Bebek Gelişimi

--------------------------------------------------------------------------------

BEBEĞİN AĞIRLIĞI
Her bebekte farklılık gostermekle birlikte ortalama bebek ağırlığı 3.4 kg.‘ dır. Erkek bebeklerin ağırlığı kız bebeklere gore biraz daha fazladır.
Ağır bebekler: 4.5 kg. Uzerinde doğum ağırlığı olan bebekler normalden ağır olarak kabul edilirler. Ama bilinenin aksine bu bebekler ekstra sağlıklı olarak kabul edilmezler. Şeker hastası olan annelerin bebekleri normalden daha ağır olabilirler.
Hafif bebekler: Eğer bebeğin doğum ağırlığı 2.5 kg dan daha az ise bu bebekler duşuk doğum ağırlıklı bebekler olarak adlandırılırlar. Bu bebeklerin normal bebeklerden tek farkı daha sık beslenmeye ihtiyacları olmasıdır. Eğer bebeğin ağırlığı 2.3 ile 2.5 kg. Arasında sağlıklı gorunse bile onlem olarak ozel bakıma alınabilir. Bu bebeklerde en sık gorulen sorunlar nefes alma, emme problemleri ve vucut sıcaklığı sorunlarıdır.
Eğer bebek 2.3 kg. Altında bir doğum ağırlığında ise ozel bakım gereklidir.
İLK MUAYENE
Doğumdan 24 saat sonra bebek tıbbi bir kontrolden gecirilir. Bu muayenenin ailenin yanında yapılmasının aileyi tatmin emektedir. Bu muayenede sırasıyla bebeğin kilosu, ve vucut olcumleri (baş cevresi,boyu) yapılmaktadır. Sonra sırasıyla kalp ve akciğerleri dinlenmekte, ic organlarının elle muayenesi yapılmaktadır. Ayakları, bacak boyu, kalca cıkığı muayenesi ayrıca yapılmaktadır. Daha sonra erkek cocuklarda testislerin yerinde olup olmadığı kontrol edilmektedir. En sonda bebeğin omurgası ve makatı kontrol edilmektedir. Bu muayene sırasında merak edilen her soru sorulmalıdır.
YENİ DOĞAN BEBEKTEKİ ALIŞILMADIK ANCAK NORMAL OLAN DURUMLAR:
Deri:
Yeni doğanın derisini rengi pembe-kırmızıdır. Bu derinin inceliğinden kaynaklanmaktadır.
Renk değişimi:
Bebeğin kan dolaşımı henuz cok duzenli olmadığından elleri ve ayakları mavi-mor gorunebilir.
Noktalar(spot):
Genellikle burun cevresinde gorulen beyaz noktalar henuz tam olarak calışmayan ter bezlerinden kaynaklanmaktadır. Bu birkac hafta kalabilir. Yine yuzde kırmazı plakalar halinde olan dokuntuye “toksik eritem” olarak adlandırılır ve tedavi gerekmeden kendiliğinden duzelir.
Mavi yamalar:
Bunlar mongol lekeleri olarak ta bilinir ve deri altında mavi pigmenti n gecici birikiminden kaynaklanır.
Soyulma:
İlk gunlerde bebeğin derisi soyulabilir. Bu ozellikle avuc ici ve ayaklarda gorulur. Bu hafif nemlendiriciler ile cozumlenebilir.
Sac:
Bebeklerin sac miktarı cok farklı olabilir. Ama genellikle doğum sırasındaki saclar dokulur. Vucuttaki siyah tuyler ise zamanla dokulur.
Konak (saclı derideki kepek benzeri birikim) :Konak
Bebeğin sac diplerinde gorulen kirli sarı renkte kabuklu bir deri hastalığıdır.
Bebeğin başına banyo yapmadan once temiz bir tulbente kızdırılıp soğutulmuş zeytin yağını surup, hafifce ovalayıp yumuşamasını bekleyin.
Banyo esnasında o bolgeyi hafifce ovarak yıkayın.Bu işlemi kabuklar kayboluncaya dek birkac kez tekrarlayın.
Bu da deri soyulmasının bir turudur ve temizlikle bir ilgisi yoktur
BAŞ
Bicimi:
Bebeğin başı doğum sırasındaki travmalara uygun olarak değişik bir şekilde gorulebilir. Bu kafanın hasarlandığı anlamına gelmez.
Bıngıldaklar:
Bunlar henuz kafa kemiklerinin birleşmediği yerlerdir. Bıngıldaklar sağlam bir zar ile kaplıdırlar ve normal temas ile hasar gormezler. Bazen nabız atışı şeklinde bıngıldakta hareketlenme olabilir. Bu tamamen normal bir durumdur. Eğer bıngıldak iceri basık gorunuyorsa bebeğin nispeten susuz kaldığının bir bulgusu olabilir. Eğer bıngıldak dışarı doğru cıkık ve bebek ağlamıyorsa, bu bir hastalık gostergesi olabilir ve doktora gorunmek gereklidir.
GOZLER
Şaşılık:
İlk gunlerde olan şaşılık normaldir. Bebek gozlerini hareket ettirirler. Ak onları kontrol edinceye kadar gozleri kayabilir. Bu durum 6. Ayda duzelir. Ancak sabit bir şaşılık varsa doktora gorunmek gereklidir.
KULAKLAR
Akıntı:
Kulak yolu kendi urettiği balmumu benzeri bir salgıyla kendi kendini temizler. Ancak bu salgı ile iltihap akıntısının karıştırılmaması onemlidir.
Ağız:
Bebeğin dili altındaki doku nedeniyle erişkinlere gore daha hareketsizdir. Bu dilin hareket etmediği kanaatini doğurabilir. Bu zamanla duzelir. Ve gercekten bağlı dil olarak adlandırılan durum az gorulen bir durumdur. İlk yaş gunude dil tamamen hareket etmelidir.
Ust dudaktaki kabarcıklar:
Bunlar emme sonucunda oluşan kabarcıklardır ve bebek emdiği surece gorulebilirler.
Beyaz dil:
Yalnızca anne sutuyle beslenen bebeklerin dilinin beyaz olması normal bir durumdur.
Pamukcuk:

