Kısırlık (İnfertilite) Nedir?
Tıp dilinde “İnfertilite” olarak adlandırılan kısırlık, cocuk arzusuyla etkili bir korunma yontemi kullanmayan ciftlerin, bir yıl duzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edememelerine denir. Sağlıklı ciftlerin %85'i bir yıl icerisinde, % 93’ u ise iki yıl icinde gebelik elde eder. Bu sebeple bazı bilim adamları bir cifte infertil diyebilmek icin iki yıl gecmesi gerektiğini savunurlar. İleri kadın yaşı, duzensiz kanama şikayeti, pelvik inflamatuar hastalık hikayesi, daha once gecirilmiş cerrahi, inmemiş testis hikayesi gibi ozel durumlar soz konusu olduğunda infertilite tetkik ve tedavisinde daha aceleci davranılabilmektedir.

Modern toplumlarda kadınların eğitim ve kariyere yonelik calışma isteğinin artması, gec yapılan evlilikler ve boşanma sıklığının artması cocuk doğurma yaşının giderek artmasına sebep olmuştur. Cocuk isteği olan yeni evli bir ciftin her zaman bir ya da iki yıl beklemesi doğru olmayabilir. Fertilite yani ureme problemi yaşayabilecek ciftlerden en onemli grubu kadın yaşının ileri olduğu ciftler oluşturur. Orneğin 40 yaşında evlenen bir kadının doktora başvurmak icin bir yıl bekleyecek zamanı yoktur. Gunumuzde infertil ciftlerde ileri kadın yaşı, teşhis ve tedavide en belirleyici olan durumdur. Calışmalar gostermiştir ki doğurganlık kapasitesi en yuksek yaş grubu 20-24 yaşlar arasındakilerdedir. 32 yaşından sonra bu kapasite hafifce azalarak 35 yaş civarında gittikce hız kazanarak azalma gosterir. İleri kadın yaşı yumurtalıklarda kapasite azlığı, yumurtalar uzerinde de kalite bozukluğuna giden mekanizmaları devreye sokan etkendir. İleri yaş gebelik başarısı elde edenlerde de bazı olumsuzluklara sebep olabilir; duşukler, kromozom problemi olan bebekler, erken doğumlar bunlardan bazılarıdır.

İnfertilite Nedenleri Nelerdir?

İnfertilitenin nedenlerini anlayabilmek icin normal bir gebeliğin oluşumunu ve hangi koşulların gerekli olduğunu anlamak gerekir. Yumurtanın sperm tarafından dollenmesine “fertilizasyon” denmektedir. Fertilizasyon ve takibinde spontan gebeliğin oluşabilmesi icin birtakım faktorlerin bir arada ve kusursuz calışması gerekmektedir;
- Oncelikle yeterli sayıda sperm rahim ağzı (serviks) yakınına bırakılmalı, oradan rahim icine girebilmeli, tuplere ilerleyebilmeli ve yumurtayı dolleyebilecek kapasitede olmalı. Sperm sayısı yetersiz olursa yumurtaya ulaşabilen sperm miktarı az olacağından başarı olasılığı duşecektir. Hareketi veya kapasitesi duşuk spermler ise rahim ve tup yollarında ilerlemede başarısız olacak ya da yumurtanın icine girmekte yetersiz kalacaktır. Bu durumda erkeğe ait sperm faktorune bağlı infertiliteden soz edilir.
- Yumurtalık kendi havuzu icindeki yumurtalardan bazılarını secmeli ve iclerinden bir tanesini belirleyerek olgunluğa eriştirmelidir. Olgunlaşan yumurta da catlamalıdır. Bu surecteki sorunlar yumurtlama problemleri olarak adlandırılır.
- Rahim ağzı spermi tutabilmeli besleyebilmeli ve rahim icine iletebilmeli. Buradaki defekt rahim ağzı faktoru (servikal faktor) olarak isimlendirilir.
- Rahim(uterus) bebeğin gelişimine ve buyumesine uygun olmalı. İcindeki boşlukta yer kaplayan polip, myom, duvar(septum)gibi lezyonlar olmamalıdır. Şayet boyle bir durum tespit edilirse rahim yani uterin faktorden soz edilir.
Dunya genelinde ciftlerin yaklaşık %15’i infertilite problemi yaşar. Bunların buyuk bir kısmında infertilitenin nedenini acıklayacak sebepler bulunabilirken, yaklaşık % 10-15 inde herhangi bir patoloji tespit edilemez. Bu ciftler acıklanamayan infertilite olarak adlandırılırlar. Kliniğe başvuran infertil ciftleri d gebeliğe engel olan problem acısından gruplandırdığımızda;
Kadına ait nedenlerden gebe kalamayanlar (%40-50) ğe ait nedenlerden gebe kalamayanlar (%30-40)ikisinde de problem tespit edilenler(% 25)cıklanamayan nedenler ( % 10-15)

