Kadında idrar kacırma tipleriİnkontinans istem dışı idrar kacırılmasıdır. Mesane ici basınc uretra kapanma basıncını aştığı zaman ortaya cıkar.
İdrarı tutmamızda etkili temel yapılar:
1- Uretranın (idrar yolu) doğal yapısı ve uretrayı saran sfinkter dediğimiz kas tabakaları. Cizgili kaslardan oluşan sfinkter istemli, cizgisiz kaslardan oluşan sfinkter ise isteğimiz dışında kasılıp gevşeyerek idrar tutma olayında rol alırlar.
2- Pelvik tabanı oluşturan adaleler ( levator ani adalesi) ve bunları saran fasyaların oluşturduğu destek. Pelvik organlara sağlanan bu destek ozellikle karın ici basıncının arttığı durumlarda oluşabilecek idrar kacırmaların ( stres tipi idrar kacırma) onlenmesinde etkilidir.
İdrarı depolama ve periyodik olarak boşaltma olayının kontrolu primer olarak medulla spinaliste sakral yerleşimli spinal refleks işeme merkezinin (parasempatik etkili) kontrolu altındadır.Mesanenin dolmasıyla bu merkeze ulaşan uyarılar sonrası refleks olarak işeme olayı oluşur , ancak bebeklerde boyle gelişen olaylar erişkinde beyin sapındaki işeme merkezinin ve beyinin baskılayıcı uyarıları ile geciktirilebilir ve uygun yer ve zamanda bu baskılayıcı uyarılar kaldırılarak işeme gercekleşir. Bu norolojik kontrolde oluşan problemlerde değişik tiplerde idrar kacırmaya yol acabilir.
Bayanlarda kontinansı ( idrar tutmayı) sağlayan ana mekanizmalar şoyle ozetlenebilir.:
1-Mesane kompliansı: Mesane kompliansının normal olması demek mesane dolumu sırasında mesane hacmindeki belirgin artışa rağmen mesane ici basıncında hafif bir artış olmasıdır ,boylece mesane belli bir dolgunluğa eriştikten sonra işeme hissi ve ihtiyacı hissedilir .
2- Etkili uretral sfinkter: Uretra cevresindeki duz ve cizgili sfinkterlerin aktif kontraksiyonu kontinansta onemlidir. Dinlenme anındaki bazal kontraksiyon karın ici basıncın artmasından (oksurme, hapşırma) milisaniyeler once artarak karınici basınca karşı bir guc oluşturur.
3- Etkili pelvik taban desteği: Pelvik taban adaleleri ve fasyaları artan karın ici basıncına karşı alttan bir hamak gibi anatomik ve pasif bir destek sağlarlar.
4- Uretra mukozasının esnekliği ve mukoza altındaki dokunun damardan zengin yapısı uretra kapanmasına katkıda bulunur.
Bayanlarda idrar kacırma (İK)tipleri sıklık sırasıyla:

1-Stres tipi idrar kacırma (STİK): %49
2-Sıkışma + Stres = karışık tip idrar kacırma (KTİK): %29

3-Sıkışma tipi idrar kacırma (SıTİK): %22

4-Diğer tipte kacırmalar (taşma tipi, fistul ve ektopik uretere bağlı olanlar...) %2
Bu kacırma tipleri bazı hastalarda birlikte bulunabilirler ve karışık bir durum yaratabilirler. Diğer bir idrar kacırma tipi ise daha cok yaşlılarda gorulen ve uriner sistem dışı nedenlerle oluşan gecici idrar kacırmadır.Bunun başlıca nedenleri arasında uriner enfeksiyonlar, atrofik vajinit, psikolojik problemler, bazı ilaclar, aşırı idrar uretimi, hareket kısıtlaması ve kabızlık sayılabilir.
İdrar kacırma toplumda gorulme oranı yaşla artar, 50 yaşa kadar hafif artma ile %30, 50-70 y arası stabil ve 70 y sonrası tekrar artışla %35-40 lara cıkmaktadır. İdrar kacırma tiplerinin oranlarıda yaşla değişiklik gosterir .Yaşlılarda karışık ve sıkışma tipi kacırma daha sık iken genc ve orta yaşta stres tipi kacırma daha sık gorulmektedir.
İdrar kacırma olayının risk faktorleri :

