İdrar yollarının herhangi bir etken ile oluşan iltihabi hastalığıdır. Alt idrar yolunu etkilediğinde basit bir sistit (mesane enfeksiyonu) ve ust idrar yolunu etkilediğinde ise pyelonefrit (bobrek enfeksiyonu) olarak adlandırılır. İdrar yolu enfeksiyonları, kadınlarda en sık gorulen bakteriyel enfeksiyonlardır. En sık olarak 16 ila 35 yaş arasında gorulurler ve kadınların %10’u her yıl ve %60’ı da hayatlarının bir doneminde enfeksiyon yaşarlar.Nuksetme olgusu cok yaygın olup, kadınların neredeyse yarısı bir yıl icinde ikinci kez enfeksiyon yaşar.
KADIN İDRAR YOLLARI ANATOMİSİ:
İdrar yolu dediğimizde bu tanımlama vucutta bobrekleri, idrar kanallarını(ureter), mesaneyi (idrar torbası) ve uretrayı (idrarın atıldığı kanal- sidik borusu) kapsar. İdrarın vucutta oluşup dışarı atıldığı tum bu bolgeler, ust(Bobrekler,ureter) ve alt idrar yolları(Mesane,uretra) diye de ayrıca ikiye ayrılır.
KADINLARDA NEDEN İDRAR YOLU ENFEKSİYONU SIK OLUR?
Kadınlarda idrar yolları dışarıya daha kısa bir kanalla (uretra 3-4 cm) acıldığından, dışarıdan enfeksiyon yapıcı etkenler erkeklere gore daha kolay iceriye girer.Ozellikle vajinal ve anal (Makat) bolgede bulunan idrar yollarında enfeksiyon yapabilme ozelliği olan barsak bakteriler bu anatomik ozellik dolayısı ile idrar torbasına kolaylıkla ulaşabilirler. Bakterilerin anusten uretraya ulaşması ve oradan mesaneye gecmesi kadınlarda daha kolaydır. Bu şekilde idrarı mesaneden vucuttan atıldığı deliğe kadar taşıyan uretrada, idrarın biriktiği mesanede, mesaneden bobreklere uzanan idrar kanallarında ya da bobreklerde enfeksiyon meydana gelebilir.
HANGİ MİKROPLAR İYE YAPAR ?
Normalde idrar yolları sterildir ,mikrop barındırmaz.Sıklıkla komşuluk yoluyla barsakta olan mikroplar aşağıdan yukarı doğru uretra ve mesaneye gelirler.En sık E. coli’(%70 -90) dir.Enterococcus, Klebsiella ile Proteus en sık diğer etkenlerdir. S. Saprophyticus genc cinsel aktif kadınlarda etkilidir.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU NEDENLERİ
Bakteriler: Coğu idrar yolu enfeksiyonu sindirim sisteminde yaşayan bakterilerden dolayı kaynaklanır. Eğer bu bakteriler idrarın dışarıya atıldığı sidik borusuna (uretraya) ulaşırsa enfeksiyon meydana gelebilir. Bakterilerin idrar yoluna anus aracılığıyla gectiği duşunulur. Tuvalet temizliği sırasında tuvalet kağıdı once anuse ve oradan da genital bolgeye değdiğinde, dışkıdaki bakteriler coğalıp uretrada ilerleyebilir.
Genital Hijyen: Doğru bir tuvalet temizliği enfeksiyon riskini azaltacaktır. Tuvalete cıktıktan sonra tuvalet kağıdını arkadan one doğru değil de, onden arkaya doğru hareket ettirerek tuvalet temizliği yapılmalıdır. Bu şekilde dışkıdaki mikropların idrar yollarına ilerlemesi onlenebilir.
Ayrıca genital bolgenin tuvalet dışında da temiz tutulması cok onemlidir. Temiz, pamuklu camaşırlar giymek, sentetik ic camaşırlarından kacınmak, ped kullanılıyorsa sık sık değiştirmek ve vaginal akıntı benzeri sorunları hemen tedavi ettirmek de enfeksiyonları onleyecektir.
Bobrek Taşları: İdrar yolunun tıkanması idrar yolu enfeksiyonuna neden olabilir. Bu tıkanmanın başlıca nedenlerinden biri de bobrek taşları olabilir. Bobrek taşları bakterilerin ureyip coğalacağı bir yaşam alanı sağlamış olur.
Mesanenin tam boşalmaması: Eğer mesaneyi tamamen boşaltmanızı engelleyen bir durum varsa ve idrar mesanede gereğinden cok kalıyorsa, bu durumda enfeksiyona neden olan bakterilerin coğalması da kolaylaşır.
