Anne sutu halen tum bebekler icin en uygun besin olarak duşunulmektedir. Anne sutunun besleyici ve besleyici olmayan etkileri prematur bebekler icin bile formul mamalardan daha iyidir. Emzirmenin bırakılmasının en sık sebebi anne sutu uretiminin azalmasıdır. Anne sutu uretiminin azalması pek cok durumda olabilir;
• Erken doğum
• Doğumun zor ve 1 saatten uzun surmesi
• Sezaryen doğum
• Obezite
• Anne veya bebeğin hastalığı
• Anne-bebek ayrılığı
• Uzun aradan sonra tekrar emzirme
• Dolaylı emzirme (pompa yada manuel olarak sıkma)
• Anksiyete, yorgunluk ve duygusal stres de sut oluşumunu guclu bir şekilde baskılar
Tum emziren anneler, emzirme sıklığı, emzirme suresi, mekanik ve manuel sut sağmada yeterli boşaltma konusunda eğitilmelidir. Butun anne sutu artırma teknikleri memeyi boşaltma prensibine dayanır. Meme boşaldıkca dolar. Sık sık boşaltılarak daha cok sut uretmesi sağlanabilir. Dikkat edilmesi gereken konu; annenin daha cok sıvı tuketmesi ve normalde alması gereken kaloriden bir miktar daha fazla kalori almasıdır. Kalori ya da su kısıtlanırsa; mekanizma once annenin ihtiyaclarını, sonra sut uretimini duşunur. Sut uretimine yetecek su ve kalori kalmaz.
Sut uretimi, psikolojik destek ve gevşeme teknikleri (kitaplar ve videolar kullanılarak) gibi bircok yolla artırılabilir. Yine de anneler, sutu artıran ilacları veya başka urunleri sıklıkla sormaktadır.
Prolaktin; beyindeki hipofiz denilen bir bezden salgınan protein yapısında bir hormondur. Annenin meme ucunun emilmesiyle uretilerek kan dolaşımına karışır. Sut artırıcı olarak kullanılan urunlerin coğu prolaktinin uretimini ve salgılanmasını veya dolaylı yollardan prolaktin miktarını artırarak işlev gorur.
Sut artırıcı olarak kullanılan ilac ve diğer maddelerin anne ve bebek uzerindeki yan etkileri tam olarak değerlendirilmelidir.
Bitkisel ve doğal urunler
Bazı bitkisel urunlerin kullanımının anne sutunu artırdığına inanılmaktadır. En sık kullanılan urunler;
Cemen otu
Keci sedefi (keci sakalı)
Deve dikeni
Maringa
Sarımsak
Kuşkonmaz
Şevketibostan (bostan otu)
Anason
Fesleğen
Rezene
Yer minesi
Kimyon
Leylak
Uzum
Kahve
CEMEN OTU

Hindistan ve bazı Ortadoğu ulkelerinde baharat ve ilac olarak kullanılmaktadır. Antiinflamatuar, yeniden yapılandırıcı ve sutu artırıcı etkileri de dahil pek cok tedavi edici etkisi olduğuna inanılarak kullanılmaktadır. En cok gozlenen yan etkileri; idrar kokusunun değişmesi, terleme ve ishaldir. Astım ve kan şekeri duşukluğu olanlarda şikayetleri kotuleştirebilir. Sute gecme potansiyeli ve bebekte yapacağı yan etkiler bilinmemektedir. Gunde 3 defa 200 ml bitki cayı şeklinde alınan cemen otunun 2 haftanın sonunda sutu belirgin olarak artırdığı gozlenmiştir.
Keci Sakalı (Keci Sedefi)

İneklerde sut uretimini artırdığı keşfedildiği 1900’lu yılların başından beri geniş olcude kullanılmaktadır. Kan şekeri duşukluğune neden olduğu gorulmuştur. Annede herhangi bir yan etki gozlenmemiştir. Rezene, anason ve keci sedefi karışımı icen annelerin bebeklerinde uykusuzluk, kusma ve emiş gucu zayıflığı izlenmektedir.
Devedikeni

