar Myom, Polip , enfeksiyon gibi bu ortuyu bozup tahribata uğratan etkenler gebeliğin oluşmasını zorlaştırabilir.
Endometriozis ( cikolata kisti ):
Endometriozis yumurta sayısı ve kalitesi uzerine istemediğimiz etkileri olan bir hastalıktır. Yumurta rezervi ( sayısı ) azalmışsa tabii ki gebelik şansı azalıyor. Hastalığa bağlı yapışıklıklar oluşabileceği icin tupler ve rahim normal anatomik duruşunun dışında bir şekil almış olabilir ve bu da yumurta ve spermin birbirini bulmasını engelleyebilir. Endometriozis hakkında ayrıntılı bilgi icin tıklayınız
Troid hastalıkları:
Troid hormonu vucutta tum sistemlerin calışmasında etkili olan temel bir hormondur. Bu hormonun az ya da cok calışması yumurtlama ve gebelik oluşumu aşamalarında ve gebeliğin devamında onemlidir. Kolay bir şekilde kan testi ile tanı konabilir.
Sigara :
Sigara hem erkekte hem kadında gebelik şansını duşuren bir nedendir. Kadınlarda sigara icen kadınlarda tuplerdeki gecişi ve yumurtanın kalitesini ve dollenebilirliğini olumsuz etkiler.
Diğer etkenler:
İlişki problemleri, şişmanlık, insulin rezistansı, bağışıklık sistemi ile ilgili problemler gibi bir cok neden az ya da cok gebe kalmayı zorlaştırabilir ve duzeltmek gerekebilir.
ERKEKLERDE
Erkekler ilişki esnasında belli sayıda ve hareketlilikte ve kalitede sperm cıkarmalıdır.
Uretim eksikliği ya da yokluğuna bağlı sperm olmaması ya da sayının az olması olabileceği gibi, yaş, sigara, cevresel faktorler, ilaclar, sistemik hastalıklara bağlı olarak sperm hareketliliği de olumsuz etkilenmiş olabilir. Bazı olgularda da anatomik olarak uretilen sperm herhangi bir aşamadaki tıkanıklık nedeniyle dışarı atılamayabilir.
TETKİKLER
Doktora başvuran ve yardım alması planlanan hastada başarılı bir sonuc icin doğru tanı gerekir.
Tanıyı kolaylaştıracak bir cok tetkik seceneği vardır. Bu noktada onemli olan her hastaya tum tetkikleri istemenin gereksiz olduğudur.
İlk goruşme ve ciftin gebe kalamama oykusunun gerektiği şekilde sorgulanması en onemli aşamadır.
Daha sonra olmazsa olmaz olan transvajinal ultrason ile değerlendirme ve fizik muayenedir.
Tanıya yardımcı olabilecek ceşitle kan testleri ve goruntuleme yontemleri de bulunmaktadır.
FSH , LH , e2 , progesteron , AMH, Troid testleri , prolaktin sıklıkla başvurulan testlerdir ancak bu testler mutlaka ve her hastada istenecek diye bir kural yoktur. Hekime yardımcı olması icin secerek istenmesi onemlidir.
Ultrason cok faydalı bilgiler verir ancak tuplerin acık olup olmaması ve rahmin ve rahim ağzının anatomisinin her zaman net olarak değerledirilmesinde yeterli olmayabilir. Ek bazı tetkiklere ihtiyac vardır.
SIS ( Saline Infusion Sonography) – Sulu ultrason : Ultrason eşiliğinde rahim icine serum fizyoljik verilerek rahim ici boşluğun ve bu boşluğu orten dokunun daha ayrıntılı incelenmesini sağlayabilir.
Tuplerin acık olup olması konusunda net bilgi vermez.
HSG (Histerosalfingografi) – İlaclı rahim filmi: Rahim boşluğunun ve tuplerin acık olup olmasının değerlendirilmesini sağlar. Rahim icine filmde gorunen bir madde verilip seri rontgen cekimleri yapılır.

HyCoSy – HyfoSy: Yukarıdaki iki tetkikin kesişimi gibi duşunulebilir. Sulu ultrasonda serum fizyolojik yerine daha gorunur bir sıvı ultrason eşliğinde tuplerden geciş olup olmaması incelenir.
Bu tetkikler dışında gerekli durumlarda rahmin icini ve karnın icini rahmin dışını ve tuplerini gormk icin endoskopik cerrahiye gerek duyulabilir. Asla rutin bir uygulama ya da diğer yontemlerin alternatifi olarak sunulmamalı ek bir problem ya da duzeltlecek bir durum varsa başvurulmalıdır.