Kabızlık: Duzenli olarak idrara cıkmak, idrarı tutmamak ve mesaneyi tamamen boşaltmak enfeksiyonu onlemek acısından onemlidir. İdrar akışı duzenli olursa bakteriler de atılır ve idrar yolları temiz kalır. Ancak bazı durumlarda orneğin kabızlık nedeniyle idrar duzeni de bozulur ve bu şekilde enfeksiyon icin zemin hazırlanmış olur.
Zayıf Bağışıklık Sistemi: Bağışıklık sistemi vucudu hastalıklardan korumak uzere programlanmıştır. Ancak stress,aşırı yorgunluk ,bazı hastalıklar,ilaclar,kanser tedavilerine bağlı olarak bağışıklık sistemi zayıflamış olabilir. Bu durumda vucut enfeksiyonlara karşı da zayıf olacak demektir. Soğuk hava gibi dış etkenler vucudun bağışıklık sistemini zayıflatabilir.
Cinsel İlişki: İdrar yolu enfeksiyonu cinsel yolla bulaşan bir enfeksiyon olmamasına karşın cinsel olarak aktif olan kişilerde enfeksiyonun tetiklendiği gorulebilir. Vajina veya anusteki mikroplar cinsel ilişki sırasında idrar yolları ağzına doğru ilerleyebilir. Enfeksiyonlara karşı tedbir amaclı olarak cinsel ilişkinin hemen oncesinde ve sonrasında kadınlara idrara cıkmaları onerilir.
Az su icme:Bol su ile bol idrara cıkılarak mesaneye gelen mikroplar supurulerek dışarı atılır ve boylece mesaneye yerleşemezler.
Diğer Nedenler: Yukarıda sayılanlara ek olarak diyabet hastaları ile hamile veya menopoz donemindeki kadınlar, idrar yolu enfeksiyonu acısından risk altındadır.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARININ SINIFLANDIRILMASI:
Klinik İdrar yolu enfeksiyonlarının sınıflamasında ceşitli tanımlar yer almıştır:
– Ust (Pyelonefrit) ve alt (Sistit) uriner sistem İYE
– Semptomatik ve asemptomatik (şikayet yok idrarda mikrop var) İYE
– Komplike ve komplike olmayan(idrar yollarında bozukluk yok ,sağlıklı insanlarda olan basit sistit,pyelonefrit) İYE
– Tekrarlayan İYE
NASIL İDRAR VERECEĞİZ?
İdrar orneğini ne zaman verelim,
-İdrar orneği orta akım idrarı, ya da suprapubik ya da kateter ile alınır.
-Ornek alırken sabah ilk idrarının alınmasına, ya da idrar yaptıktan 4 saat sonra mumkunse beklemiş idrar orneği almaya dikkat edilmelidir.
-Ornek vermeden once dilue olmaya neden olacağı icin bol sıvı icilmemelidir.
İdrar orneğinin uygun bir şekilde alınmasına dikkat edilmelidir.
-Ozellikle kadınlarda su ile temizlik yapılmalı, silinme onden arkaya doğru yapılmalıdır.
-İlk idrar dışarı atıldıktan sonra orta akım idrarı orneği alınır.
-Piyuri ,idrar mikroskobisinde lokosit hucreleri ,bakteriuri mikropların gorulmesidir.
-Enfeksiyon bulguları olan bir hastanın idrar kulturunde saf koloni olarak 100 000 ve uzerinde ureme olması İYE lehine yorumlanır.
-Ust uriner sistem enfeksiyonunun kesin tanısı idrar kulturunde etken mikroorganizmanın uremesi iledir.
-Kulturde iki ve daha fazla mikropun uremesi buluşma (kontaminasyon) lehine yorumlanabilir.
BASİT SİSTİT: (SEMPTOMATİK İYE,KOMPLİKE OLMAYAN SİSTİT,AKUT SİSTİT)
Kadınlarda en sık rastlanan enfeksiyonlardan biridir sıklıkla 18-45 yaşları arasında cinsel aktif genc kadınlarda gorulur.Belirtileri şunlardır.
-Sık sık idrara cıkma
-idrara sıkışma hissi
-İdrar yaparken yanma ve ağrı (ozellikle idrar bitiminde)
-İdrarın bitmeme hissi
-İdrarın kanlı gelmesi
Fizik muayenede suprapubik mesane bolgesinde hassasiyet , Ateş saptanmaz, İdrar renginde bulanıklaşma, kotu koku
Tanıda, basit idrar testinde ,bol lokosit (İltihap hucresi ,piyuri) ve kanama hucreleri (eritrosit) gorulur. Kadınlarda akut basit sistitte idrar kulturu yapmaya genellikle gerek yoktur.