Protein sentezini artırarak, asıl karaciğer koruyucu olarak uygulanmaktadır. Son yıllarda yapılan calışmalarda devedikeninin anne sutunu %80 artırdığı rapor edilmektedir. Bu etki icin gunde 420 mg devedikeni kullanımı onerilmektedir.
Kuşkonmaz

4 hafta boyunca gunde 2 defa 2 cay kaşığı hint kuşkonmazı kullanan kadınların kandaki prolaktin seviyesinin ve bebeğin kilo artışının belirgin arttığı gozlenmiştir. Gunluk 60 mg/kg dozunda hicbir yan etki gozlenmezken, yapılan hayvan deneylerinde 5000 mg/kg dozunda kullanıldığında olumcul olabilmektedir.
Moringa

Filipinlerde sutu artırmak amacıyla yaygın olarak kullanılmaktadır. 350 mg kapsuller halinde kullanılır. Doğumdan sonraki 3. gunde başlanır, 8 gun boyunca gunde 2 defa kullanılır. 10. gun almayan gruba gore sut miktarı 2 kat artar.
Antiemetikler (bulantı onleyici ilaclar)
Metoklopramid
Metoklopramid; merkezi sinir sisteminde dopamin salgılanmasını azaltarak prolaktin seviyesini artırır. Metoklopramid tarafından artan sut salgısıyla birlikte sut icindeki sodyum miktarı ve bebekte serum prolaktin seviyesi yukselir. Oksitosin burun spreyi ile kullanıldığında etkinliği artar. Rahmi alınmış, taşıyıcı anne ile bebek sahibi olan kadınlarda bile başarılı olduğu gorulmuştur.
Metoklopramid anne sutune gecer. Buna rağmen gunde ortalama 1 litre anne sutu emen bir bebeğin aldığı metoklopramid miktarının cok duşuk olduğu duşunulmektedir. Bebeklerde hafif ve gecici bağırsak rahatsızlığı bildiren 2 yayın dışında bebekte ciddi bir yan etki gozlenmemiştir. Annede ise; yorgunluk, baş ağrısı, bağırsak bozuklukları, bitkinlik, uykusuzluk gibi yan etkiler izlenmiştir.
Sut artırıcı etki icin 1-4 hafta boyunca ağızdan gunde 10-15 mg kullanılması onerilmektedir. Ama anne sutune gecip bebekte olabilecek potansiyel risklerinden dolayı sut artırıcı olarak kullanılmasına karşı cıkılmaktadır.
Domperidon
Domperidon; kanser hastalarında bulantı-kusmayı onlemek icin kullanılan bir ilactır. Prolaktin seviyesini artırarak sut uretimini tetikler.
Buyuk bir molekul olduğundan %90’ı proteinlere bağlıdır ve cok cok az anne sutune gecer. Annesi domperidon alan bebeklerde hicbir yan etki gozlenmemektedir. Yine buyuk bir molekul olduğu icin kan-beyin bariyerini kolay gecemez ve metoklopramid gibi merkezi sinir sistemi yan etkileri gorulmez. Anneler icin en yaygın yan etki ağız kuruluğu, kaşıntı, baş ağrısı ve sindirim sistemi rahatsızlıklarıdır. Kalp hastalığı olan kadınlar potansiyel aritmi riskinden dolayı bu ilacı kullanmaktan kacınmalıdır. Kanser hastalarında bulantı giderici olarak damar ici kullanımı sırasında kalpte ritim bozukluğu ve ani olume neden olduğundan dolayı 2004 yılından beri ABD’de yasaklanmıştır. Aritmiye bağlı ani olum ağızdan alınan dozlarda hic gorulmemiş, sadece 60 yaş uzerinde damar icine uygulamalarda gorulmuştur.
1-2 hafta boyunca gunde 3 defa 10 mg kullanımı onerilmekle beraber en duşuk etkili doz ve tedavi suresi icin araştırmalara ihtiyac vardır.
Antipsikotikler
Klorpromazin
Prolaktin seviyesini artırarak etki gosterir. Yapılan calışmalarda sutu azalmış kadınlarda sut artışı ve bebeklerinde kilo artışı gozlenmiştir.
