Kekemelik dil ve konuşma gelişimi evresindeki her yuz cocuktan 4’unu etkileyen, yaygın bir sorundur. Kekemelikte cocuk bir ve iki yaşları arasında normal konuştuğu gozlenebilir. Konuşmasındaki kısa uzatmalar, bloklar, ses, hece ve sozcuk tekrarları ilk işaretlerdir. Kekemelik genellikle yavaş ilerler. Cocuklarda konuşmadaki akıcılığın normal olan yani gelişim icerisinde goruleni ile kekemelik başlangıcının ayırt edilmesi onemlidir. Bunu konuşmada ki bozulmanın tipi, sıklığı ve doğası acısından değerlendirerek yapılır.
Kekemeliğin en fazla geliştiği donem olan 3-4 yaşlarında, cocuklar norolojik, motor, bilişsel ve duygusal olarak atak icersine girerler. Pek cok cocuğun bu donemde konuşmaları bozulabilir. Bunun nedenleri arasında; cocukların yeni kelimeler oğrenmesi, dil ve konuşma gelişiminin devam etmesi, anadilinin ediniminin devam etmesi, dağarcığına yeni sozcukler girmesi, bu sozcukleri obeklere ve cumlelere donuşturmesi, sentaks, pragmatik gelişiminin devam ediyor olması gosterilebilir. Bu yuzden cocukların konuşmalarının bozulması soz konusu olabilmektedir. Konuşmada bu tur bozulmalar oluştuğunu goren aile, cocuğa baskı yapma, farkındalığını artırma, travmatik ve etkileyici duygusal deneyimler yaşatma gibi durumlar ortaya cıkardığında cocuktaki akıcılık sorununun kronikleşmesi gibi durumlar gozlenebilmektedir.
Cocuğa dil oğrenim baskısı, akıcı konuşma yonlendirmesi, olduğu gibi kabullenmeme, ne soylediğinden cok nasıl soylediğine odaklanma gibi tutumlar, cocukların kekemelik şiddetini artırmasına yol acabilmektedir.
Bu gelişim evresinde akıcılık sorunu yaşayan her cocuk kekemelik sorunu oluşması gibi bir durum soz konusu değildi. Kimi cocuklarda bu durum bir sure sonra duzelmekte ancak bazı cocuklarda kekemelik davranışı kalıcı olmaktadır. Bunlar kekemelik geliştirme olasılığı yuksek olan cocuklardır. Kekemelikle birlikte cocuğunuzda utangaclık (ozellikle konuşma bozulduğunda ortaya cıkan utangaclık), guvensizlik, sinirliliğe işaret eden alışkanlıklar (yatak ıslatma, tırnak yeme veya aşırı hareketlilik gibi), zayıf sosyal beceriler, depresyon ve kronik uzuntu, surekli kaygı hali var ise mutlaka psikolog, konuşma uzmanı veya psikiyatrist’e baş vurmalısınız. Cozum bu meslek gruplarının ortak calışmasıyla bulunabilmektedir.

Cocuğunuzda kekemeliği tetikleyen olası nedenler

Kekemelik oncelikle bir konuşma bozukluğudur. Altta yatan psikolojik etkenlerin varlığı inkar edilemez. Ancak kekemeliği konuşmada ortaya cıkan bir akıcılık bozukluğu olarak değerlendirmek gerekir. Kekemelik konuşma gelişiminde ortaya cıkan akıcılık sorunu olmasının yanında psikolojik sorunlar temelinde de değerlendirilmektedir. Ancak konuşma bozukları sınıfında değerlendirilmektedir. Altta yatan psikolojik etkenlerin ardından ortaya cıkan durum konuşma bozukluğudur. Tedavi edilmesi gereken altta yatan psikolojik etkenlerin varlığı değil, akıcılık sorununun kendisidir. Bu sorunu ancak alanında uzmanlaşmış bir dil ve konuşma terapisti cozebilmektedir. Gunumuzde yasal boşluklardan kaynaklı cok fazla alan dışı kişiler konuşma terapisi yaptığını iddia etmektedir. Ancak bu alanda lisans, yuksek lisans yada doktor eğitimi alan uzmanlardan bu terapileri almak gerekmektedir. Diğer turlusu zaman kaybı, emek ve ekonomik kayıp yada oğrenilmiş caresizlikten başka bir sonuc doğurmamaktadır.

Kekemeliğin ortaya cıkmasında etkili olduğu duşunulen nedenler:

1. Yaşanılan travma, korku ya da anksiyete durumu.
2. Baskıcı, tutarsız, ilgisiz, soğuk, kabullenici olamayan, şiddet gosteren anne-baba tutumlarının varlığı.
3. Kardeş doğumu ve cocuğun evdeki konumunun sarsılması.
4. Cocuğa uygulananan tutumlardaki tutarsızlık, disiplindeki aşırı değişiklik, kuralların surekli değişmesi ya da uygulanmaması.
5. Yuvaya başlama ve aynı zamanda anne ve babanın onun yokluğundan memnun olduklarını duyma veya hissetme.
6. Aile huzursuzlukları ve boşanmaların olması.
7. Cocuğu baskı altında tutan veya alay eden daha buyuk bir kardeşin veya arkadaşın varlığı.
8. Olası sevgisizlik ve ilgisizlik hali.
9. Kekemelikte cevre faktorleri cok onemidir.

