Cocuklar ruhsal ve toplumsal acıdan sağlıklı bir şekilde gelişebilmek icin her iki cinsiyetten rol modellerine ihtiyac duyarlar. Bu modeller aile icerisinde biyolojik veya evlat edinen anne ve baba tarafından yerine getirilmektedir. Babayla yaşanan ilişki, cocukların kişilik, ozguven, zeka gelişimi, toplumsal beceriler ve cinsel kimlik gelişiminden hayatlarının gelecek doneminde yer alacakları toplumsal rollere kadar pek cok konuda belirleyici olabilmektedir. Gecmişte babaların cocuklarıyla daha cok zaman gecirebildikleri ve gecirdikleri zamanda fiziksel oyun ve etkinliklere daha cok zaman ayırabildikleri bulunmuştur. Gunumuzde ise baba- cocuk ilişki ve iletişiminin daha kısa zaman aralıklarında gercekleştiği ve televizyon seyretmek veya konsol/ tablet oyunları gibi daha pasif etkinliklere odaklandığı saptanmıştır. Hem gecmişte hem de gunumuzde, sağlıklı bir baba- cocuk ilişkisi icin babaların cocukları ile ilgilenmesi, cocuklarının gelişimi ve bakımı ile ilgili sorumluluk alması ve cocuklarının ihtiyac ve sorunlarına yanıt verebilmesi gerektiği bilinmektedir. Bu işlevleri yerine getirebilmek icin ise beraber gecirilen zamanın miktarı değil, kalitesi onem taşımaktadır. Babaların cocukları ile gecirdikleri zaman ve iletişimleri acısından en onemli donem okul oncesi (6 yaş oncesi) olsa da, baba ile etkileşim tum gelişim donemleri boyunca onemli rol oynamaktadır.
1. Sosyal beceri gelişimi

Cocuk, annenin sevgisi ve bakımı ile sevilebilecek ve değer verilen bir varlık olduğunu ve cevresindekilerin gereksinimlerini karşılayabileceğini oğrenir ancak baba aracılığı ile anne dışında bir bireyin varlığını kabullenmektedir. Anne ve cocuk dışında, babanın varlığı cocuğun sevgiyi ve sahip olduklarını paylaşabilmeyi, karşılaştığı sosyal sorunlara cozum getirebilmeyi oğrenmesi icin onem taşımaktadır. Erken donem cocuk ve bebek zihninde anne ile kendisini bir tutabilmektedir, diğer bireylerin varlığı ise ancak baba figurunu fark etme ile kabullenilmektedir. Bu uclu ilişki icerisinde paylaşım, isteklerini erteleyebilme, ihtiyaclarını ifade edebilme, duyguları tanıma ve ifade etme becerilerinin temeli atılmaktadır.

2. Cinsel kimlik gelişimi

Hem erkek, hem kız cocuklarının cinsel gelişimi babaların varlığından etkilenmektedir. Erkek cocuklar, uc yaş civarında baba ile annenin sevgisi icin rekabete girebilmekte, bu rekabetin cozumu olarak da babaları ile ozdeşleşebilmektedir. Bu ozdeşim babanın eşyalarını kullanma, gozluğunu ve benzeri eşyalarını takma/ kullanma, boya ile kendisine bıyık/ sakal cizme gibi davranışlarla dışa vurulabilir. Sağlıklı bir baba- cocuk ilişkisi ve cocuğun cinsel gelişimi icin bu rekabet ve ozdeşim davranışlarının gelişimsel olarak olağan olduğunu kabullenmek, ofke ve rekabet duygularını ifade edebilmesini kolaylaştırmak faydalı olabilir. Erkek cocukların rekabet ve ozdeşimle ilgili davranışlarına katı bir şekilde yaklaşmak, cocuğun beceri ve yetilerini aşağılamak ise bu gelişim basamağında sorun yaratabilir ve cinsel kimlik ve rolleri olumsuz etkileyebilir. Diğer yandan kız cocuklarının da uc yaşından itibaren babalarına ilgi duymaya başladığı, onlarla daha cok zaman gecirmek ve iletişim kurmak istedikleri bilinmektedir. Kız cocukların babaları ile kurdukları ilişki ve iletişim bicimi ileride karşı cinsle kurdukları ilişkilerin kalitesini ve bicimini etkileyebilmektedir. Babasını kusursuz olarak algılayan, cok yakın bir iletişim kuran kız cocukları ileride karşılaştıkları erkekleri gecmişteki babaları ile karşılaştırıp yetersiz olarak algılayabilmektedir. Diğer yandan baba ile ilişki ve iletişimi kısıtlı olan ve babaları tarafından ihmal edildiklerini duşunen kız cocukları erişkin hayatlarında kendilerinden yaşlı ve olgun erkekler ile ilişki kurmayı tercih edebilmektedir. Ayrıca baba ile ilişki ve iletişiminde sorun yaşayan kız cocukları ileride ice yonelim bozuklukları (depresyon, kaygı ve benzeri) acısından risk altında olabilir.

