COCUKLARDA OFKE NOBETLERİ
Ofke nobetleri, cocuğun bağımsızlığını ifade etmesinin bir yoludur.Ofke, ozellikle cocuklukta cok sık yaşanan bir heyecan turudur. Cocuk buyudukce, ofkeyi oğrenir ve bu duyguyu kullanarak neler yapabileceğini fark eder. Ofkelendiğinde, tum dikkatleri uzerine cekebildiğini ve isteklerinin yerine getirildiğini keşfeder. 2 yaş cocuğunda gorulen ofkenin en bilinen nedeni, yaptığı işin durdurulması ve izin verilmemesidir.
İki yaş cocuğu başkasının kendisi icin bir şey yapmasına direnebilir. Durtu ve isteklerini kontrol altına almak, geciktirmek, ertelemek gibi durumlar onun icin neredeyse imkansızdır. Bu nedenle, isteklerinin yerine gelmemesi veya gecikmesi karşısında gerilim yaşar. Engelleyici nesne ve durumlar onda ofke yaratır.Ofke durumunda cocuk, duygularını tam olarak kontrol edemediğinden değişik ve şiddetli tepkiler verir. Yaşadığı gerilim, ofke nobetlerini doğurur. Aslında cocuktaki ofke tepkileri, sosyal cevreye uyum cabasının bir parcasıdır. Okul oncesi donemdeki cocukların neredeyse tamamında zaman zaman ofke nobetlerine rastlanır. Ağlama, somurtma, her şeye itiraz etme, ağlayıp kendini yere atma, cığlık atma, yemeği reddetme, yediği yemeği kusma, eline geceni fırlatma, ayaklarını veya kafasını vurma gibi davranışların hakim olduğu ofke nobetleri genellikle cocukların aşırı uyarılma ile ac, yorgun, sıkılmış, rahatsız veya keyifsiz olduğu durumlarda daha cok ortaya cıkar. Ofke nobetleri, coğunlukla 2,5 yaş civarında zirveye ulaşır ve sıklıkla 4 yaş dolduğunda sona erer.
Ofke nobeti sırasında uygun ebeveyn tutumu nasıl olmalıdır?
Bu donem, anne-baba ve cocuk arasında ilk cekişmelerin yaşandığı bir donem olduğu icin, onların dengeli ve tutarlı davranışları surecin kolay atlatılmasında onemli bir etkendir. Cocuğun herhangi bir davranışında, ebeveynin dengeli ve tutarlı davranabilmesi kararlı, sakin ve sureklilik iceren bir yapıda olmaktan gecer. Ebeveynin tavırlarındaki değişimin cocuk icin beklenmedik olmamasına ozen gostermek gereklidir. Yani cocuk, aynı davranışı yuzunden ebeveyn tarafından bir keresinde odullendirilir, bir diğerinde cezalandırılırsa ya da bir davranış anne tarafından farklı, baba tarafından farklı değerlendirilirse hangi davranışın uygun olduğunu belirleyemeyeceğinden ikileme duşecektir. Bu gibi farklı tutumlar, cocuğun davranışlarına rehberlik edecek değer ve yargıları olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle, sınırların doğru cizildiği anne-baba-cocuk ilişkisinde mevcut durum daha kolay ve etkin bir yontemle tolare edilebilir. Bu durumda coğu kez gozlemlenen ebeveyn tutumu, anne yada babanın otorite kaygısıyla her şeyin kendi kontrolunde olmasını isteyerek, cocuk uzerindeki yaptırımını daha da arttırdığı yonundedir. Ancak, buradaki en etkili tutum,
-Anne-baba; cocuktaki ofke nobetine neden olan davranışların gecici bir durum olduğunu bilerek sabırlı davranmalı ve cocuğu katı bir duzene zorlamadan, soğukkanlı davranarak cocukla gereksiz cekişmelere girmemelidir. Ofke nobeti sırasında telaşa kapılmamak, kendi kurallarınızı korumak ve ne yaptığınızı bilerek hareket etmek en doğrusudur.
-Anne - baba cocuğu korkutarak cezalandırmamalı, ofkeyi dindirmek icin cocuğun her istediğini yapmaktan kacınmalı, ozellikle ofke nobetinin ardından bitişini hızlandırmak icin odullendirmemeli ve cocuğun ofkeli davranışları anne-babanın ofkesine yol acmamalıdır. Cocuğun ana problemi, sakinleşememektir. Anne, baba da sinirlenirse cocuğun ofkesi beslenir.