Ağız icinde oluşan beyaz lekelerdir. Ağrı nedeniyle bebeğin emmesini engeller. Bunu gidermek icin;

Bir fincan suya bir cay kaşığı karbonat atıp karıştırın.
Parmağınıza temiz tulbent sararak, bu karbonatlı su ile bebeğin ağzını bastırarak gunde uc dort kez temizleyin.
Her emzirmeden once goğuslerinizi silin ve kaynamış soğumuş su ile durulayın.
Sıvı dolu keseler:
Bunlar damakta gorulebilen zararsız kistlerdir.
Memeler:
Yeni doğan kız ve erkek bebeklerde memelerin şişkin olması hormonlara bağlı bir durumdur ve doğumdan 3-5 gun icinde belli olurlar. Bazen az miktarda sut benzeri salgı da gelebilir. Bunun kesinlikle sıkılmaması gereklidir.
Gobek Bakımı:

Bebeklerde yeterli gobek bakımı yapılmaması olumle sonuclanabilecek hastalıklara neden olabilir. Bunu onlemek icin:

Bebeğe mikrop bulaştırmamak icin elerinizi yıkayın.
Mersollu veya alkollu bir pamukla gobek kordonunu ve cevresini iyice silin.
Gobek kordonunu icine alacak bicimde hazır sargı bezi veya utulenmiş bir bez ya da tulbentle gobeği sarın.
Gobeğe kesinlikle lokum,hamur,pudra gibi şeyler koymayın.
Bebeğinizi, gobeği duşunceye kadar silerek temizleyin ve gobeği duşdukten sonra banyo yaptırın
Eger gobek ve cevresi kızarık, şiş ve gobekten akıntı geliyorsa en yakın sağlık kuruluşuna, başvurun.
Cinsel organlar:
Erkek ve kız bebeklerin cinsel organları hormonlar etkisiyle buyuk gorunebilir. Cinsel organlarda kızarıklık, şekil değişiklikleri bulunabilir bunlar ilk muayene sırasında doktor tarafından kontrol edilecektir ancak bu sırada merak edilen her şey doktora sorulmalıdır.
İnmemiş testis:
Erkek cocukların testisleri karın icinde gelişir ve torbaya doğum oncesinde inerler. Eğer ilk muayene sırasında doktor torba icinde testisleri hissetmezse bu her zaman inmemiş testis anlamına gelmez testisler hareketli-retraktil- de olabilirler. Eğer testis gercekten inmemişse gerekli tıbbi mudahale zaman icinde yapılacaktır.
Kapalı sunnet derisi-fimozis:
Yeni doğanların sunnet derisi genellikle sıkıdır. Sunnet derisi geri cekilemez cunku bu yaşta elastik değildir.
Katran renkli dışkı:
Mekonyum: bu siyah-yeşil renkte yapışkan olan dışkı bebeğin ilk dışkısıdır. İlk gun bu dışkının gelmemesi doktora soylenmelidir.
Dışkıda kan:
Nadiren bebeğin dışkısında kan gorulebilir. Bu doğum sırasında olan kanamanın yutulmasından kaynaklanmaktadır. Ancak bezin doktora gosterilmesi gerekebilir.
Kırmızı idrar:
Cok erken gelen idrar kırmızı renkli urat kristalleri icerebilir. Benzer şekilde bezin doktora gerekebilir.
Sık idrar:
Bebeğiniz 24 saat icinde 30 kereye kadar idrar yapabilir. Anormal olan 4-6 saat boyunca idrarını yapmamasıdır.
Pişik:

