Deprem Ve Cocuk

17 ağustos ve 12 kasım depreminden sonra Turkiye de buyuk kucuk herkes travmatik ve stres dolu bir ortama girmiş oldu. Yaşanan acıların buyukluğu ve kaybın şiddetine gore herkeste psikiyatrik semptomlar depremin ilk gununden beri oluşmaya başladı. Yaşanan bu şaşkınlık ve sansasyonel ortam herkesin bazı ruhsal sıkıntılara girmesine neden oldu. Tabi bu kaygı ve travma ortamından en cok cocuklar etkilendi. Cocukların depremden sonra oluşan bu sıradışı durum karşısında gosterdiği tepkilerin değerlendirilmesi onemle gerekmektedir. Bazı cocukların etkilenme durumu daha fazla olabilmekte ve bu gergin ve sıkıntılı durum cocukların psikososyal gelişimleri acısından bazı problemler oluşturabilmektedir.



Ozellikle calışan anne babaların cocuklarının gunduz evde yalnız kalma durumu ile bu durumda olan cocukların olaya gosterdikleri tepkiler cok fazla olmaktadır. Bu donemde psikososyal destek ile cocuğun gerginliği ve guvensizlik ortamı azaltılmaya calışılmalıdır. Zaten bazı yonlerden stres icerisinde olan ve deprem oncesinde de bazı ruhsal sıkıntılar yaşayan cocuklarda ise bu etkiler daha da durumu ağırlaştırmaktadır. Ozellikle gunun bazı zamanlarında yalnız bırakılan cocuklarda diğer vakitlerde destek mesajları verilerek cocuk rahatlatılmalıdır.

Deprem sonrası deprem bolgesinde psikiyatrik yardım icin bulunduğumuz sıralarda, cocukların bu etkilenme surecini yakından gorme durumunda kaldık. Depremin 15. gunun de gorduğumuz şeyler gercekten gerekli yonlendirme ve desteğin her cocuğa belli olcude yapılması gerekliliğini ortaya koyuyordu. Yakınlarını kaybeden cocuklardan TV de deprem manzaraları goren cocuklara kadar her bir cocuğun desteğe ihtiyacı olduğu yaptığımız calışmalar ile desteklenmiş oldu. Bu donemde etkilenen cocuklara psikoterapotik goruşmelerden ilac tedavisine , oyun tedavisinden grup terapisine kadar bir cok yontem ile psikiyatrik yardım sağlamanın gerekliliği ortaya cıkmış oldu.

Deprem bolgesinde yaptığımız goruşmeler esnasında daha 12- 13 aylık cocukların bile bu ortamdan etkilendikleri ve deprem sonrası bazı davranış değişiklikleri gosterdikleri ortaya cıktı. Bu nedenle cok kucuk yaşta olan cocukların anne babalarına yonelik psikiyatrik yardımın yapılması gerekmektedir. Hatta imkanlar olcusunde butun anne babalar cocuklarının negatif yonde etkilenmemeleri icin gerekli desteğin verilmesi gerekmektedir. Bu destek yapılabilirse depremden hemen sonra başlamalı , bazı psikiyatrik tablolar yerleşmeden once yardım ulaştırılmalıdır.

Yaşanan olayların cocuğun kendi dunyasında algılanması ve yaşananların etkisi her cocukta farklı olmaktadır. Kaygı ve travmayı etkileyen en onemli nedenler arasında şunları sayabiliriz

1-Cocuğun deprem oncesi deprem hakkındaki bilgi durumu : Deprem konusunda daha once bilinclendirilmiş cocuklarda tepkiler ve korkular daha az olmakta diğer cocuklar bu olaya anlam verememekte ve korkunun şiddeti buyumektedir. Japonya orneğini vermek burada yerinde olacaktır ; Japonyada hemen her gun deprem olmasına rağmen cocukların bu olay karşınındaki tepki ve reaksiyonları onceden bilinclendirme sayesinde daha yeterli ve mantıklı olmaktadır. Deprem esnasında insanların bu olaya hazırlıksız olması en buyuk kaygıyı ve panik durumunu oluşturmaktadır. Zaten cocukların hazırlıklı ve bilgili olmaları icin oncelikle onların anne babalarının bilinclendirilmiş olmaları gerekmektedir. Anne babanın bu olay karşısındaki hazırlıksız durumu zaten doğrudan aileyi ve cocuğu etkilemektedir. Daha onceden bilgilendirilmiş cocukların o andaki tepkileri daha normale yakın olabilmekte, hazırlıksız olma durumunu en aza indirmektedir. Yaşanan paniği onlemenin en guzel yolu ilkokuldan itibaren cocuklarımıza deprem dersleri konularak deprem hakkında gerekli bilgilendirmeyi yapmaktır. Bu bilgilendirme konusunda anne babalara ve kamu kuruluşlarına buyuk gorevler duşmektedir.