3. Zeka gelişimi

Babanın varlığı ve cocuğa ilgisi, cocuğun cevresindeki fiziksel ve sosyal uyaranları zenginleştirmekte, bu da cocukların zeka gelişimine katkıda bulunmaktadır. Annelerin cocukları ile daha cok sozel ve duygusal becerilere dayalı oyunları oynadıkları, babaların ise cocukları ile daha cok fiziksel becerilere dayalı oyunları oynamayı tercih ettikleri saptanmıştır. Fiziksel becerilere dayalı oyunlar ise cocukların kas gelişimi, gorsel- motor organizasyon, gorsel dikkat, organizasyon becerileri gibi becerilerini geliştirmektedir. Babaları ile daha cok zaman geciren ve farklı becerileri geliştiren oyunlar oynayan cocukların gelecekteki akademik ve mesleki başarılarının daha yukske olduğu da gosterilmiştir.

4. Oz guven gelişimi

Hem erkek, hem kız cocukları icin baba, “dış dunyadaki sorunları cozen”, fiziksel yapısından bağımsız olarak “guclu” olarak algılanan ebeveyndir. Cocuklar babalarının aile ici ve dışındaki sorunlara yaklaşımını model alır ve ozguvenlerini geliştirirler. Babanın cocuğuna karşılacağı sorunları cozebileceği ile ilgili mesajı da ozguven gelişimine katkı sağlamaktadır.

5. Kişilik gelişimi

Ulkemiz ailelerinde kural koyan, cezalandıran ebeveyn olarak daha cok babalar on plana cıkmaktadır. Babaların disipline yonelik yaklaşımı cocuklarının kişilik gelişimini de etkileyebilmektedir. Surekli kısıtlayan, cezalandıran, kurallar ve yonergeler konusunda cocuklarının fikirlerine acık olmayan babaların cocukları ya baba ile catışmaya girmekte ve isyankar bir kişilik oruntusu geliştirmekte veya kendi istek ve ihtiyaclarını bastırarak boyun eğmektedir. Diğer yandan aile ici kural ve yonergeler hakkında cocukların da geri bildirimini dikkate alan, kural ve sınırları cocuğun yaşına ve gelişim duzeyine gore değiştirebilen babaların cocuklarının daha sağlıklı bir kişilik gelişimi gosterdiği gozlenmektedir.

6. Ruhsal sağlık

Sağlıklı bir ruhsal gelişim, paylaşabilme, isteklerini erteleyebilme, ihtiyaclarını ifade edebilme, duygularını tanıma ve ifade etme, cinsel kimliğini oluşturabilme ve bu kimlikle ilgili rolleri yerine getirebilme, bilişsel becerileri karşılaştığı sorunları cozmek icin kullanabilme, karşılaştığı sorunları cozebileceğine yonelik kendine guven duyma gibi becerileri gerektirmektedir. Sayılan bu beceriler, ileride gelişebilecek depresyon, kaygı ve benzeri ruhsal sorunlara karşı da direnc sağlamaktadır. Dolayısıyla, cocuklarda ruh sağlığı icin babaların veya baba yerine gecebilecek bireylerin varlığının yaşamsal onemde olduğu belirtilebilir.

7. Kaynaklar

7.1. Cabrera N, Fitzgerald HE, Bradley RH, Roggman L. Modeling the dynamics of paternal influences on children over the life course. Appl Developmental Sci. 2007;11(4):185-189
7.2. Rohner RP, Veneziano RA. The importance of father love: History and contemporary evidence. Rev Gen Psychol 2001; 5 (4): 382-405.
7.3. Paquette D. Theorizing the father–child relationship: Mechanisms and developmental outcomes. Hum Dev 2004; 47: 193–219.

[h=2]İstanbul Cocuk Psikolog uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]