Cocuk kekemelik davranışı gosterdiğinde olası stres, travma, kaygı, endişe, korku vb. psikolojik etkenlerin varlığı araştırılmalıdır. Cocuk yaşının ve dil becerisinin ustunde olan kelimeler ve cumleler kullanmak istediğinde, başkaları ile konuşma yarışına girdiğinde stres oluşabilir. Bazen de stres dinleyen tarafından yaratılır (anne/baba/kardeşler/arkadaşlar gibi). Bu dinleyen konumundaki kişinin dinlemediği, konuşan cocuğu bolduğu, cocuğu telaşa sokup sozunu cabuk bitirmesini istediği durumlarda, cocuk konuşurken fazladan bir stres yaşayabilir. Bunun gibi durumlar cocukta korku, reddedilme korkusu ve anksiyete gibi durumların varlığı konuşmayı bozabilmektedir. Bazen de anne ve babanın cocuktan cok yuksek beklentilerinin olması, cocuğun oğrenmenin normal ve doğal bir parcası olan kendi hatasını kabullenmesini zorlaştırabilmektedir. Bu durumun da konuşmanın akıcılığının bozulmasında etkisi olduğu duşunulmektedir.

'Kekemelik konuşanın ağzında değil dinleyenin kulağında başlar.' sozu kekemeliğin oncelikle karşıdan algılanan bir durum olduğunu gostermektedir. Cocuğun konuşmasındaki akıcılık sorunlarını engellemek icin aile ile cocuğun gunluk rutinini, disiplin uygulamalarını, cocukla ilgili beklentilerini ve onunla olan etkileşimleri uzerine iletişim kurmaya başlayabilmektedir. Cocuğun koşulsuz kabullenilmesi yerine, bir başarı elde edince kabullenme gibi durumlar yaratılabilmektedir. Rekabetci ve kıyaslayan cevresel etkenlerin varlığı olduğunda, cocuğun yaşadığı anksiyete artabilmektedir. Cocukla cevresi arasında gelişmesi beklenilen sıcak ve pozitif iletişimin ortadan kalkması ve anne baba tutumlarının katı ve yuksek beklentili olması durumunda, cocukta ortaya cıkan akıcılık sorunu uzayabilmekte ve kekemelik sorunu ortaya cıkabilmektedir.
Anne baba tutumlarının cocuğun ilgi, ihtiyac, yetenek ve bireysel ozellliklerine gore şekillendirilmesi onemlidir. Cocuğun yapabileceği sorumlulukları alması ne kadar gerekliyse, yeteneklerine gore beklenti duzeyi de o kadar gereklidir.

Kekemelik sorunu ortaya cıktığında ne yapılmalıdır?

Anne ve babalara kekemelik başlangıcında olan cocuklarıyla etkileşimleri esnasında, aktivitelerindeki heyecan oranını duşurmeleri, cocuklarıyla daha yavaş ve tane tane konuşmaları, cocuklarına sordukları soruları azaltmaları, oyunlar arasında suskunluk periyotları duzenlemeleri, beklenti duzeylerini dizayn etmeleri, hızlı konuşan bir ebeveyn varsa bunu duzeltmesi, anksiyete yaratan durumlarla cocuğun başetmesini beklemek yararlıdır.
Akıcılığı etkileyen faktorlerden bir tanesi de cocuğun ve cevresinin konuşmalarının hızıdır. Genellikle cocuklar yetişkinin konuşma hızını yakalamak icin hızlı konuşur. Cocuklar konuşurken acele ettiklerinde, ozellikle 2 veya 3 veya 4 yaşlarında iseler, tekrarlar ve duraklamalar yapabilirler. Cunku dil-dudak ve ceneleri o kadar hızlı koordinasyon yapamaz. Cocuklar hızlı konuşmayı oğrendikten sonra bu konuşmayı yavaşlatmak daha zordur. Eğer kendi konuşmamızın hızını azaltırsak boylece cocukta bunu oğrenecektir. Anne ve babanın cocuğa acele etmemesini ve onu dinleyecek zamanları olduğunu soylemeleri yararlı olur. Ama asla cocuğa yavaş konuş dememek gerekmektedir cunku bu cocuğa, konuşurken yanlış bir şey yapıyor fikrini verir. Bu yuzden cocuğun konuşma kasları gerginleşebilir veya konuşmamayı secebilir. Eğer cocuk bir cumlede takılmış ise bunu basit olarak ona duzgun şekilde eko yapmak ve takılmalara dikkat cekmemek gerekir. Ama eğer bu aktiviteyi cocuk alay etme olarak algılarsa hemen vazgecmek gerekir.
Cocuklar dinlenilmek istediklerinde de konuşmaları bozulabilir. Cunku beklemeyi sevmezler. Coğu zaman dikkat cekmek icin yetişkinin sozunu ve aktivitesini bolerler. Yetişkin meşgul iken cocuğun konuşmasının daha cok bozulduğu gorulur. Orneğin bu durum sıkca yetişkin araba kullanırken olabilir. Cunku yetişkinin bu durumda cocuğa bakması pek mumkun değildir. Cocuklar konuşmaya birinin adını 3 veya 10 kez tekrar ederek başlayabilirler ve cumlenin kalanı duzgun olabilir. Buradaki tekrarın beni dinle demek icin mi, yoksa duşuncelerini organize etmek icin bir zaman kullanımı mı olduğuna karar vererek tepki vermek gerekir.