Yatkınlık yaratan faktorler .
Jinekolojik ve doğuma bağlı faktorler
Teşvik edici faktorler
YATKINLIK YARATAN FAKTORLER:
- Irk: STİK beyaz ırkta zenci ve sarı ırka gore daha fazla
- Ailesel yatkınlık: Anne ve ablasında İK olanlarda STİK ve KTİK riski daha fazla
- Anatomik anomaliler: Ureter ve uretranın konjenital defektleri veya uriner fistuller.
- Norolojik bozukluklar: Konjenital (s.bifida), travmatik, dejeneratif lezyonlar.
JİNEKOLOJİK VE DOĞUMA BAĞLI FAKTORLER:
n Gebelik: İK sıktır (%8-85) , STİK %28 oranında gorulur %16 sında lahusalıkta kaybolur.Gebelikte İK olanlar ilerki yaşamda İK gelişimine yatkındırlar. Ancak gebeliğin kendisimi yoksa doğum olayımı ileri donem İK da katkıda bulunur tartışmalıdır.
n Doğum:Vajinal doğum, episyotomi, ensturmental doğum sezeryana gore riski artırır, yuksek doğum ağırlığı yatkınlığı artırır.
n Doğum sayısı: İK 4 ve daha fazla cocuğu olanlarda cok sık gorulmekte.
n Pelvik cerrahi ve radyoterapi: Etkisi tartışmalıdır.Histerektomi mesane duyarsızlığına yol acabilir ancak İK riskini artırıcı etkisi tartışmalıdır. Radikal pelvik cerrahiler pelvik taban disfonksiyonuna yol acarak katkıda bulunabilirler.Radyoterapi de sinir ve kas harabiyeti ile katkıda bulunabilir ancak İK ile doğrudan bir ilişki gosterilememiş.
n Pelvik organ sarkmaları:
Bu durum bazen İK yı maskeleyebilir ve duzeltilmesi sonrası İK ortaya cıkabilir.
TEŞVİK EDİCİ FAKTORLER:
n Yaş: mesane (kapasite azalması) ve pelvik tabanda oluşan değişiklikler yanısıra yaşlanmayla ortaya cıkan bilişsel bozukluklar , demans veya diabet te rol oynar.
n Birlikte bulunan diğer hastalıklar: Diabet.,vaskuler yetmezlik ,kalp yetmezliği, hareket ve yetenek kısıtlamaları
n Şişmanlık: ozellikle STİK olmak uzere İK prevalansı belirgin olarak yuksektir , STİK 4.2 kat, SıTK 2.2 kat daha fazladır. Aşırı obeslerde kilo kaybı ile STK %61 lerden %12 lere duştuğu gozlenmiş.
n Batın ici basıncı artıran durumlar:
-Kabızlık: Rektumdaki gaita kitlesi mesane cıkımını engelleyerek idrar retansiyonuna ve idrar kacağına ,pelvik tabanı gererek pelvik taban kasılmalarını inhibe ederek STK yolacabilir.
-Akciğer hastalıkları ve sigara icme: Kr. bronşit ve anfizem de karın ici basıncı artar ve İK riski artar, sigara icenlerde İK 2-3 misli fazla bulunmuş. Sigaranın oksuruğu ve dolayısıyla karın ici basıncı artırması, akciğer hastalıklarına yol acması, antiostrojenik etkisi sozkonusudur
- Mesleki ve sportif aktiviteler: Genc doğum yapmamış atletlerde İK nadir değil ve egzersiz yapanlarda sakin yaşayanlara gore daha fazla.

n Uriner enfeksiyonlar: Daha cok gecici İK etkeni olarak duşunulmekle beraber sık gecirilen uriner enfeksiyonların gec donem STK uzerine etkileri tartışmalıdır.
n Demans idrar yapmanın bilincli kontrolu uzerinde negatif etkilidir, fizik problemlerde tuvalete zamanında ulaşmayı engeller.
n Menapoz: Alt uriner sistem ostrojen duyarlı olmakla beraber ostrojenin kontinans mekanizmasındaki rolu acık değildir. Menapozun İK da bağımsız risk faktoru olduğunu gosteren kesin bulgu olmadığı gibi İK da ostrojen tedavisi tartışmalıdır.
n Bazı ilaclar yan etkileri ile direkt veya indirekt kontinansı etkilerler.