Kadına Ait Nedenler

Tubal faktor-kadına ait tuplerin her ikisinin tam tıkanıklığı ya da ileri derecede hasarlı olması, yaygın karın ici yapışıklıklar
Ovulasyon(yumurtlama) bozuklukları
Endometriosis
Polikistik over hastalığı
Rahim icindeki myomlar ve rahim ici yapışıklıkları
Azalmış over rezervi(duşuk yumurtalık kapasitesi)
Hormonal bozukluklar
İleri Yaş
Yumurtalık kistleri
Genital organ bozuklukları
Cinsel fonksiyon bozuklukları(vaginismus vb.)
Gecirilmiş enfeksiyonlar(tuberkuloz, chlamidia vb.)
Sistemik hastalıklar (şeker hastalığı,tiroid bozuklukları)

Erkeğe Ait Nedenler

Erkeğe ait nedenler infertilite nedenleri icinde onemli yer tutmaktadırlar.Tum infertilite nedenleri icinde erkeğe ait nedenler yaklaşık % 40 kadardır.
Sperm parametrelerinde bozukluklar; Azalmış sperm sayısı ve-veya hareketlilikleri, ileri derecede sperm şekil bozuklukları
Semende hic sperm bulunmaması(azoospermi)
Aspermi-Ejekulasyonun olmaması(boşalamama)
Varikosel
İnmemiş testis
Cinsel fonksiyon bozuklukları
Hormonal bozukluklar
Genetik hastalıklar(Kline Felter Send. vb.)

Kadın İnfertilitesinin Değerlendirilmesi

Sistemik değerlendirme ve jinekolojik muayene
Ultrasonografik inceleme
Yumurtlamanın değerlendirilmesi
Hormonal testler
Rahim ici ve tuplerin değerlendirilmesi
HSG(Histerosalpingografi-Rahim filmi)
Histeroskopi
Laparoskopi


Erkek İnfertilitesinin Değerlendirilmesi

Sistemik değerlendirme ve urolojik muayene
Semen analizi (Spermiyogram)
Hormonal testler
Ultrasonografik inceleme
Genetik incelemeler
Testis biyopsisi

İnfertilite tedavi yontemleri nelerdir?

İnfertilite teşhisi konulan hastalar cocuk sahibi olmalarına engel olan sebebe, kadının yaşına, infertilite suresine, erkeğin sperm sayısı ve kalitesine gore değerlendirilir. Yardımcı ureme yontemleri dediğimiz ozetle şu tedavi yontemlerinden birine dahil edilirler;
1) Yumurtlama Tedavisi (Ovulasyon İnduksiyonu)
2) Yumurtlama Tedavisi + Aşılama Tedavisi (İntra Uterin İnseminasyon)
3) Tup Bebek

Tup Bebek Nedir? Nasıl Bir İşlemdir?

Yumurtlama tedavisi ve aşılama işlemi anlaşılacağı uzere infertilite nedenleri daha kolay aşılabilen ciftlere uygulanır. Ancak her zaman işimiz bu kadar kolay olmamakta, cifteleri uzun yıllar bebek hasretiyle yıpratan zorlu problemlerle karşılaşmaktayız. Her gun bir adım daha gelişen modern tıp teknolojinin desteğini de alarak bu zorlu problemlerin tespiti ve tedavisinde gelişmelerde bulunarak cozumler uretmektedir. Yardımcı ureme yontemlerinin bu gun geldiği en son noktada tup bebek yontemleri bulunmaktadır.
Tup bebek yontemleri de kendi icinde bir takım isimler almaktadır. Bunlardan en sık uygulanan iki tanesi Klasik Tup Bebek (IVF) ve Mikroenjeksiyon (ICSI) olarak adlandırılır.
IVF ve ICSI tedavilerinde kadınlara adet dongulerinin başında veya oncesinde başlanan ilaclarla cok sayıda yumurta geliştirilmesi amaclanır. Yumurtlama tedavisinden temel fark budur. Yumurtaların gelişimi ultrasonografik olarak takip edilir. Olgunlaşan yumurtalara yine catlatma iğnesi verilir ancak 36 saat sonrasında yumurtalıktan atılmalarına fırsat vermeden ultrasonografi eşliğinde ozel bir iğne ile vajinadan girilerek yumurtalar toplanırlar. BU işleme yumurta toplama (OPU) denir.
IVF uygulanan kadınların laboratuar ortamına alınan yumurtaları etrafına belli sayıda sperm yerleştirilerek, spermin yumurtayı kendi başına dollemesi sağlanır. ICSI uygulamasında ise sperm yumurtanın icine mikroskop eşliğinde ozel iğneler yardımıyla embriyolog tarafında sokulur. Yani spermin yumurtayı dolleme gorevi de gercekleştirilmiş olur. Her iki durumda da oluşan embriyolar belli bir sure laboratuarda olgunlaştırılır. Bu işlemler laboratuar ortamında gercekleştirildiği icin dilimizde tedayiye yakıştırılan isim "tup bebek" olmuştur. Gelişen embriyolar anne rahmine ozel bir enjektorle yerleştirilirler. Buna da embriyo transferi (ET) denir. Takip eden donemlerde bebeğin anne rahmine tutunmasına yardımcı olan bazı ilaclarla destek olunur. Gebelik testleriyle sonuc hakkında fikir sahibi olunur. Başarı bebeğin laboratuarda başlayan yolculuğunun beşiğinde sona ermesiyle, ozlemi bitiren, hekimi ve aileyi mutluluğa boğan eşsiz bir duygudur.