Cocuk konuşurken hangi davranışları kekemelik işaretidir?

Kekemeliğin komplike bir problem olması nedeni ile klinisyenler bu cocuklarla calışmada kendilerini guvensiz hissedebilirler. Kekemeliği anlamak icin cocuğun nasıl kekelediğini oğrenmek gerekir. Bunun icin cocuğun konuşma davranışını teyp veya videoya alın, danışanınız gittikten sonra buyuk bir aynanın karşısında onun davranışını deneyin bu sizin bilginizle birleştiğinde calıştığınız cocuğu anlamanıza yardımcı olacaktır. Kekemelik davranışı olan cocukla konuşurken iki şeye klinisyenin cok dikkat etmesi gerekiyor. Birincisi cocuğun kekemeliği karşısında şaşırmadığınızı ona gostermeniz/hissettirmeniz. Boyle şeyleri daha once gormuş olduğunuz izlenimini vermeniz. İkinci onemli tavır da klinisyenin cocuğun bu durumu utanılacak/korkulacak/sucluluk duyacak bir hastalıkmış gibi gormemesi icin kendisinin de soz konusu kekemelik davranışını cocuğa onu uzmeden gostermesidir. Bu cocuğa kekemeliğinin paylaşıldığını gosterecektir.

Kekemelikte gozlenen davranışlar:

1. Aşırı gerginliğin neden olduğu ani yuz hareketleri.
2. Hızlı ve dinleyenini zorlayarak konuşma.
3. Cok yuksek sesle veya cok yavaş sesle konuşmak.
4. Konuşurken gerginlik ve mucadele ettiğine ilişkin işaretler gostermesi.
5. Nefesin bloke olması.
6. Konuşmanın akıcılığı bozulduğunda sesini ve tonunu yukseltmek.
7. Konuşmanın akıcılığı bozulduğunda beden hareketleri eklemek.
8. Konuşurken utanma davranışı.
9. Duzensiz tekrarlar yapmak.
10. Kelimeleri soylerken beş defadan fazla olarak tekrar etme.
11. Kelimenin ortasında durmak ve tekrar başa donup başlamak.
12. Bazı kelimeleri kullanmadan kacma.
13. Cumle icinde bir kereden fazla tekrar veya takılmanın olması.
14. Aşırı gerginliğin neden olduğu ani yuz hareketleri.

15. Hızlı ve dinleyenini zorlayarak konuşma.
16. Cok yuksek sesle veya cok yavaş sesle konuşmak.
17. Konuşurken gerginlik ve mucadele ettiğine ilişkin işaretler gostermesi.
18. Nefesin bloke olması.
19. Konuşmanın akıcılığı bozulduğunda sesini ve tonunu yukseltmek.
20. Konuşmanın akıcılığı bozulduğunda beden hareketleri eklemek.
21. Konuşurken utanma davranışı.
22. Duzensiz tekrarlar yapmak.
23. Kelimeleri soylerken beş defadan fazla olarak tekrar etme.
24. Kelimenin ortasında durmak ve tekrar başa donup başlamak.
25. Bazı kelimeleri kullanmadan kacma.
26. Cumle icinde bir kereden fazla tekrar veya takılmanın olması.

Konuşmayla ilgili olmayan fakat kekemelik ortaya cıkarabilecek davranışlar

1. Utangaclık, ozellikle konuşma bozulduğunda ortaya cıkan utangaclık.
2. Guvensizlik.
3. Sinirliliğe işaret eden alışkanlıklar; yatak ıslatma, tırnak yeme veya hiperaktivite.
4. Zayıf sosyal beceriler.
5. Depresyon ve kronik uzuntu hali.
6. Surekli kaygı.
Tabi ki her utangaclık kekemelik cıkartmaz ama bu ozelliklerin coğu bir cocukta mevcutsa dikkate alınmalıdır.

Bu konuşma davranışları cocuğunuzda varsa mutlaka dil ve konuşma terapistine baş vurmanız yararlı olacaktır.

[h=2]Hatay Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]