Kemikler ve osteoporozOsteoporoz Ve Kemikler
Kemikler, kasları yapısal olarak destekleyen, hayati organları koruyan ve normalde hucrelerin calışması icin temel gereksinimlerden biri olan kalsiyumu depolayan yapılardır.
Osteoporoz
Osteoporoz bir hastalıktır; zaman icinde kemikler kalsiyum kaybederek, delikli, zayıf ve kolay kırılabilir hale gelirler. Kemiğin ic yapısı ve kalitesi bozulur, vucudun kemik catısı zayıflar.
Osteoporozlu kimselerde ya hayatın erken donemlerinde kemik dokusu daha az gelişmiştir, ya da bu kişilerde ileri yaşlarda gorulen kemik kaybı diğerlerine oranla daha hızlıdır.
Dunyanın her yerinde 65 yaşın ustundeki pek cok kadın ve erkekte kalca, omurga, el bileği ve diğer kemiklere ait kırıklara rastlanmaktadır. Tedavi edilmeyen osteoporoz kemik ağrısına, şekil bozukluklarına yol acabilir. Ayrıca kişi giderek cevresindekilere daha bağımlı bir hale gelir ve uretken bir yaşamdan uzaklaşır. Yaşam kalitesi bozulur ve depresyon benzeri psikolojik sorunlar yaşayabilir.
Osteoporozun bir diğer ozelliği kırık olmadığı surece ağrı yapmadığı icin sinsice, sessizce ilerleyen bir hastalık olmasıdır.
Ancak kesin sonuc veren, guvenilir yontemlerden birisi olan kemik yoğunluğu olcumleri, kan ve idrar incelemeleri ile erken tanı mumkundur.
En onemli risk faktorleri:
1. Kadın olmak (Kadınlar daha az kemik dokusuna sahiptir)
2. 50 yaşın ustunde olmak (Yaş arttıkca yoğunluğunu kaybeden kemikler zayıflar)
3. Menopoza girmiş olmak (Menopoza girmiş kadınların ortalama ucte birinde osteoporoz gelişmektedir ki, bunun sorumlusu ostrojen duzeyindeki azalmadır)
4. Erken menopoza girmek veya yumurtalıkların operasyon ile alınmasını takiben cerrahi (yapay) menopoza girmek.
5. Erkeklerde erkek cinsiyet hormonu olan testosterondaki azalma ile kemik kutlesi de azalabilmektedir (Erkeklerde gonad fonksiyonunun; işlevinin herhangi bir nedenle azalması osteoporoza bağlı kırıklara yol acabilmektedir).
6. Duşuk kalsiyum iceren yiyeceklerle beslenme ve vitamin D eksikliği
7. Fiziksel aktivitenin, hareketliliğin ve egzersizin az olması, (egzersizin kemik kutlesini arttırdığı, kemiği kuvvetlendirdiği kanıtlanmıştır).
8. Ailede osteoporozlu kimselerin bulunması (kırıklara yatkınlığın bir kısmı kalıtsaldır; annelerinde omurga kırığı oykusu olan genc kadınlarda da kemik kutlesinde azalmaya rastlanmaktadır)
9. Kısa boylu, ince yapılı kişiler iri yapılı, kilolu kişilere gore daha fazla osteoporoz riski taşımaktadırlar.
10. Beyaz tenli, acık renk gozlu olmak.
11. Sigara icmek
12. Alkollu, kolalı ve kafeinli icecekleri cok fazla tuketmek.
13. Bazı ilacları uzun sureden beri veya yuksek dozlarda kullanıyor olmak (orneğin; kortikosteroidler, lityum, aluminyum, antikonvulzanlar, antiasitler, antikoagulanlar, siklosporin, tiroid ilacları ve bazı kanser ilacları gibi).
14. Bazı hastalıkların olması. Orneğin; şeker hastalığı, tiroid veya paratiroid bezinin fazla calışması, mide-barsak operasyonu gecirmiş olmak, uzun suren hareketsizlik, felcler, bazı romatizmal hastalıklar ve diğer bazı endokrin (hormonal) hastalıklar oteoporoza neden olabilmektedirler.
Butun bu nedenlerden dolayı osteoporoz hastalığının sebebinin araştırılmasında tanısında takibinde sadece muayene yeterli değildir; film, kemik yoğunluğu olcumleri, kan ve idrar incelemeleri de gerekmektedir.
• Bel ve sırt ağrısı
• Boyda kısalma, omurgada kırık
• Sırtta kaburlaşma, omuzlarda yuvarlaklaşma
• El bileğinde kırık
• Kaburga kırıkları
• Kalca kemiğinde kırık
Osteoporotik kemik hem kutlesini kaybetmiş hem de ic yapısı bozulmuş bir kemiktir. Kaybolan kemiği tekrar yerine koymak oldukca zor, pahalı ve uzun zaman alan bir olaydır, dolayısı ile risk faktorlerini belirlemek ve osteoporozu onlemek gelişmiş bir osteoporozu tedavi etmekten daha kolaydır. Erken tanı konması son derece onemlidir.
Tedavide;
1.Yaşam tarzında değişiklikler yaparak duşmeyi azaltacak onlemler almak,
2.Doktorunuzca onerilen egzersiz programlarını uygulamaya calışmak,
3.Beslenmezini onerilen şekilde duzenlemek,
4.İlaclarınızı duzenli kullanmak ve yine duzenli doktor kontrolune gitmek,
5.Osteoporozun onlenebilen ve tedavi edilebilen bir hastalık olduğunu bilmek gerekmektedir.
KORUNMA
Beslenme
Diyetle yeterli miktarda kalsiyum alarak iskeleti zayıflatıcı bir neden olan kalsiyum eksikliğini ortadan kaldırmak gerekir.