2-Deprem anında cocuğun yalnız olup olmama durumu: Gerek klinik tecrubelerimiz gerek Adapazarında konuştuğumuz cocuklarda deprem anında yalnız olan cocuklarda ve diğer artcı şoklara yalnız yakalanan cocuklarda anksiyete ve panik daha da fazla olmaktadır. Burada anne babalara tavsiyemiz ozellikle cocuklarda bu donemde gelişen yalnız kalmak istememe isteğine paralel olarak cocukların mumkun olduğu kadar yalnız kalmamalarının sağlanması yerinde olacaktır . En azından depremin stres ve anksiyetesi toplumda ve insanlarda kayboluncaya kadar bu konuda dikkatli olunması gerekmektedir. Yukarıda da bahsettiğimiz gibi ozellikle psikososyal desteği az olan cocuklarda bu duruma daha da fazla dikkat edilmeli cocuğun yaşından buyuk olgunluk ve anlayış ondan beklenilmemelidir. Hatta bu gergin ortamda her cocuğun gosterdiği korku ve endişe belirtilerini saygıyla karşılamak gerekir . Cunku ozellikle 7 yaşından kucuk cocuklarda bu etkilenme ve olayların kavranma durumu daha yetersiz olmakta '' zaten cocuk , anlamaz '' gibi yaklaşımlar cocuk icin son derece sakıncalı olmaktadır.

3-Yakın kaybı ve yaralanması ile beraber stres faktorlerinin fazlalığı : Sizlerinde takdir edeceği gibi cocukların yakınlarının deprem esnasında olme ve yaralanma durumu cocukların kaygı ve travmalarını daha da arttırmaktadır. Buna bağlı akut stres bozukluğu olan vakalarda yakın kaybı yaralanması ve enkaz altında kalma durumu cocukların semptomlarını daha da artırmaktadır. Bu nedenle ozellikle yakınlarını kaybeden , enkaz altında mahsur kalan , yaralanma durumu olan cocuklara psikiyatrik yardım geciktirilmemelidir. Aynı zamanda depremin yaralarının sarılma doneminde bu turlu cocuklara ozellikle devletin yardımcı olması onem taşımaktadır. Deprem sonrası halkımızın sahipsiz cocuklar icin gosterdiği hassasiyet gecekten onemli bir unsur oldu. Bizim psikiyatrik acıdan tavsiyemiz mumkunse cocuğun akrabalarının yanında barındırılması , eğer boyle bir imkan yok ise durum iyice araştırıldıktan sonra en uygun ailelerin yanına yerleştirilmenin yapılmasıdır. Deprem sonrasında evi yıkılan aileler , babası işsiz kalan cocuklar , beslenme ve barınma problemi ile karşılaşan aileler , sağlık problemleri olan aileler ve buna benzer sayılamayacak kadar cok negatif unsurun etkilediği aileler desteklenmelidir. Unutulmamalıdır ki bu ailelerin ruh sağlığının iyi olması ve psikososyal stres etkenlerinin azlığı cocukların rahatını getirecek , cocukların ilerleyen donemde de ruh sağlıkları korunmuş olacaktır . Aksi durumda unutulan aileler ve acılar icinde olan insanlar ve bu ailelerde yaşayan cocuklar, korunmasız olarak bir cok psikolojik sorun ile başbaşa kalmış olacaktır. Yakınlarını kaybeden cocukların hepsi de isimleri belirlenerek ve ucretsiz olarak Cocuk Psikiyatrisi kliniklerinden durumları takip edilmelidir. Bunu ailelerden beklemeden Devletin sağlaması en uygun olanıdır.

4-Anne babanın durumu: Elbette ki erişkinlerde depremden etkilendi ama onların ilk deprem olduğu andaki tepkisi , artcı şoklar esnasındaki tepkisi ve genel deprem anksiyetesi cocukların guven duygusunu ve anksiyete durumunu belirler . Deprem esnasında ve sonrasında anne babanın tepkileri ve olaylar karşısındaki tutumu onemlidir. Unutulmamalıdır ki anne babanın her konuşması ,her yorumu, her tavrı cocuğu etkileyecektir .Eğer anne babalarda kaygı hali fazla olur ise anne babaların psikiyatrik yardım alması gerekmektedir. Aynı zamanda aile icinde cocuğun kendisini guvende hissetmesi icin gerekli onlemlerin anne baba tarafından sağlanmış olması gerekir. Aşırı tepki gosteren anne babalar cocuklarının sıkıntılarını artırmamaya calışmalıdırlar. Cocukların deprem ile ilgili sorularına acık ve sade bir şekilde acıklama getirmeleri yerinde olur . Cocuklarda oluşan soru işaretlerinin giderilmesi gerekmektedir. Bazı anne babaları sadece '' korkma , bir şey olmaz '' gibi sozler ile cocuklarını sakinleştirmeye calıştıkları gozlemlenmektedir. Bu sozlerin yeterli olduğunu zannetmiyorum . Cocuğun yaşına gore acıklamaların yanı sıra , sevgi ve destek mesajları ile beraber guven ortamı cok onemli olmaktadır.