DEĞERLENDİRME:
n Hikaye
n Semptomların yoğunluğunun değerlendirilmesi
n Fizik muayene (FM)
n Lab. Testler
n Urodinamik testler
n Goruntuleme yontemleri

HİKAYE:
n Urolojik hikaye: İK ne sıklıkta , nemiktarda ve hangi durumlarda oluyor. Diğer urolojik belirtiler; zayıf akım, ıkınma, idrarı kesememe, boşaltamama hissi. perineal rahatsızlık, işeme veya temas sırasında ağrı varmı.
n Obstetrik ve jinekolojik hikaye: Gebelikler,doğumlar, menstruasyon, pelvik cerrahiler ve radyoterapi .
n Tıbbi hikaye: Kronik oksuruk, kabızlık, kalp veya bobrek yetmezliği, endokrin hast., norolojik problemler varmı.
n İlaclar ve alışkanlıklar: Sedatif, diuretik, antikolinerjik, anksiolitik, alkol, kafein, sigara kullanımı
SEMPTOMLARIN YOĞUNLUĞUNUN DEĞERLENDİRİLMESİ:
Bunun icin işeme gunluğu ve sıklık-hacim kartlarının hasta tarafından doldurulması gerekir. Bu sayede gunduz gece sıklığı, gunduz gece poliuri ( aşırı idrar miktarı), ortalama işeme hacimleri , idrar kacırmaların sıklığı, sıkışma durumları, pad kullanımı ortaya cıkarılır.
FİZİK MUAYENE:
n Genel FM: Boy-kilo(vucut kitle indeksi), karın muayenesi ( nedbe izi, genişlemiş mesane), norolojik FM ozellikle sakral segmentlere yonelik.
n Perineal ve genital muayene: idrar temasına bağlı kızarıklık tahriş, stres testi (ıkındırılarak veya oksurtulerek), ekstra uretral kacakların ve pelvik organ sarkmalarının değerlendirilmesi, vajinal ve rektal muayene ile pelvik taban adalelerinin değerlendirilmesi.
LABORATUVAR TESTLERİ:
n Standart lab. testleri:
-idrar tahlili: uriner enf., diabet
-standart biyokimyasal testler
URODİNAMİK CALIŞMALAR: Aşağıda sayılan uc calışma ile saptanabilecek durumlara goz atarsak:
n Akım hızı calışması:
-Alt uriner sistem semptomları (zorlanma,ıkınma,zayıf akım)
-Op. Sonrası boşaltım sorunu
n Sistometri (dolum ve işeme fazı):
-Detrusor ( mesane adalesi) aşırı aktivitesi (overactivity)
-Detrusor aşırı aktivite inkontinansı
-Urodinamik stress inkontinansı
-Detrusor yetersiz aktivitesi(underactivity)
-Mesane cıkım obstruksuyonu
n Uretral basınc değerlendirilmesi:
-Kacırma anı basıncı (Leak Point Pressure).
Bu durumları urodinami ile saptayabilmekle beraber genellikle konservatif ve tıbbi tedavi duşunuluyorsaki bir cok kez hikaye ve FM bulguları bunlar icin yeterli bilgi verebilir, urodinami yapmak gereksizdir. Ancak şu durumlarda urodinamik tetkikler gereklidir:
n Noropatik mesane olasılığı
n İşeme gucluğu (mesane cıkım tıkanıklığı olasılığı)
n Hikaye ve semptom uyumsuzluğu
n Cerrahi tedavi oncesi( detrusor aşırı veya yetersiz aktivitesi, cıkım tıkanıklığı ve ağrılı mesane ekartasyonu)
n Konservatif ,farmakolojik ve cerrahi tedavi başarısızlıklarında.
GORUNTULEME TEKNİKLERİ:
Ust uriner sistem goruntulemesi norojenik idrar kacırmalar dışında gerekli değildir.
Goruntuleme endikasyonları:
-Norojen İK. ,renal hasar riski
-Kronik retansiyonlu İK.(Taşma tipi idrar kacırma)
-Ust uriner sistem anomalilerine bağlı ekstra uretral İK. şuphesi.

[h=2]İstanbul Urolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]