35 yaşından sonra kuvvetli kemiklere sahip olmak isteyen herkesin gunde 1000 miligram elementer kalsiyum alması gerekir. Osteoporoz riski taşıyanlarda ise kalsiyum alımı 1500 miligrama kadar cıkarılmalıdır.
Diyetle kalsiyum alımınızı artırırken, duşuk yağ iceren besinleri almaya ozen gosterin. Gunluk kalsiyum alımınızı bir hafta boyunca kaydedin ve bunu doktorunuzla tartışın; eğer diyetiniz yeterince kalsiyum icermiyorsa alımınızı kalsiyum tabletleri ile destekleyin. Ancak bobrek taşınız veya başka bir hastalığınız varsa, kalsiyum tabletlerini almadan once mutlaka doktorunuza danışın.
Beslenmenizde kemiklerinizi sağlıklı tutmak icin alabilecek şeklinde ayarlayın. Kemikte en fazla miktarda bulunan kalsiyumun yanında; Bor, Bakır, Magnezyum, Manganez, Cinko alması onerilir.
alkol tuketiminizi azaltın; icki kemiklerinizin mineral kaybını azaltır.
Kafein kalsiyum emilimini azaltır.(bazı araştırmalarda etkisiz olduğu da belirtiliyor )
Fazla tuz, idrarla kaybedilen kalsiyum miktarını arttırarak kemik yoğunluğunu azaltır
Araştırmalar et tuketenlerin vejeteryanlara gore kemik erimesi daha fazladır
Kemik proteini uretimi icin gerekli vit A ve kemik bağ dokusunun kuvvetlendiren kolajen uretimi icin gerekli C vitaminin yeterli alınması
Vit D bol miktarda alın
Guneşlenmeye calışın sağlıklı şartlarda
K vitamini iceren yiyecekleri tuketmeye calışın
Stres depresyon magnezyum ve kemik icin gerekli diğer vitaminleri tuketeceğinden ruh halinize dikkat edin
Fiziksel aktivite
Kemik sağlığının korunması ve osteporozun onlenmesi icin duzenli fiziksel aktivite cok onemlidir.
Kemiklerinizin vucut ağırlığını taşıdığı tipte egzersizler yuk verme egzersizi olarak adlandırılır; bunlar yuruyuş, tenis, dans etmek, merdiven cıkmak ve duşuk seviyeli aerobik egzersizlerdir.
Kemiklerin guclenmesi ve sağlıklı bir yaşama sahip olunması acısından yuruyuş en iyi fiziksel aktivitelerden biridir.
Hicbir egzersizi doktorunuzun onayını almadan yapmayınız
Osteoporoz dışında ek bir başka hastalığınız varsa Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon uzmanı doktorunuzdan size ozel bir egzersiz programı hazırlamasını talep ediniz.
Osteoporozda egzersiz ve fiziksel aktivitenin yararları
1.Kemik kitlesindeki kaybı yavaşlatır.
2.Kemik kitlesini artırır ve kırığı onler.
3.Eklem esnekliğini ve sağlamlığını destekler.
4.Denge sağlamayı geliştirerek duşmeyi onler.
5.Kas gucunu geliştirir.
6.Posturu (duzgun duruş) korur.
7.Kalp ve solunum sisteminin dayanıklılığını artırır.
8.Ruhsal dengeyi geliştirir, psikolojik ve sosyal guveni artırır.
Osteoporozda onerilen egzersizler
Germe egzersizleri
Ayakta dururken veya yatarken once rahat bir pozisyon alınır. Daha sonra kollar yukarı uzatılır ve parmak ucunda yukselip, derin bir solunum ile 30 sn. germe pozisyonunda kalınır. Takiben tum kasları gevşeterek normal pozisyona donulur.
Bacak arkasındaki kasları germek icin bir carşaf kullanılabilir. Yavaşca gerilip bırakılır ve diğer bacağa uygulanır.
Ayakta dururken kollar gergin olarak one uzatılır ve eller kenetlenir. Daha sonra gevşetilir.
Denge egzersizleri
Duz bir cizgide yurumek veya kollar yana acılmış olarak 30-60 saniye tek ayak uzerinde durmak dengeyi geliştirir.
Aerobik egzersizler
Step yapmak, dans etmek, tempolu yuruyuşler, merdiven inip cıkmak gibi aktiviteler bu grupta yer alır.
Yuksek etkili egzersizler
Bu grup egzersizler kolları yukarı doğru uzatarak zıplama veya kollar yanda iken kolları ve bacakları yana acarak zıplama tarzındadır.
Erken donemde, menopozdan once başlanması onerilir.
Eklem, denge sorunu olanlara onerilmez.
İlerleyici dirence karşı yapılan egzersizler
Elde taşınan ağırlıklar ile oturarak yapılan egzersizler ve ayak bileğini saran yapışabilen manşonlu ağırlıklar ile yine oturarak yapılan egzersizler bu gruptadır.
Ağırlıklar giderek artırılabilir.
• Egzersizler icin haftada 3 gun 45-60 dakika sure ayrılması uygundur.
• Egzersize germe ve denge calışmaları ile başlanır, daha sonra ağırlık taşıma ve tempolu yuruyuşler ilave edilir.
Osteoporoz tedavisinde kacınılması gereken hareketler
One eğilerek yapılan hareketler omurga kemiklerinde kırılmaya neden olabileceğinden bu hareketlerden kacınılmalıdır. Duzgun bir duruş (postur) sağlayan sırt kaslarının kuvvetlendirilmesine calışılmalıdır.

[h=2]İstanbul Diyetisyen uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]