Hekimlikte temel ilke koruyucu hekimliktir, koruyucu hekimliğin en onemli işlevlerinden birisi de aşılamaktır.
Aşılama tarihcesi: Aşı konusunda ilk uygulamanın M.O. 590 yılında Cin'de Sung Hanedanı doneminde cicek hastalığından korunmak icin ciltteki iltihaplı maddenin sağlıklı kişilerin burnunun icine verilmesi olduğu bilinmektedir. Sistemli aşılama ise ilk kez yine cicek hastalığına karşı olmak uzere 1796 yılında Edward Jenner tarafından başlatılmıştır. Aşılama ile ilgili ayrıntılı bilgiler Jenner'den 100 yıl kadar sonra, Pasteur tarafìndan elde edilmiştir. Bu buyuk bilim adamı, infeksiyon hastalıklarının kaynağının mikroplar olduğunu keşfetmiştir. Ayrıca mikropların zayıflatılmış, hastalık yapamayacak hale getirilmiş bicimde insanlara verilmesiyle, bireyin bulaşıcı hastalıklardan korunabileceğini kanıtlamıştır.
Bağışıklık Sistemi: Kişi cevresinde bulunan kimi mikroorganizmaların ya da onların urunlerinin zararlı etkilerine karşı direncli olması hali BAĞIŞIKLIK olarak tanımlanır. Bağışıklık sistemi ozgul yanıt veya ozgul olmayan yanıt şeklinde tanımlanır. Bağışıklık pasif yada aktif olarak yani aşılama ile kazanılır.
Bu amacla mikroorganizmaların zayıflatılmış, hastalık yapamayacak hale getirilmiş şekillerinin vucuda verilmesiyle, bağışıklık sisteminin uyarılmasını sağlamak uzere aşılar geliştirilmiştir.
İdeal bir aşı nasıl olmalıdır; hastalık belirtisine yol acmadan, en az hastalığı gecirmekle edinilecek kadar bağışıklık sağlayan aşıdır. Her aşı en iyi bağışıklık yanıtı sağlayacak sıvılarla ve kendisi icin en uygun olan vucut bolgesine uygulanır. Aşı programları oluşturulurken; cocukların bağışıklık sistemlerinin infeksiyonlara karşı yanıt verebilme yetenekleri, mevsimler, hastalıkların yayılma yolları ve toplumların sosyoekonomik koşulları gibi bir cok faktor goz onunde bulundurulur.
Aşılama amacları: Aşılama calışmalarında gudulen başlıca amac, insanların aşı ile onlenebilir hastalıklardan mortalite ve morbiditenin azaltılmasıdır.
Aşı kampanyaları: Kampanyalar, bir hastalığı tumuyle ortadan kaldırmak amacıyla da yapılabilmektedir. Ağızdan cocuk felci aşısının son yıllarda cok sayıda ulkede aynı tarihlerde kampanyalar halinde uygulanması, yok etme cabalarına iyi bir ornektir. Bu yaygın kampanyada amac; cocuk felcini, tıpkı cicek hastalığında olduğu gibi tamamen yeryuzunden silmektir
Rutin Aşı Takvimi : Ulkemizde Sağlık Bakanlığı tarafından onerilen ve giderleri devlet tarafından karşılanarak ucretsiz uygulanan rutin aşı programı aşağıdaki gibidir.
Bu program icinde yer alan aşılar ; Difteri, Boğmaca, Tetanoz, Cocuk felci, Verem, hepatit B, Kızamık aşılarıdır.
Ek rutin aşılar : Sağlık Bakanlığı’nın ucretsiz olarak uyguladığı rutin aşılar dışındaki bazı aşılar gelişmiş ulkeler başta olmak uzere bircok ulkede rutin aşı programı icerisinde uygulanmaktadır: MMR (kızamık-kızamıkcık-rubella) aşısı: Bu aşı 9 aylık kızamık aşısı yapılmış olan cocuklara 15 aylıkken uygulanabilir.
Hemofilus influenza tip b (Hib) aşısı : Ozellikle cocukluk cağında menenjitlerin cok onemli bir bolumunu oluşturan Hib menenjitinin onlenmesi icin onemlidir. Gelişmiş ulkelerde bu aşı ile Hib menenjitleri eradikasyon hedefine oldukca yaklaşmıştır. Aşının uygulama şeması cocuğun yaşına gore değişiklik gosterir.
Varisella (su ciceği) aşısı : Varisella komplikasyon oranı duşuk olmasına rağmen, gerek cok sık gorulmesi, gerekse de immun yetmezlikli hastalarda mortalitelere neden olması nedeniyle, korunulması gereken bir hastalıktır. Aşısı oldukca pahalıdır, ancak cok koruyucu etkinliği yuksektir. Aşı 12 ayını doldurmuş cocuklara, 12 yaşa kadar tek doz uygulanır. 13 yaşında veya daha buyuk cocuklara ve yetişkinlere ise su ciceği gecirmemişlerse, en az bir ay ara ile 2 doz verilir.
Aşının uygulanamadığı durumlar; Aşı uygulanamadığı durumlar son derece nadirdir. Genellikle canlı olmayan aşılar her durumda yapılabilir, ancak bağışıklamanın yeterli olmadığı zamanlarda etkisiz olabilir..Canlı aşılarda ise bağışıklama sisteminin zayıf olduğu durumlardır. Malign hastalıklar, AIDS, kortikosteroid veya antineoplastik ilac kullanımı, doğumsal bağışıklık yetmezlik sendromları gibi bağışıklık sistemini bozan primer ve sekonder hastalıklar, aktif tuberkuloz, hastanede yatarak tedaviyi gerektirecek duzeyde zaturre, bobrek yetmezliği, metabolizma bozukluğu v.b. gibi sağlık sorunu olanlara gecici olarak aşı yapılamamktadır.
Prof. Dr. Duran Canatan
Cocuk Sağlığı ve Hastalıkları, Kan Hastalıkları ve Genetik Hastalıkları Uzmanı

[h=2]Antalya Cocuk Doktorları uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]