Sistitler 3 veya 7 gunluk antibiyotikler ile tedavi edilir ayrıca ağrı kesiciler ve antiinflamatuar ilaclar eklenir.Genellikle 1-2 gunde iyileşirler ve sorun yaratmazlar ama tedavinin tam yapılması tekrarlıyan enfeksiyonları onlemek icin gereklidir.
SİSTİT HANGİ HASTALIKLAR İLE KARIŞIR?
İYE şikayetleri olan ve piyurisi saptanan hastada daha az sayıda (1000 koloni altında) bakteri uremesi ya da hic ureme olmaması steril piyuri olarak adlandırılır.Aşağıdaki hastalıklarda gorulur:
-Cinsel yolla bulaşan hastalıklar,uretritis,urethral sendrom: Chlamydia trachomatis, Mycoplasma hominis uretritlerinde ve herpes vaginitleri , bunlar cinsel yolla gecen enfeksiyonlardır.
-vaginitis (vaginal enfeksiyonlar),cervisit
-idrar yolu veremi (tuberkuloz):
-Komplike İYE
-İntersitisyel sistit
PYELONEFRİT:NON KOMPLİKE, SEMPTOMATİK,AKUT PYELONEFRİT
Sistite oranla daha ağır ve acil bir tablodur.Belirtiler:
-Titreme ile yukselen ateş,(38-40 derece)
-Bel ve boğur ağrısı, . Ağrı bazen karın bolgesinde de hissedilebilir ve diğer karın ici organ bozukluklarıyla karışabilir.
-bulantı, kusma
-iştahsızlık, halsizlik
–idrarda yanma ,sık sık idrara gitmede olabilir veya olmayabilir
Fizik muayenede; kostovertebral acı hassasiyeti
Laboratuvarda;
-lokositoz,
-sedimantasyon ve CRP yuksekliği
-İdrarda Piyuri, lokosit silendiri
-İdrar kulturunde bakteri uremesi
Bu tur bir enfeksiyonun tespit edilmesi halinde hastanın genel durumu da goz onunde bulundurularak ozellikle bulantı,kusma,sepsis varsa hastaneye yatmasına karar verilebilir. Tedaviye başlamadan once idrar ve gerekirse kan kulturu ve antibiyogram icin ornek alınmalı, sonuclar cıkıncaya kadar idrar yolları enfeksiyonlarında etkili ağızdan veya damardan antibiyotikler kullanılmalı, antibiyogram sonuclarına gore gerekirse bu ilaclar değiştirilmelidir.
Sıvı takviyesi, ikili antibiyotik tedavisi ve diğer desteklerle, oluşan tablo ortadan kaldırılır. İlac tedavisi coğunlukla iki hafta kadar devam ettirilir.
Ateş, halsizlik, bulantı, kusma gibi belirtiler ortadan kalkıncaya kadar yatak istirahati yapılması iyileşmeyi hızlandıracaktır.
KOMPLİKE İYE ve KOMPLİKE PYELONEFRİT
Altta yatan ve enfeksiyonu kolaylaştıran ya da tekrarlamasına neden olan yapısal, fonksiyonel ya da anatomik bozukluklar nedenleri ile gelişir.
Obstuksiyon (taş, tumor),Uriner girişimler,Divertikul,Fistuller,Norojenik mesane,Vezikoureteral reflu,Aralıklı kateter,Ureteral sonda ,Nefrostomi tupu gibi urolojik nedenler den veya Gebelik ,Diabet,Bobrek yetmezliğ,Bobrek transplantasyonu,Immunosupresyon,Bircok ilaca direncli idrar yolu mikropları,Hastane kaynaklı enfeksiyonlar komplike İYE yaparlar.
Genellikle tum kan testleri,idrar kulturu yapılır ayrıca filmler cekilip altta yatan nedenler teşhis edilir.Ultrason,tomografi ve manyetik rezonans (MR) yapılır.
Tedavide idrar yolu tıkanıklığını kaldırmak icin doubleJ stent (kateter) veya cillten bobreğe kateter (nefrostomi tupu) takılabilir.Alttaki nedenin tedavisi cok onemlidir.Hastahaneye yatırmak gerekebilir ve antibiyotik tedavisi enfeksinyon doktorlarıyla birlikte yapılır.
ASEMPTOMATİK BAKTERİURİ NEDİR?
