Ergenlik doneminde okul devamsızlığı, genc erişkin doneminde işe gidememe nedeniyle onemli sosyal kayıplara ve en sık işgucu kaybına yol acan bir rahatsızlıktır. Bulantı, kusma, başağrısı, sinirlilik, ishalin eşlik edebildiği, bazen bel bolgesine de yayılan, alt karında kramp şeklinde ağrılarla seyreden bir tablo vardır. Kadınların yaklaşık % 60 kadarında gorulur. Yeterli tıbbi tedavi almayan ve ağır seyreden bazı olgularda, kadınlar neredeyse her ay sağlık kuruluşlarına başvurmak zorunda kalırlar.
Başlıca iki tip ağrılı adet gorme şekli vardır.
1-Primer Dismenore: Bu kişilerde ağrılı adet gormeye yol acan ikincil bir hastalık soz konusu değildir. Genellikle adet gormeye başladıktan 1-2 yıl sonra şikayetler başlar ve doğum yapıncaya veya 23-27 yaşlarına kadar şiddeti artar. Erken yaşta aet gormeye başlayan ve adet kanamaları uzun suren ve fazla olan bayanlarda gorulme sıklığı daha fazladır. Ailesel bir yatkınlık ta soz konusu olabilir. Annesi ve kızkardeşlerinde ağrılı adet olanlarda sıklık daha fazladır.
Bu hastalıktaki en onemli sebebin, adet sırasında rahim ic zarı (endometriyum) tarafından sentezlenen, rahimde kasılmalara ve ağrıya neden olan, prostoglandin adı verilen maddeler olduğu kabul edilmektedir. Ayrıca ağrılı adet goren kadınların depresif bir yapıya sahip oldukları, bu hastaların rahim ağzında darlık olduğu şeklinde fikirler de ileri surulmektedir.
Teşhis icin ayrıntılı tıbbi oyku, ağrısız bir donemde yapılan ayrıntılı muayene (bakirelerde ultrasonografi ve makattan muayene yapılabilir) teşhis konulmasını sağlayacaktır. Bu muayenede herhangibir kadın hastalığına ait bulgu saptanamaz. Bu hastalardaki adet ağrısı ya adetten birkac saat once ya da adetle birlikte başlar ve 48-72 saat kadar surebilir.
Hastalığın en onemli nedeninin rahim ic zarı tarafında uretilen prostoglandin denilen maddeler olduğu kabul edildiği icin, tedavide prostoglandin maddesinin uretilmesini engelleyen maddeler kullanılır. Nonsteroid antienflamatuar ilaclar dediğimiz ağrı kesiciilaclar ( indometazin, ibuprofen, naproksen sodyum vb.) tedavideki ilk seceneği oluşturur. Bu ilaclar adetten bir gun once veya adetle birlikte kulanılmaya başlanır ve 1-3 gun kullanılır. Gunde 1-4 kez kullanılır. Hastaların % 70-80 kadarında bu ilaclar ağrıların giderilmesinde yeterli olur. Ergenlik cağındaki kızlar ve doğum kontrol ihtiyacı olmayan bayanlarda tercih edilecek ilaclardır. Bu ilacların her ay 1-2 gun kullanılması genellikle bir sorun doğurmaz. Fakat mide ulseri, astım, karaciğer ve bobrek yetmezliği olanlar bu ilacları kullanmamalıdır.
Tedavide ikinci secenek doğum kontrol haplarıdır. Bu ilaclar aynı zamanda doğum kontrol ihtiyacı olan kadınlarda cok uygun olacaktır. Hastaların % 90’ında tedaviyi sağlayacaktır. Progesteron hormonu da tedavide kullanılabilir. Gunluk hap, 3 aylık iğne şeklinde verilebilir. Son yıllarda kulanıma giren progesteron salan rahim ici arac (hormonlu spiral) ağrılı adet tedavisinde oldukca etkilidir.
2- Sekonder Dismenore: Ağrılı adet gorme alttaki başka bir organik hastalığa bağlı olarak oluşur. Burada ozel bir duruma cok dikkat edilmelidir. Adet gorme yaşına geldiği halde adet gormeyen, fakat her ay alt karında ağrısı olan genc kızlarda doğumsal anomaliler akla gelmelidir. Adet kanının yolunu tıkayan doğumsal zarlar, kanın dışarıya akmasına engel olur, bu kan kadın organlarında birikir. Aynı zamanda her ay tekrarlayan ağrılar soz konusudur. Kan akışını engelleyen zarın kesilmesi ile tedavi gercekleşecektir.
Bu tur adet ağrısı, adetin başlangıc yılından cok sonra gorulur. Ağrı beklenen adetten 1-2 hafta once başlar ve kanamanın bitiminden sonra birkac gun daha devam eder.
En onemli nedenleri sırasıyla; endometriozis, adenomyozis, myomlar, rahim ici ve rahim ağzındaki et benleri (polipler), daha once gecirilmiş enfeksiyonlara bağlı olarak kadın organları arasında oluşan yapışıklıklar, spiral, doğumsal rahim anomalileri, yumurtalık kistleri, psikolojik nedenler, pelviste kan gollenmesi sendromu şeklinde sayılabilir. Eskiden rahmin ters durması (retroverti) da ağrı nedeni olarak kabul edilip, ameliyatla rahmin duzeltilmesi operasyonu oneriliyordu. Fakat gunumuzde ters rahmi duzeltme ameliyatları uygulanmamaktadır. Ağrının ergenlik yıllarından sonra başlaması ve adetten 1-2 hafta once gorulmesi primer dismenoreden ayıran en onemli bulgularıdır. Hastanın muayenesi sırasında yukarıda sayılan nedenler genellikle ortaya cıkarılır. Hastanın muayenesinde bir bulgu tespit edilemedi, verlen ilaclara da cevap vermiyorsa, teşhis ve tedavi amacıyla laparoskopi denilen operasyon onerilir. Laparaskopi ile kadının karın ici ve kadınlık organları direkt olarak gozle kontrol edilir. Bazı nedenler laparaskopi ile duzeltilebilir.
Sekonder dismenorede tedavi altta yatan hastalığın tedavisi ile mumkundur. Orneğin myomu olan kadında myomların , yumurtalık kisti olan kadında bu kistlerin cıkartılması, et benlerinin (poliplerin) alınması, doğumsal anomalilerin usulune uygun duzeltilmesi ile bunlara bağlı oluşan ağrılı adet tedavi edilebilir.
Yukarıdaki bilgilerden de anlaşılacağı gibi ağrılı adet kadınların kendi kendilerine teşhis koyup, basit ağrı kesicilerle geciştirebilecekleri bir hastalık değildir. Cunku altta yatan cok ciddi sebepler olabilir ve bunların acilen tedavisi gerekebilir. Bu nedenle hastaların oncelikle bir kadın hastalıkları ve doğum uzmanı tarafından muayene edilmesi ve varsa altta yatan nedenlerin ortaya cıkartılması ve tedavinin planlanması gerekmektedir.

[h=2]İstanbul Kadın Doğum uzmanlarına ulaşmak icin tıklayın![/h]