Anksiyete bozuklukları ve tedaviAnksiyete (Kaygı) Nedir?
Anksiyete ve endişe; tum canlılarda deneyimlenen kaygı, korku, gerilim ve sıkıntı halidir. Nedeni belli olmayan tedirginlik hali olarak da acıklanabilir. Bazı durumlarda oğrenilmiş davranışlar olarak ortaya cıkan anksiyete, coğu zaman icsel catışmaların bir urunudur. Ancak her anksiyete patolojik olmayıp insanların dış dunyaya uyum cabasında koruyucu bir tepki olarak da ortaya cıkabilir.
Anksiyete Yaşamam Normal mi?
Anksiyete; patolojik anksiyete ve normal anksiyete olarak ikiye ayrılır. Normal anksiyete; gercek bir tehdit karşısında kişinin kendini korumak amacıyla beynin belirli bolgelerinin aktifleşmesi sonucu ortaya cıkan bir durumdur ve koruyucu bir sistemdir. Yuksek bir hızla uzerinize doğru gelen yoldan cıkmış bir kamyon anksiyeteye neden olur. Kişi bu anksiyeteyi gidermek icin kacma tepkisi verir ve bu tepki hayat kurtarır. Burada yaşanan anksiyete normal bir anksiyetedir.
Patolojik anksiyete ise işlevsel olmayan, kişiyi sıkıntıya sokan ve icsel catışmaların bir sonucu olarak semptom şeklinde ortaya cıkan anksiyetedir. Bu durumlarda profesyonel bir mudahaleye ihtiyac vardır
Anksiyete Ceşitleri
Ceşitli psikoterapi ekollerinin anksiyete ile ilgili farklı acıklamaları ve tedavi yontemleri vardır. İcsel catışmalarımızın bir sonucu olarak psikodinamik gelişim acısından ele aldığımızda dort ceşit anksiyeteden soz edebiliriz. Bunlar; impulsif anksiyete, ayrılık anksiyetesi, kastrasyon anksiyetesi ve superego anksiyetesidir.
1. İmpulsif Anksiyete: İnsanoğlu cinsellik ve saldırganlık durtuleri ile doğar. Bu durtuler doğrudan ya da farklı savunma mekanizmaları yoluyla tatmin olmak, yani hedefe ulaşmak zorundadır. Ceşitli nedenlerle doğrudan ya da dolaylı olarak tatmin yolu bulamayan durtuler, zamanla ruhsal dunyamızda bir baskıya neden olur. Bu baskı, kişide ceşitli kaygılar olarak kendini gosterir. Orneğin; ergenlik doneminde yoğun olarak ortaya cıkan cinsel arzular, doğrudan tatmin edilemeyebilir. Hatalı aile eğitimi, yanlış inanışlar ve toplumsal baskılar nedeniyle dolaylı olarak da (masturbasyon vb.) tatmin yolu bulamadığında icsel bir catışma doğurur. Bu icsel catışma, sebebi bilinmeyen ve anlam verilemeyen ceşitli kaygılara neden olur. Kişinin bu yondeki ihtiyacı ve hedefe uzaklığı kaygının şiddetini belirler. Burada ortaya cıkan sonuc, tamamen bilinc dışı sistemin bir parcasıdır. Yani kişi, olup biten hicbir şeyin farkında değildir. Kişide bu farkındalık sağlandığında ve bilincdışı sistem ceşitli yollara kanalize edildiğinde anksiyete ortadan kalmış olur.
2. Ayrılık Anksiyetesi: Bu anksiyete turu sevilen bir nesne ya da insanın kaybı karşısında yaşanan yoğun bir duygu durumudur. Temeli anne-cocuk ilişkisine dayanır. Ozellikle cocuğun annesinden ilk ayrılmaya başladığı 1 yaşlarında, cocuğun anneden uzaklaştığında yaşadığı duygu olarak ortaya cıkar. Hayatın ilerleyen donemlerinde anne yerine ikame edilen her kişiden ayrılma durumlarında bu anksiyete, cocukluk donemindeki haliyle tekrar canlanır. Bazı insanların sevgilileri ve eşlerinden ayrıldıklarında sanki bedenlerinden bir parca kopmuşcasına canlarının yanmasının sebebi bu duygudur. Bebeklik doneminde bu duyguları anneleri tarafından yatıştırılmayan kişiler; hayatın sonraki donemlerinde her kayıp karşısında yoğun duygular yaşayarak anksiyete geliştirirler.