-Cocuğun ofkesini kaynağından uzaklaştırmak amacıyla disiplin yontemlerinden biri olan ‘mola yontemi' denenebilir.Burada yapılacak olan,cocuğun bulunduğu ortamdan ayrılmak, sakinleşene kadar onu yalnız bırakmak ve daha sonra yanına gelmek şeklinde olmalıdır. Cunku, sakinleştirmeye calışmak sanılanın aksine onu daha da hırcınlaştırabilir. Başka bir yontem de, cocuğun bulunduğu ortamın değiştirilmesidir. Eğer ofke nobeti halka acık bir mekanda gercekleştiyse, cocuğu kucaklayıp, mekanı terk etmek en doğru yoldur. Bunun dışında, ofke nobeti gecirdiği anlarda, ses, renk, ışık, doku gibi ceşitli uyarıcılardan yararlanılarak dikkatinin hemen başka bir alana yonlendirilmesi de, ofkesinin dağılması icin yararlı olmaktadır.
-Ofke anında cocuklar, sakin, anlayışlı ve kendilerini anlayacak yetişkinlere gereksinim duyarlar. Onun bu duygusunu anlayarak, kabul eden bir yaklaşımla ama kararlı bir ses tonu ile konuşmak en doğrusudur.
-Ayrıca, ona secme şansı ve karar verme hakkı tanınmalıdır. Bazı kucuk tartışmaları onun kazanmasına izin vermek bir diğer yontem olabilir. Burada asıl hedef,cocuğa secenekleri olduğunu gostermektir. Bu, ona kendi istediği şeyi secerek olaylar uzerinde kontrolunun olduğu hissini uyandırır. Bu noktada, koyulan her kuralın acıklamasının yapılmasına ozen gosterilmelidir. Aksi takdirde cocuğun, anlamadığı bir şeye ayak uydurmaya calışmasını beklemek yanlış olur.
Bir diğer onemli nokta da, anne babaların cocukları icin iyi birer model olması gerektiğidir. Unutmamak gerekir ki; cocuklar anne-babaların davranışlarını gozlemleyerek, model alarak oğrenirler. Okul oncesi donem cocuğunun oğrenme stili, ornek alma ve taklit etme becerisine dayanır. Cunku cocuklar soylenilenlerden cok, yapılanları oğrenme eğilimindedirler. Cocuğa, iyi bir model olmanın en doğru yolu, onunla birlikte hareket etmektir. Orneğin, yemeği kaşık ve catal kullanarak yemek; olumlu bir model oluşturur ve sozle ''Elle yemek yeme'' demekten cok daha etkilidir.
Ofke nobetlerinin, normal gelişimin bir parcası olduğu unutulmamalıdır. Bu, bir geciş donemidir. Cocuğunuz buyudukce kendisini kontrol etmeyi ve duygularını kelimelerle ifade etmeyi oğrenerek, tam anlamıyla bağımsız bir birey olma yolunda ilerleyecektir.
Oneriler…
● En iyi tutum, cocuğun belirli sınırlar icinde ‘hukumdarlığını' surdurmesine izin vermektir.
● “Hayır” kelimesini az kullanarak, yapılmaması gerekenleri anlatmak.
● Olumlu davranış ve kurallara uymada oduller vermek.
● Alternatif secenek sunmak.
● Zıtlaşmak yerine dikkatini başka yere cekmek.
● Zarar gormeyeceğini duşunduğunuz durumlarda, yapmak istediğine izin vermek.
● Ofke nobetini atlattıktan sonra istediği şeyi vermemek.
● Kontrolunu kaybetmiş cocuk, karşısında kontrolunu kaybetmiş anne-baba gormek istemez. Ortam değiştirmek hem cocuğa hem de size iyi gelecektir.
● Bu donem, gecici ve gelişimsel bir donemidir. Dolayısıyla, bu surecin mumkun olduğu kadar sağlıklı şekilde atlatılmasının, cocuğun benlik algısı ve kimlik gelişimi uzerinde olumlu etkilerinin olduğu unutulmamalıdır.

[h=2]İstanbul Pedagog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]