Şikayeti olmayan hastada birbirini takip eden ve en az 24 saat ara ile alınan 2 idrar kulturunde yuz binden fazla aynı bakterinin uremesidir.
-Kadınlarda genc yaşlarda oran %3 ,
-Erkeklerde %0.1
-65 yaş uzerinde hastalarda %10 ve uzerindeki oranlara cıkar.
Genellikle şikayet yapmadıkca tedavi edilmezler. Yaşlılarda, aralıklı veya devamlı sondada tedavi gerekli değildir.
Ancak aşağıdaki hastalarda tedavi gereklidir:
-Gebelerde,
-İdrar yolu ameliyatı yapılacak hastada,
-Bobrek transplant hastalarında.
-İnfekte taşı olan hastada
-Diabetli hastalarda asemptomatik bakteriuriyi tedavi etme yonunde eğilim mevcuttur.
TEKRARLIYAN İDRAR YOLU ENFEKSİYONLARI NEDİR?(KRONİK SİSTİT)
İdrar yolu enfeksiyonunun tedavisinin ardından aynı kişide tekrar oluşma olasılığı vardır.2 turlu olabilir. Relaps(Nuks) ve reinfeksiyon(Tekrarlıyan)
-Relapsta idrar yolu enfeksiyonu geciren kişide ilk 2 hafta icerinde aynı bakterinin aynı tipi ile enfeksiyon gelişmesidir. Genellikle yetersiz tedavi sonucu olur.
-Reinfeksiyon ise ilk 6 ay icerisinde farklı bir bakteri ile ya da aynı bakterinin farklı bir tipi ile enfeksiyon gorulmesidir. Bir yıl icerisinde uc veya daha fazla sayıda tekrarlayan İYE kronik sistittir.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU NEDEN TEKRAR EDER?
Altta yatan hastalıklar: Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu tekrarına daha cok rastlanır. Tekrarların nedeni urolojik muayene gerektiren ve henuz bilmediğiniz, su yuzune cıkmamış bir rahatsızlık idrar yolu enfeksiyonunun tekrarlamasına sebep olabilir.
Tedaviye Uymamak: İdrar yolu enfeksiyonu icin doktorun onerdiği tedavi tam olarak uygulanmadıysa. orneğin ilaclar duzgun bir şekilde doktorun tavsiye ettiği sure kadar icilmediyse yine idrar yolu enfeksiyonu tekrar edebilir.
Yanlış İlaclar: Antibiyotikler idrar yolu tedavisinde başı ceker ancak doğru antibiyotik verilmemişse hastanın şikayetleri devam edebilir ya da enfeksiyon tekrar edebilir. Hastaya doğru antibiyotiğin belirlenmesi icin once idrar kultur testi yapılması gerekir. Bu noktada neden kendi kendinize ilac kullanmamanız gerektiğinin de onemi ortaya cıkar.İlaclara direnc gelişir.
Koruyucu Tedavi Yapılmaması: Bazen de enfeksiyonun tekrarlamasını onleyici, antibiyotik tedavisi dışında, koruyucu tedavi uygulanması gerekir. Bu tedaviler bağırsak florasını, bolgedeki iyi denilen mikropları duzenleyici, ozel C vitamini kuru gibi farklı ilaclar iceren tedavilerdir. Enfeksiyon tekrarını engellemek icin bu tip tedavilerin uygulanması gerekiyor olabilir. Menopoz doneminde ostrojen takviyesi enfeksiyonları onleyici olabilir.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONUNUN TEKRAR ETMESİNDEN KACINMAK İCİN SİZİN YAPABİLECEKLERİNİZ:
Bol su icmek
Bol idrara cıkmak
Genital temizliğe onem vermek
Ayakları uşutmemek
Gaz yapan yiyeceklerden, baharatlı gıdalardan kacınmak
Kabızlığın ortaya cıkmamasına ozen gostermek
Sigara veya alkol kullanmamak
TEKRARLIYAN İYE TEDAVİSİ:
İdrar kulturune uygun antiyotik tedavisi verilir.Altta yatan hastalık veya nedene yonelik onlemler ve tedavi yapılır.Tekrarlamasını onlemek icin koruyucu tedaviler yapılır.
Yılda 3 ve uzerinde enfeksiyonu olan hastalarda surekli her gun ya da haftada 3 kez en az 6 ay sure dusuk doz uzun sureli antibiyotik profilaksisi (idame tedavisi) ile onerilir.
Kadın hastalarda sikayetlerinin cinsel temasla ilgisi sorgulanmalı, iliskisi var ise
tek doz antibotik ile seks sonrası profilaksi onerilmelidir.
