Toplumun cekirdeğini oluşturan cocuk ve genclerdeki ofke, saldırganlık ve şiddet eğiliminin yaygın olarak gorulmesi, mesleki olarak onleme programı oluşturulmasını da beraberinde getirmektedir. Gerek ailelerden, gerekse okul tarafından bu sorunlarla ilgili yonlendirmelerle karşılaşmaktayız.
Ofke buyuk kucuk tum insanların farklı doz ve sıklıkla hissettiği doğal, evrensel ve sağlıklı bir duygudur. Dunyaya gozumuzu ağlayarak acarız. Haykırma, bağırma ile oksijeni ciğerlerimize doldurarak yeni dunyaya alışmaya başlarız. Cocuklar aile ve cevre faktorlerine bağlı olarak ofke iceren
duygu ve davranışlarını geliştirirler. Bebeklik doneminde karnı acıkınca, altı temizlenmeyinceağlayarak ihtiyacının karşılanmasını bekler. Temel guven ve sevginin oluştuğu ilk yıllarda tatmin edilmeyen cocuk değersiz, sevgisiz kişilik oluşumunun da adımlarını atar.
Bu donemde istek ve ihtiyaclarının anne tarafından sevgi ve şefkatle karşılanması gereklidir. Sonraki donemlerde ise artık bağımsızlaşması kendini gercekleştirmesine, kendi becerilerini ortaya koymasına olanak verilmelidir.Ofke ve şiddetin nedenlerine baktığımızda arzularımızı veya ihtiyaclarımızı engelleyen bir olay, nesne veya kişinin olması, haksızlığa uğrama, fiziksel ceza ve yaralanmalar, tacize uğrama, hayal kırıklığı,
ebeveyne bağımlı olma, tehditlere maruz kalma gibi faktorlerin on planda olduğu gorulmektedir. Bu olumsuz duygu ve durumlarda ofke, bir anlamda cevreyle iletişimde kendine gore savunma oluşturan bir tampon , kendini koruma tepkisi olarak gercekleşir.
Evin paşası, prensesi konumunda isteklerinin anında yerine getirildiği, isteklerine hayır dendikten sonra pes edip evet dendiği, aynı duruma bazen evet bazen hayır dendiği sınırlarının belli olmadığı, kararları ebeveynin değil artık cocukların aldığı aile ici rollerinin karıştığı durumlara alışan cocuk, ev
dışındaki arkadaş ve okul cevresinde aynı kabulu bulamayınca kabul ettirme yontemi olarak ofke ve saldırganlığa başvurabilmektedir.
Ofke ve şiddetin nedenleri
 Aile, okul ve kitle iletişim aracları olarak ve toplumsal mitler (“Beni cileden cıkarttı.”,”Tepemin tası
attı.”,”sigortam attı.” ) olarak ofkeyi değerlendirdiğimizde, hazırlayıcı, geliştirici ve besleyici etkilerini
gorebiliriz.
 Cocuğun psikolojik ihtiyaclarının yerine getirilmemesi
 Cocuğun, ergenin yetiştiği aile, arkadaş, okul cevresinde yaşadığı olumsuz travmatik yaşantılar,
 Sosyo-ekonomik seviyenin duşuk olması
 Ailenin oyun sırasında zarar goren cocuğuna “senin elin armut mu topluyor sende vursaydın.”, “iyi
yapmışsın.” yaklaşımıyla olumsuz davranışı pekiştirmesi
 Saldırganlığın bir erkek ozelliği olarak hoş gorulmesi, desteklenmesi
 Otorite figuru olarak babanın fiziksel ceza yaklaşımı, caresizlik ve kısa sureli sonuc alma amaclı
annenin fiziksel ceza yaklaşımı veya aile ici şiddet uygulanması
 Anne ya da babanın sorunlarını cozme yontemini ofke ve saldırgan davranışlarla gostererek model
olması
 Okulda akranları tarafından istismar edilmek (aşağılanma, kucuk duşurme, fiziksel taciz, dışlanmak,
alay edilmek)
 Okulda akademik başarı ve ilginin duşuk olması
 Oğretmen tarafından aşağılanma, kucuk duşurme, sozlu ya da fiziksel cezalandırmalar
 Parcalanmış aileler
 Tutarsız disiplin
 Nasıl davranacağını bilmeyen eğitimsiz aileler
 Cocuk ve genclerin denetim eksikliği
 Duşuk sosyal ilişki
 Televizyon, sinema ve bilgisayar oyunlarındaki ofke ve şiddet unsurlarının kısa ve uzun surede duygu,
duşunce, tutum ve davranışlar uzerinde tetikleyici, hızlandırıcı ve ozendirici etki
Soz konusu etki şu şekillerde gelişir:
 Cocuk ve ergenler, model alma ve sosyal oğrenme yolu ile izledikleri diyalogları, sozleri, tutum ve
davranışları taklit eder, oğrenirler. Kahramanlarla ozdeşerek onlar gibi davranmaya, onlar gibi var
olmaya calışırlar.
 Ofke, şiddet ve saldırganlığı bir problem cozme yontemi , kendini ifade etme yolu olarak benimsemeye
başlarlar.
 Ofke, şiddet ve saldırganlığa, olume, acıya duyarsızlaşmaya, bağışıklık kazanmaya başlarlar. Bu
kavram, davranış ve goruntuler normalleşmeye ve kabul gormeye başlar. Acı cekenle empati kurma
yetileri kaybolmaya başlar.