Sute cok az miktarda gecer. Gunluk tek doz 600 mg ilac alımında bile sutteki konsantrasyonu olculemeyecek kadar duşuktur.
Bu ilacların emziren annelerde ve bebekleri uzerindeki etkileri hakkında bilinenler cok azdır. Tum bu ilaclar beyinde biriktiği icin kısa ve uzun vadede merkezi sinir sisteminde değişikliklere neden olur.
Sut artırıcı etki icin 1 hafta boyunca gunde 3 defa 25 mg kullanılması onerilmektedir.
Sulpirid
Şizofreni, depresyon gibi psikozların tedavisinde kullanılan antipsikotik bir ilactır. Prolaktin hormonunun salgılanmasını yaklaşık 10 kat artırır. Bu ilacı kullanan kadınların sut uretiminin ve bebeklerindeki kilo artışının belirgin arttığı gozlenmiştir. Bu etki daha cok ilk doğumu olan annelerde gorulmektedir.
Anne sutune gecmesine rağmen bebeklerde yan etki gozlenmemiştir. Annelerde baş ağrısı ve yorgunluk izlenir.
1-4 hafta boyunca gunde 2-3 defa 50 mg kullanılması onerilmektedir.
Tum antipsikotik ilacların kısa ve uzun vadede merkezi sinir sisteminde yavaşlamaya neden olma riski akıldan cıkarılmamalıdır.
Hormonlar
Oksitosin
Meme ucu etrafındaki kasların kasılmasını ve sut kanallarının sut salgılamasına neden olur. İlk doğumu olan annelerde sut hacmini 3-5 kat, birden fazla doğum yapmış annelerde sut hacmini 2 kat artırdığı gozlenmiştir.
Sut iceriği oksitosinden etkilenmez. Anne ve bebekte yan etkiye neden olmaz.
Emzirme ve pompa yapmadan once her iki burun deliğine birer sprey kullanılması onerilmektedir.
Oksitosinin sut artırıcı olarak kullanılabileceği ile ilgili bilgiler cok sınırlıdır. Bu konuda calışmalar yapanlar sut artırmada gecerli ve guvenilir olduğunu iddia etmekte ve onermektedirler.
Buyume hormonu
Mekanizması tam olarak bilinmemektedir. Sut artırıcı etkisi hayvan modelleri uzerinde calışılmış ama henuz bu calışmalar insanlara taşınmamıştır.
Cilt altı kullanıldığında sutteki buyume hormonu seviyesi yukselmez. 7 gun boyunca 0,1-0,2 UI/kg/gun deri altına kullanılması onerilmektedir.
Sonuc olarak..
Sut artırıcılar, sut azalmasına neden olan tedavi edilebilir durumlar ortadan kaldırıldıktan ve eğitim yetersiz kaldığında uygulanmalıdır. İlac tedavisi emzirmek isteyen ama uygun emzirmeyi surduremeyen annelere onerilmektedir. Uygun sut artırıcının seciminde hem anne hem bebek icin yarar ve yan etkilerini belirlemek onemlidir.
Bitkisel maddelerin etkileri ve yan etkileri icin cok az bilimsel calışma yapılmıştır.
Hormonal tedaviler icin de iyi yapılandırılmış bilimsel calışma yoktur veya cok azdır. Uygulama yolu ve dozu tutarsızdır. Potansiyel ciddi yan etkilerinden dolayı onerilmemektedir.
Domperidon sut artırıcı etkinliği, bebek uzerine yan etkisi olmaması, annedeki yan etkilerinin cok nadir olması nedeniyle ilk tercih edilecek ilac olarak duşunulmektedir.
Antipsikotikler beyinde birikmeye meyilli olduğundan bebeğin merkezi sinir sistemi gelişiminde uzun ve kısa vadedeki potansiyel etkilerinden dolayı tercih edilmemektedir.
Tum sut artırıcılar (ozellikle bitkisel ve doğal urunler) icin etkinliği, dozajı ve guvenliği acısından iyi planlanmış bilimsel calışmalara ihtiyac vardır.

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]