3. Kastrasyon Anksiyetesi: Tum toplumlarda sık karşılaşılan bir anksiyete turudur. Temeli 3-5 yaşları arasında yaşanan catışmalara dayanır. 3 yaşlarında cinsel kimliğinin farkına varmasıyla birlikte cocuk; karşı cins ebeveyniyle yakınlaşma isteği duyarken hemcins ebeveyniyle de rekabete dayalı olarak catışmalı duygular yaşamaya başlar. Bu donemde ilgi nesnesi olan ebeveyn ile her yakınlaşma hareketi, cocuğun fantezi dunyasında diğer ebeveyn tarafından cezalandırılma senaryolarını icerir. Cocuğun fantezi dunyasında ortaya cıkan bu kaygı, anne-babalar tarafından yatıştırılmalıdır. Yani cocukla catışmaya girilmemeli, cocukta kaygı yaratan boyle bir zihinsel fantezi geliştirmesinin yolu acılmamalıdır. Aksi halde bu fantezi ve fanteziye eşlik eden korku, kaygı gibi olumsuz duygular; ustu kapatılarak olduğu şekilde saklanır. Yetişkinlik doneminde; bir toplumun onune cıkıp konuşmak ya da kişinin kendisi icin olumlu bir eylemde bulunması gibi durumlarda kişi yoğun bir kaygı yaşar. Bu kaygının nedeni 3-5 yaş doneminde gercekleştirdiği ya da gercekleştireceği eylemlerden dolayı cezalandırılacağına dair bilinc dışı fantezinin canlanmasıdır. O yuzden, kişi bu tur eylemlerden kacarak anksiyetesini yatıştırmaya calışır ancak hayattaki işlevselliğini de kaybeder.
4. Superego Anksiyetesi: Superego; anne-babaların ve toplumun yasakları ve hedef gostermeleri ile oluşur. Kişinin icsel bir sistemi haline gelerek vicdan yapısının temelini oluşturur. Bu yapı, neyi yapıp neyi yapmamamız gerektiğini ve nasıl biri olmamız gerektiğini soyleyen bir ic sestir. Anne-babanın ya da toplumun isteklerinin karşısında, yasak olarak nitelenen eylemlerde bulunulduğunda bu ic ses kişiyi, anne-baba ve toplum adına yargılar. Bu yargılama icsel bir catışma yaratır. Bu catışma superego anksiyetesi olarak isimlendirilir.
İşte kişinin yaşamış olduğu bu dort anksiyete turu; bizim anksiyete (kaygı) bozuklukları dediğimiz rahatsızlıklara neden olur. Bunlar; panik bozukluğu, ozgul (bocek, asansor, terleme vb.) fobiler, sosyal fobi, obsesif-kompulsif bozukluk, travma sonrası stres bozukluğu gibi rahatsızlıklardır. Bu konularla ilgili yardım talep eden bir insanın yaşadığı anksiyetenin hangi gruba girdiği terapist tarafından tespit edilir. Sonraki surecte; bu bağlamda kişinin duygularının ele alındığı ve icgoru dediğimiz farkındalık oluşturmaya yonelik bir psikoterapi sureciyle tedavi sağlanır.
Bazı klinik durumlarda psikoterapi sureci oncesinde, hastayı psikoterapiye yatkın hale getirmek amacıyla ya da ihtiyac halinde psikoterapi sureciyle eş zamanlı olarak ilac duzenlemesi gerekebilir
14.01.2016
Abdullah ALPASLAN
Klinik Psikolog/Psikoterapist

[h=2]İstanbul Psikoloji uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]