Yardımcı Ureme Tekniklerinin Başarısını Arttıran Ozel Yontemler


A) Embryo freezing ( embryo dondurma)

Embryo dondurma işlemi infertil ciftler icin son derece umut vadeden bir işlemdir. Ulkemizde Sağlık Bakanlığınca emryoların dondurularak saklanma suresi 3 yıldır. Daha once tedavi gormesine rağmen gebelik elde edilemeyen, ya da duşukle sonuclanan ya da OHSS riski, vajinal kanama, serviks darlığı, v.s nedeniyle transferden kacınılan hastalarda bir daha yeni tedavi siklusu başlatmaktan cok daha az riskli ve ucuz bir yontemdir. Bu yontem kanser kemoterapisi veya radyoterapi alması planlanan anne adayları icin de umut kaynağıdır. Embryolar gelişimlerinin her aşamasında dondurulabilirler ancak en erken veya en gec evrede yapılan embryo dondurma işlemlerinin en başarılı sonucları sağladığı gosterilmiştir. Dondurulmuş embryolarla elde edilen sonuclar taze embryolarla elde edilenlerden genel anlamda daha duşuk olarak bildirilse de, aynı başarı oranlarını bildiren klinikler de vardır. Dondurulmuş emryolardan gelişen bebekler, normal IVF siklusuyla ya da kendiliğinden elde edilen bebeklerle aynı anomali riskine sahiptir.

B) Assiste Hatching (AHA- yardımla tomurcuklanma) ve embryo defragmantasyonu

Embryoların rahim duvarına tutunmalarını kolaylaştıran bir işlemdir. Embryoların etrafını cevreleyen zar, mekanik olarak inceltilir ya da tamamen acılır.

AHA ; 35 yaş uzerinde, 3. gun FSH konsantrasyonu >10 mıu/ml olan, daha onceki uygulamalarda iyi embryoların transferine rağmen gebelik gercekleşmeyen olgularda, embryo zarının >15 mikron olduğu vakalarda , defragmantasyon yapılması ongorulen hastalarda ve embryodan preimplantasyon tanı icin biopsi almak amacı ile kullanmaktayız.

Defragmantasyon işlemi :Embryonun icinde yer alan hucre artıklarının embryo gelişimine engel olduğu bilindiğinden, bu hucre artıklarının mikropipetle temizlenmesidir.

C) Testis dokusunun dondurulması

Erkekten biopsi ile elde edilen testis dokusunun dondurularak saklanması, başarısız bir gebelik denemesi sonrasında tekrar aynı taleple başvurulduğunda tekrar eden operasyonlardan kacınılması amacıyla uygulanır. Ulkemizdeki yasalara gore sperm hucreleri sperm bankası oluşturmak amacıyla saklanamaz ancak kişinim kendisine ait hucrelerin ,kendisi icin kullanılma şartıyla, dondurulmasına izin verilmektedir.

D)Over dokusunun dondurulma ve Transplantasyonu

Bu yontem, yumurtalık kapasitesini herhangi bir nedenle erken yaşta kaybetme tehdidiyle karşı karşıya kalan kadınlar icin son derece onemli bir alternatiftir.

Kanser cerrahisi veya radyoterapi, kemoterapi alacak hastalarda, cocukluk yaşı tumorleri veya rahim kanseri gibi herhangi bir nedenle erken yaşta yumurtalıkların alınması planlanan hastalarda, umut vadeden ve bu hastalarda infertilitenin bir kader olmasına engel olan, bir yontemdir. Boyle durumlarda yumurtalıklar ya da yumurtalıklardan alınan bir parca , ceşitli koruyucu maddeler icersinde dondurularak -196 derecede sıvı azot tanklarında saklanır ve daha sonra luzum halinde, cozulerek tekrar kullanılabilir.

E)Rahim İci doku kulturu (Co-Culture)

Gelişen embryoların kalitesini artırmak amacıyla, daha doğal bir besleyici ortam hazırlamaya yonelik, rahim ic dokusundan, adetin 17-21. gunlerinde ornek alıp , hucre kulturu yontemiyle coğaltılıp, dondurarak saklamaktan oluşan bir prosestir.

F) Labortuvar koşullarında yumurtaların olgunlaştırılması (IVM)

Yumurta toplama işlemi ile elde edilen olgunlaşmamış oositlerin, laboratuvar koşullarında olgunlaştırılıp işleme alınmasıdır. Bu hucreler ozel hazırlanmış kultur mediumlarında 24-36 saat bekletildikten sonra işleme alınmaya hazır hale gelirler.

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]