Cocuğunuzu ne kadar dinliyor ve anlıyorsunuz? Etkin dinleme ve ebeveyn-cocuk iletişimi, cocuk ruh sağlığı alanında farklı yaklaşımlarla acıklanmaya calışılmıştır. Bu yazı, sağlıklı iletişim kurabilmenin onemini, etkin dinleme becerilerinin neler olduğunu, kendini ifade edebilen ve edemeyen cocukların karşılaşabileceği sorunlara genel bir yaklaşım ile acıklamaktadır.
Coğumuz, cocukların, sorgusuz sualsiz buyuklerine itaat etmesi gerektiğine inanan anne ve babalar tarafından buyutulmuşuzdur. Bu yaklaşım cocukların bir robot olduğunu varsayar. Onların da saygı duyulması ve onem verilmesi gereken duygu, duşunce ve gereksinimleri olduğu gerceğini goz ardı eder. Cocuklar boyle katı bir yaklaşımla buyutulurse, ilk fırsatta isyan ederler ve davranışları hakkında duşunmeyi oğrenemezler. Boylesine katı bir ev ortamında duygu ve duşuncelerini ifade edemeyen cocuklar zamanla davranış problemleri geliştirebilirler; zorba davranışlar, otoriteye karşı gelme, okul devamsızlıkları, okuldan kacma, sorumluluklardan kacınma ya da yerine getirmeme, yalan soyleme, uyumsuzluk gibi. Ergenlik doneminde kimlik karmaşası ile birlikte davranış problemleri artarak seyredebilir. Yetişkin olduklarında da diğer insanlarla dengeli ilişkiler kurmayı beceremezler. Dengeli ilişkiler kuramayan yetişkinler sağlıklı yakın ilişkiler kurmakta da gucluk yaşarlar. Coğu zaman sosyal uyum gosteremediklerinden cevreleri ile sık tartışan, sık cevre değiştiren ve sosyal ilişkilerini surduremeyen kişiler olurlar. Bu durum, zamanla yetersizlik ve sevilmeme gibi yerleşmiş duşuncelere sahip olmalarına neden olur. Yerleşen olumsuz duşunceler ise zaman icinde ofke kontrol problemi, ilişki sorunları, alkol-madde kullanımı ve depresyon gibi ciddi ruhsal bozukluklara donuşebilir.
Eğer evdeki ortam, cocukların duygu ve gereksinimlerini rahatca dile getirmelerine olanak tanıyor ve gereken onem veriliyorsa, cocuklar kendilerini guvende hissederler ve etraflarındaki yetişkinlerden yardım isteyeceklerini bilirler. Bu yaklaşım coğu kişinin inandığının aksine, onları şımarık ve doyumsuz değil, daha azla yetinen ve daha guvenilir bireylere donuşturur. Kendi duygularını tanıyan ve rahatca ifade edebilen cocuklar, gerek ergenlik donemi gerekse yetişkinlik doneminde daha az ilişki sorunları yaşarlar. Yetişkinlikte karşılaşılabilecek ruhsal sıkıntıların riski de azalmış olur. Cunku kendine guvenen ve kendini ifade eden bireyler daha sağlıklı sosyal ilişkiler kurabilme becerilerine sahip olurlar.
Siz ebeveynlerin kendi duygularını ne derece kontrol ettiği, cocuklar icin cok onemlidir. Cocuklar anne ve babanın davranışlarını ornek alırlar. Eğer siz, uzgunken kendinizi yatak odasına kapatıyor ve ya ofkeli iken kontrolunuzu kaybediyorsanız, cocuklarınız da benzer durumlarda benzer şekilde davranırlar. Aynen sizin gibi davrandıkları halde, davranışlarının yanlış olduğu soylenirse, kafaları karışır. Onun icin, siz de onlara oğutlediğiniz şekilde davranmaya calışmalısınız. Cocuklarınızın hayat ve hayatın getirdiği olumsuzluklarla (olum, ayrılık, sağlık problemi, kaza, sosyal ilişki sorunları, rekabet gibi) başa cıkabilme becerileri kazanmaları gerekir. Bu gucu kazanmaları icin siz ebeveynlerin de aynı gucu sergiliyor olması gerekir.
Cocuğunuzu Sağlıklı İletişim Kurabilme Yolları:
1. Etkin Dinleme: Cocuğunuzu dikkatle dinleyin. Konuşurken sozunu kesmeyin ve ya ne soyleyeceği ya da ne isteyeceği konusunda varsayımlarda bulunmayın:
Ornek:
Cocuk: - Anne, bir şey istiyorum, hımmm… mmm…
Anne:- Yine ne istiyorsun, tamam biliyorum, kesin o oyuncağı değil mi?
Yukarıda verilen ornekteki gibi varsayımlar uretmekten kacınmaya calışmalısınız. Sizin tahmin ettiğiniz konuşma gercekleşse bile, bırakın cocuğunuz bunu dile getirmeye calışsın.
2. Teşvik Etmek: Onu anladığınızı sozcukler ve ya yorumlarla belli ederek, konuşmaya devam etmesini sağlayın. Onu kucumsemeyin, eleştirmeyin, alay etmeyin ve ya duygularını gormezden gelmeyin.
3. Uyum: Yapmanız gereken şey sozcuklerinizi ve yuz ifadenizi, cocuğunuzun duygularına gore ayarlamaktır. Bu uyum cok onemlidir.
4. Geri Bildirim: Cocuğunuzun konuşması bittiğinde, ne anladıysanız ona anlatın. Elden geldiğince, cocuğunuzun duygularını tanımlayın:
Ornek:
Cocuk:- Anne, Şimay bugun doğum gunu partime gelmedi.
Anne:- Hımm… Şimay bugun doğum gunu partine gelmediği icin uzgunsun.
5. Empati: Cocuğunuzu anlamaya calışmalısınız. Bunu yapmanın en kolay yolu kendinizi onun yerine koymaktır. “Acaba bu durumda siz ne hissederdiniz?” sorusunu kendinize sormalısınız.
6. Teskin Etmek: Cocuğunuzu rahatlatın. Belki de onun butun istediği birkac sıcak sozcuk ve kucaklanmaktır.
7. Sabırlı Olmak: Kimi cocuk iletişime daha kapalı ve daha cekimser olabilir. Bu durum cocuğunuzun ic dunyasına ulaşmanıza engel olabilir. Bunun sizi yıldırmasına izin vermeyin, sabırlı olun ve yavaş adımlarla cocuğunuzun ic dunyasına ulaşmanın yollarını bulmaya calışın.
Uzm. Psk. Seda BİRCAN

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]