 Kızgınlık, ofke, kin, nefret, intikam duygularını daha yoğun hissetmeye ve yaşamaya ve dışa vurmaya
başlarlar.
 Dunyayı ve yaşamı anlamaya ve oğrenmeye calıştıkları bu gelişim donemlerinde, iyiler-kotuler,
kazananlar-kaybedenler olarak gercekci, işlevsel, rasyonel olmayan duşunce kalıplarını
benimserler.Bu tur yayınların suresini arttırdıkca, doğru ve yanlışı, kurgu ile gerceği, uygun ile
uygunsuzu, olası ile imkansızı ayırmakta zorlanmaya başlarlar.
 Araştırmalara gore, cocuk tv kanallarında yayınlanan program ve cizgi filmler saatte ortalama 20
şiddet eylemi iceriyor.
 Gunde 2 saatten fazla tv seyreden cocukların, evde, okulda, sınıfta ve sosyal ortamda daha fazla
saldırgan tutum ve davranışlar sergilendiği saptanmıştır.
 1998-2002 yıllarında dunya genelinde yapılan calışmaya gore en cok izlenen primetime kuşağında
şiddet iceren tv dizi, film ve programlar % 81 oranında artış sergilemiştir.
 Tv izleme sureleri arttıkca, gece kabusları, korku, kaygı ve gerginliklerinin de doğru orantılı
artmaktadır.
Ofke ve şiddet kendini nasıl gostermektedir?
 Bağırmak
 Ağlamak
 Aşağılamak, kucuk duşurmek
 Kufur etmek, hakaret etmek
 Konuşmayı reddetmek
 Kin dolu dedikodu, yalan soylemek
 Dovmek, sac cekmek, ısırmak,itmek
 Rahatsız edici şakalar yapmak
 İsim takmak
 Sozlu Tehdit etmek
 Bir eşyayı fırlatıp atmak, tekmelemek
 Kızdığının eşyalarına zarar vermek
 Gasp etmek
 İntihar
Ofke ve şiddetin kontrolu
Ofkeyi kendine ve başkasına zarar vermeden doğru ifade edebilme becerisine “ofke kontrolu” denir.
Ofke kontrolu duygusal, duşunsel ve davranışsal onlemlerle aile, okul ve toplumda sağlanabilir.
Aile Onerileri
 Cocuklara tutarlı ve surekli ilgi ve sevgi gostermek
 Cocukların bağımsız ve yeterli olmalarına, kendi becerilerini gostermelerine fırsat vermek ve
desteklemek
 Olumsuz duygu, davranış ile tepki vermemek. Vurmamak, kufur, hakaret, tehdit ile yaklaşmamak.
 Cocuk, ofkeli davranışlar sergilemediğinde ona ilgi gostermek ve ovmek
 Cocuk, ofke nobeti gecirmeye başladığında ozel ilgi gostermemek. Oncesinde neyle meşgulsek o işe
devam etmek
 Cocuğa net bir şekilde ofkeli davranışlarına son vermesi gerektiğini soylemek. Ofkeli durumu daha da
artmadan dikkatini dağıtmaya veya başka bir alana yonlendirmeye calışmak.
 Ofke nobeti gecirdiği sırada cocuğun kendisine veya başkalarına zarar vermeyeceği guvenli bir
ortamda tutulmasını sağlamak
 Cocuğa ofkelenmenin doğal bir duygu olduğunu ve buna hakkı olduğunu soylemek. Ama bu yuzden
konu ile ilgili fikrinin değişmeyeceğini ve ofkesi sona erdiğinde onun yanında olunacağını soylemek ve
bu konuda kararlı durmak.
 Sorunlarını birlikte tartışmak. Şiddete başvurma ve başvurmama durumlarının sonuclarını tartışmak
 Şiddet dışı durum ve ortamlara yonlendirmek
 Eleştiri, Yargılama, Oğut ve oneri de bulunmamak
 Empati geliştirmesini sağlamak
 Televizyon, film ve bilgisayar oyunlarını sınırlamak
Okul Onerileri
 Akranlar arasında arabulucuk yapmak
 Catışma cozumunu oğretmek
 Problem cozumunu oğretmek
 Ofke yonetimini oğretmek
 Oğretmenlerin sozlu ve fiziksel istismarını engellemek
 Kişiler arası ilişki ve sosyal beceriyi oğretmek
 Olumsuz duşunce ve davranışlarını fark ettirmek ve olumlularla yer değiştirmesini sağlamak
Cocuğun ofkesine boyun eğildiği ve ofkesiyle istekleri yerine geldikce bu davranışların sıklığı ve şiddeti devam edecektir. Karşılık verme hakkını gormek, rahatlama ve boşalma sağladığına dayandırmak ozellikle gencler arasında yaygındır. Onlara ofkenin ofkeyi, şiddetin şiddeti doğurduğu anlatılmalıdır.
Ofke ortaya cıkmadan once bedenin verdiği fizyolojik ipucları vardır. Ateş basması, kalbin hızlı atması, ellerin yumruk yapması, cenenin kilitlenip, dişlerin sıkılması, titreme, kaslarda gerginlik gibi bu fiziksel değişimleri fark etmek, ofke ureten duşunce yerine ilgiyi mutlu eden başka yone kaydırılmak, zihinsel olarak imgelendirmek, ilişki becerisi ve duşunceyi yeniden yapılandırmak icin uzman desteğine de başvurularak goruşme seanları yapılabilir.


[h=2]Antalya Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]