5-Medyanın rolu: Deprem ve sonrasında TV ve gazetelerdeki yapılan yayınlar cocukları negatif yonde etkiledi .Deprem bolgesinde yaptığımız calışma ve incelemelerde cocuklarda medyadan uzaklaşma ve TV seyretmek istememe gibi davranış paternlerinin geliştiğini gorduk. Anne babalara burada duşen gorev medyanın bu yondeki zararlı etkisinden cocuklarını korumaya calışmaları ve ozellikle travmatik goruntulerden cocuklarını uzak tutmaları gerekmektedir. Bu şekilde aşırı goruntuye maruz kalan cocukların belleklerinde kalıcı goruntulerin yerleşmesini istemiyorsak bu kontrolu iyi yapmamız gerekir. Medya kuruluşlarının da bu konuda daha dikkatli ve duyarlı davranması gerekmektedir. Ozellikle sansasyonel haberlerden ve bu konuda yeterli kariyeri olmayan insanların sozlerini icereren mesajlardan cocuklar ve aile ortamı korunmalıdır.

6-Psikiyatrik yardım: Şuphesiz ki bazı cocuklar depremden biraz daha fazla etkilenmektedir. Bunun bircok nedeni olmasına rağmen cocuğun eğitimi , yaşı , kişilik yapısı , anne baba tutumu, o donemdeki psikososyal stres etkenleri , depremden etkilenme derecesi , cocuğun savunma mekanizmaları vb. etkilemektedir. Fazla etkilenen cocukların zaman gecirilmeden psikiyatrik yardım icin gerekli yerlere goturulmesi gerekmektedir.

Cocuklarda gorulebilecek psikolojik ve somatik belirtiler:

Yalnız kalmak istememe ,kapalı yerde kalmak istememe , hava kararınca korkular , deprem oncesine gore daha fazla sessiz sakin olmayı tercih etme , tekrar deprem olacak korkusu , uyku bozukluğu , sık sık uyanma , uykuda konuşma , kabuslar , iştah bozukluğu , yersiz ofke patlamaları , eskiye gore aşırı sinirlilik , karşı gelme , ağlama , kucuk cocuklarda mızmızlanma ,depremden sonra parmak emmeye başlama , tırnak yemeye başlama , altını ıslatma , kekeleme başlaması , uzgun bakış , huzursuzluk , anne babaya bir şey olma korkusu, vb. Bu belirtileri gosteren cocuklar psikiyatrik tedaviye ihtiyac duymaktadır.

Cocuğa destek noktasında yapılabilecekler:

1- Ona guven ve sevgi dolu bir aile ortamı hazırlayın
2- Eğer anne babada depreme bağlı ruhsal bir sıkıntı varsa bir an once onların giderilmesini sağlayın
3- Cocuğunuza eskisinden daha fazla zaman ayırın birlikte sadece onunla ilgilenmek uzere her gun vakit gecirin
4- Ona sık sık sevgi mesajları verin ve kendisine bu konuda destek olduğunuzu gosterin
5- Onun bu donemde mumkun olduğunca yalnız kalmamasını sağlayın , yalnızlığın onda guvensizlik ve korku oluşturmasına izin vermeyin (depremin etkileri gecene kadar )
6- Onun ile birlikte yaşına uygun olarka oyun oynayın , duygularını oyunda ifade etmesini sağlayın
7- Deprem hakkında resim cizmesini sağlayın ( resim onun duygularını anlatmasını ve icindeki duşunceleri dışarı yansıtmasını sağlayacaktır).
8- Deprem konusunda yaşına gore konuşun sade ve anlayacağı bir şekilde onu deprem konusunda aydınlatın
9- Deprem anında ne yapacağınızı ona tatbik ettirin ve onun hazırlıksız yakalanmasını engelleyin
10- Deprem hakkında TV ve Gazete haberlerini takip etme konusunda sınırlama getirin
11- Onun uyku , iştah ve moral durumunu takip edin
12- Deprem sonrası gelişebilecek ek problemler olursa psikiyatrik destek almayı ihmal etmeyin
13- Okul ve oğretmeni ile konuşarak okulda bilgilenmesini ve rahatlatılmasını sağlayın
14- Depremden birinci derecede etkilenen cocuklar icin olum olayını yaşına uygun bir şekilde acıklayın
15- Deprem konusunda cocuğunuza rahatlatmak icin yalan soylemeyin
16- Mumkunse diğer yaşıtları ile grup ortamında duygularını paylaşmasını sağlayın
17- Israr eden sıkıntılar olursa, bir cocuk psikiyatristi ile goruşmeyi ihmal etmeyin (bazı psikiyatrik durumların oluşması durumunda zamanında destek ve ilac tedavisi uygulanmalıdır)
18- Cocuğunuzun bu donem zarfında, psikolojik durumunu yakından izlemeyi unutmayın
19- Cocuğunuzun bu sıradışı donemde gostereceği tepkileri ve duygularını saygıyla karşılayın
20- Onun kendini ve deprem konusunda fikirlerini ifade etmesini sağlayın