Histereskopi rahmin icinin kamera ile goruntulenmesi
Laparoskopi karnın icinin kamera ile gorunulenmesi
Erkeklerin araştırılması kadınlara gore cok daha kolay ve cabuk olur. Uygun şekilde verilmiş ve doğru değerlendirilmiş bir sperm testi ile ( spermogram) değerlendirme yapılır.
Bu noktada bilinmesi gereken şey erkeklerde sperm her zaman aynı cıkmaz, hatta aynı erkeğin spermi bazen tamamen normal bazen oldukca duşuk hatta azospermi (hic sperm olmaması) olarak raorlanabilir.
Eğer bir erkeğin spermi normal ve ilişkide problem yoksa kabaca erkek faktoru yok denebilir (ozel bazı durumlar haric).
Eğer ilk kez yapılan spermde problem varsa yukarıda soz edildiği gibi acaba aslında problem olmayan bir erkeğin kotu bir orneği mi yoksa gercekten bir problem var anlamak icin 4-6 hafta sonra tekrar sperm analizi onerlir. Azospermi saptanması durumunda hormon profili, kromozom analizi, mikrodelesyon taraması ile ayırıcı tanı yapılabilir.
Hangi tedavi yonteminin uygulanacağının belirlenmesi icin en onemli nokta, ciftin en uygun şekilde incelenmesi ve yapılan değerlendirme sonunda bulunan sorunun; en kısa, en ucuz ve gebelik elde etmek icin harcanacak zamanın en mantıklı olduğu yontemi belirlemektir.
Cifte hangi yontemin uygulanacağı kadın ve erkek hastanın ozellikleri, toplam infertilite suresi kadın yaşı, sperm durumu ve tuplerin durumuna gore belirlenir.
Artık gunumuzde hasta yaşı en onemli unsurdur ve tum basamakları tek tek yapmaktan ziyade gebeliğe en cabuk ve en ucuz şekilde ulaşmak amaclanmaktadır. Her şeyi tek tek deneyip sonra tup bebek yaklaşımı doğu değildir. Unutulmamalıdır ki en pahalı tedavi başarısız tedavidir. Ancak Hastaya gereksiz şekilde aşılama ya da tup bebek onermek de doğru değildir. Tum bu yontemler tabiri caizse bir silahtır ve doğru zamanda doğru şekilde kullanılmalıdır.
Tedaviden once, ciftin gerekiyorsa yaşam tarzı, beslenme tarzı ve kilosuyla ilgili duzenlemeler yapılmalıdır. Sigara iciliyorsa bu olabildiğince azaltılmalı hatta mumkunse tamamen kesilmelidir. Hem kadın hem erkeğin bu surece fiziksel ve zihinsel olarak hazır olması başarı şansını onemli oranda arttıracaktır.
Uygulanan yontemler şu şekildedir:
Gebelik isteği tedavisinde amac ciftin sadece gebe kalması değil, surec sonunda sağlıklı tek bir bebeği eve goturebilmelerine yardımcı olmaktır.
Rahim icinde ya da rahim ağzında anatomik olarak gebelik oluşumunu engelleyebilecek yer kaplayan bir lezyon varsa ( myom, polip) ya da yapışıklıklardan şupheleniliyorsa oncelikle cerrahi olarak duzeltilmeli ve normal anatomi sağlanmalıdır.
Ovulasyon induksiyonu : Yumurta geliştirme
Eğer sadece yumurtlama problemi varsa, basit bir şekilde bu sorun giderilebilir. Oncelikle ucuz ve kolay kullanımlı haplar tercih edilir. Bu tedaviler onunda yumurtlama buyuk oranda sağlanır ancak aynı oranda gebelik şansı yoktur. Hastanın yaşı uygunsa 3-6 ay kadar bu tedaviler denenmelidir.
Sonuc alınamıyorsa iğnelerle tedavi onerilir. Bu aşamada ilac maliyeti artacağı icin başarı şansı daha yuksek olan alternatifler de hastaya sunulabilir .
Aşılama : intrauterin inseminasyon (IUI)
Aşılamadan fayda gormesi icin hastanın tuplerinin acık olduğunun teyit edilmesi gerekmektedir.
En yuksek başarı şansı 32 yaş altı ve gebelik istemi cok uzun olmayan (