Cocuklarda ofke sorunu ile başa cıkmaOfke, doyurulmamış isteklere ve karşılanmayan beklentilere verilen duygusal bir tepkidir. Ofke diğer duygular gibi son derece doğal ve evrenseldir. Aynı zamanda ofkenin kişiyi uyarıcı, koruyucu veya harekete gecirici bir işlevi vardır. Dolayısıyla ofke organizmayı bir problem olduğunda uyarır ve kendisine zarar verici veya saldırgan davranma eğiliminden kişiyi haberdar etmede etkin bir rol oynar.
Ofke ve diğer baskın duygular yıkıcı sonuclar doğurmadan kontrol edilmelidir. Sağlıklı olarak ifade edildiğinde yapıcı, sağlıksız olarak ifade edildiğinde ise yıkıcı olabilir. Ofke kontrol edilemezse saldırgan ve son derece tahrip edici tepkilere donuşebilir. Ev ici şiddet olgularında, cocuk taciz ve istismarlarında, sokak kavgalarında ve trafikte sağlıklı olarak ifade edilemeyen ofke duygularının etkisi gorulmektedir.
İnsanlar ofke ile ilgili olarak ne kadar sıkıntıları olsa da genellikle bunu kabul edip konuyla ilgili yardım istemek yerine ofke ve benzer duygularını daha cok bastırmaya, inkÂr etmeye ve yok saymaya calışırlar. Bircok bilimsel calışmada sağlıklı bicimde ifade edilmeyen ve bastırılan ofkenin kronik kalp damar hastalıklarına, baş ağrısına, yuksek tansiyona ve mide hastalıklarına yol acarak kişinin fiziksel sağlığı icin ciddi tehditler oluşturduğu tanımlanmıştır. Ofkenin ne bastırılması ne de inkÂr edilmesi sağlıklı ve etkili bir ifade bicimi değildir. Ofkenin sağlıklı olarak yaşanıp ve yonetilebilmesi icin once kabul edilmesi, sonra nedenlerinin anlaşılması ve kesinlikle saldırgan bicimlerde ifadesinin kontrol edilmesi gereklidir.
Ofke, cocukların hatta yetişkinlerin bile başa cıkmakta zorlandıkları duygulardan biridir. Davranışcı psikoloji, duyguların dışavurumunun zamanla oğrenildiğini savunur. Ofkenin yıkıcı eylemlerle dışavurumu aile veya yakın cevreden oğrenilen bir şeydir. Eğer bir cocuk, anne ve babasının kavgasına sık sık tanık oluyorsa ofke duygusunun doğru bir bicimde ifade etmeyi oğrenemez. Cunku cocuklar once anne ve babasını sonrada yakın cevresinde bulunan insanları model alarak duşunce ve davranışlarını şekillendirir. Ebeveyn olarak amacınız, cocuklarınıza ofke duydukları zamanları fark etmeyi ve bunu sağlıklı bir şekilde ifade etmeyi oğretmek olmalıdır. Ofke hicbir zaman iclerinde kalmamalı ve ya dovmek, vurmak, kırıp dokmek ya da insanları incitmek gibi saldırgan eylemlerle ifade edilmemelidir. Ofke ve benzeri baskın duyguları sağlıklı bicimde ifade etmek oğretilemezse davranış bozukluklarına donuşebilir. Cocuklar, onlenmesi zor olan yeni olumsuz davranış bicimleri geliştirebilir.
Ofke ile başa cıkabilmeleri icin, cocuklarınıza oğretmeniz gerekenler;
1. Ofke bir duygudur. Duygular “kotu” değildir. Onemli olan onların nasıl ifade edildiğidir.
2. Ofke duyduğunuz zaman bunu belirtmek hakkınızdır. Ancak bunu, hic kimseyi incitmeden ve hicbir şeye zarar vermeden yapmalısınız.
3. Neden ofkelendiğini anlamak icin durun, duşunun. İstediğiniz şeyin ne olduğunu bulmaya calışın.
4. Ofkelenmek, tek başına, istediğinizi elde etmenizi sağlamaz. Bunun icin başka yollar denemelisiniz. Orneğin, konuşmak, rica etmek ve ya soruna bir cozum bulmak gibi. Amacınıza ulaşmak icin yapabileceğiniz şeyleri duşunun.
5. Eğer amacınıza ulaşamıyorsanız, kendinizi iyi hissetmek icin başka neler yapabileceğinizi duşunun.
Genel olarak, ofke cok kuvvetli bir duygu olmasına rağmen coğu cocukta kontrolsuz guc gibi gorulur. Bu duyguyu şiddetle dışa vurmadan ifade etmeleri icin aile ici eğitim cok onemlidir. Cocukların kontrolu kaybetmeden once durup duşunmeyi becerebilmeleri zaman alır. Bu noktada onları, duyguları hakkında konuşmaya teşvik etmelisiniz. Hatta duygularını fiziksel olarak ifade etme yolları gosterebilirsiniz; kÂğıt yırtmak, dışarda koşmak, banyo yapmak, resim yapmak vb. Ayrıca siz de ofkelendiğiniz de sectiğiniz dışa vurum yontemlerinize dikkat etmelisiniz. Cunku cocuklar her konuda sizleri model alırlar. Cocuklarınıza şimdiden duygularını tanımayı, onları kontrol etmeyi (bastırarak, yok sayarak değil) ve dışa vururken hangi yolları tercih etmeleri gerektiğini oğretmelisiniz.
Yarın cok gec olabilir…
Uzm. Psk. Seda BİRCAN

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]