Cranberry suyu veya kapsulu
Probiyotikler intravajinal veya oral
Bağışıklığı arttıran aşılar
Vitamin C
Menopoz sonrası kadınlarda vajina icine bir estrojen kremi surulmesininin tekrar eden sistiti engelediği gosterilmiştir.
İYE DA NE ZAMAN DOKTORA GORUNMELİ?
Eğer belirtiler hafifse idrar yolu enfeksiyonu birkac gun icerisinde gececektir. Belirtilerin ağır seyretmesi ve cok rahatsızlık vermesi ya da birkac gun gectiği halde devam etmeleri halinde bir doktora başvurmalısınız. Bunun dışında aşağıdaki durumlarda da hemen bir doktora gorunmek en guvenlisi olacaktır:
Ateşiniz yukselmişse.
Belirtiler ani bir şekilde kotuleşmişse.
Hamileyseniz ,Diyabet hastasıysanız.
BALAYI SİSTİTİ NEDİR?
Evliliğin ilk gunlerinde veya ilk cinsel ilişkilerden sonra gorulen sistittir. Nedeni aşırı ve uzun sureli sık cinsel ilişkidir. Cinsel ilişki ile urethra tahriş olur,hassaslaşır ve barsak mikropları barsaktan mesaneye kolayca bulaşırlar.Cinsel ilişkiyi kesmek ve 3-5 gunluk antibiyotik tedavisi ile tedavi edilir. Onlemek icin ilişki oncesi ve sonrası mutlaka duş alınmalıdır. İlişkiden sonra da mesane tam olarak boşaltılmalıdır.
GEBELİKDE İDRAR YOLU ENFEKSİYONU ONEMLİ MİDİR?

Gebelikte mekanik ve hormonal faktorlerin yol actığı fizyolojik değişiklikler nedeniyle idrar yolu infeksiyonu riski artar.Gebeliğin erken donemlerinde progesteron hormonunun etkisiyle,gec donemde buyuyen rahimin mekanik basısıyla idrar yollarında genişleme olur.
Sık idrara cıkma,idrar yaparken yanma gibi şikayetler vardır ,fakat bazen bu belirtilerin hic biri olmayabilir. (Asemptomatik bakteriuri) Mutlaka doktora başvurup idrar tahlili ve kultur yaptırmanızı oneririz. Hamile kadınlarda asemptomatik bakteriuri riski daha yuksek olmayıp, bobrek enfeksiyonu riski %25 ila 40 arasındadır.Bu nedenle, idrar testinde bir enfeksiyon belirtisi gorulurse — semptomlar var olmasa bile —tedavi tavsiye edilir.
Gebelik ‘de guvenli olan antibiotiklerle 3-7 gunluk tedavi asemptomatik bakteriurinin ileri enfeksiyona ilerlemesini % 80-90 azaltır.Gebelikte en sık kullanılan antibiotikler;Amoksisilin,Sefaleksin ve Nitrofurantoin icerenlerdir.Tedavi bitiminde mutlaka tekrar idrar kulturu yapılmalı, aylık olarak da tekrarlanmalıdır.
İDRAR YOLU ENFEKSİYONU KORUNMA YOLLARI NELERDİR?
Cinsel ilişki oncesi ve sonrasında cinsel bolgenin temizlenmesi, genital bolge sadece bol su ile yıkanmalı ve temiz bir pecete ile kurulanmalıdır.
Anal seks yapan kadınlar, eşleri anuslerine girdikten sonra temizlenmeden vajinalarına girmemesine dikkat etmelidirler.
Cinsel ilişkiden sonraki 15 dakika icinde kadının işeyerek, bakterilerin idrar yoluna duvarlarına bağlanamadan dışarı atılmalarını sağlaması.
Yeterli sıvı, ozellikle su almak.
İdrarını uzun sure tutmamak, işeme ihtiyacına karşı gelmemek.
Tuvalette sıhhi şekilde temizlenmek, dışkı patojenlerinin idrar yoluna girmemesi icin onden arkaya doğru silinmek.
Sigara, alkol ve zararlı alışkanlıklar idrar yolunu tahriş ettiği icin bu tur alışkanlıklardan bir sure vazgecilmelidir.
Korunmak icin surekli ped değiştirilmelidir. Vajinal bolgeyi tahriş edici deodorant, sabun kullanılmamalıdır. İc camaşırı pamuklu ve kuru olmalıdır
Kuvet ve havuzdan uzak durulması, Islak mayo ile dolaşılmaması

[h=2]İstanbul Urolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]