Bebeğin boyun, koltuk altı, kasıkları ve kalcalarının kızararak iltihaplanmasıdır.
Bebeğin her altı değiştirildiğinde ılık su ile yıkayın ve altına muşamba bağlamayın.
Cilt koruyucu yumuşatıcı merhemler veya kızdırılıp soğutulmuş ılık zeytinyağı surun.
Altını sık sık değiştirin ve idrar veya dışkıyı dışarı sızdırmayacak kalınlıkta bez kullanın.
Bebek camaşırları temizliğinde deterjan yerine sabun veya sabun tozu kullanın ve bol su ile durulayın.
Vajinal kanama:
Kız bebeklerde cok az miktarda vajinal kanama gorulebilir, bu annenin hormonlarından kaynaklanmaktadır.
Vajinal akıntı:
Berrak veya beyaz renkli bir vajinal akıntı normaldir ve birkac gun icinde kesilir.
Burun akıntısı:
Az miktarda burun akıntısı normaldir ve bebeğin soğuk aldığı anlamına gelmez.
Gozyaşı:
Bir cok bebek 4-6 haftalık oluncaya kadar gozyaşı dokmeden ağlarlar. Bu da normaldir.
Gozlerde Kızarıklık ve Capaklanma
Gozlerde kızarıklık, capaklanma varsa;
Bebeğinizin goz temizliğini yapmadan once kendi el ve tırnak temizliğinizi yapın.
Kaynamış ılıtılmış suya batırılmış ve iyice sıkılmış temiz bir tulbentle icten dışa doğru silin.
Terleme:
Bebeklerin ısıyı alıp kaybettikleri yerleri başlarıdır. Bazı bebeklerin boyunlarında da terleme olabilir.
Kusma:
Beslendikten sonra bir miktar kusma normaldir.
BEBEĞİ TUTMA VE TAŞIMA
Yeni doğan bebeklerin duşurulme korkusu icgudusel olarak bulunmaktadır. Henuz başını tutamayan bir bebeğin başı desteklenemediğinde başı arkaya duşecek ve bebek ic gudulerinden gelen korkuyu yaşayacaktır. Bebek her kucağa alındığında onun butun vucudunu destekleyecek şekilde tutmak gereklidir. Onu kendinizi belli etmeden kucaklamanız onu yalnızca korkutacaktır.
GİYİM:
Bazı bebekler giyinmekten ve bezlenmekten hoşlanmaz. Bunların başlıca sebepleri şunlardır:
- Soğuk bir yuzeye vucutlarının temas etmesi cıplak derilerinin havayla temas etmesi
- Kıyafetlerin başlarının uzerinden cıkarılması
- Ayaklarının havada tutulması
Deneyler cevre sıcaklığı 29 derece civarına geldiğinde vucudun sıcaklık uretimini durdurduğunu gostermektedir. Buna gore normal doğum ağırlığındaki bir bebeğin giyimi bulunduğu ortamın sıcaklığına gore cabuk değişebilir olmalıdır.
Bebeğin asıl ısı kaybı başından olmaktadır. Buna gore başı korunmalıdır.
Derin uykuda bebek soğuğa daha duyarlı olmaktadır. Derin uykuda bebek arada sırada kontrol edilmelidir. Bebeğin uşuduğunun belirtileri: nefes alma hızı artar. Huzursuzdur.
Bebek daha cok uşudukce daha sakinleşir. Ve bu halde onu sarmak icerideki soğuk kıyafetlerin izolasyonuna ve bebeğin daha cok uşumesine yol acar. Bu durumda bebek sıcak bir ortamda soyulmalı ve kıyafetleri değiştirilmelidir.
Yazın bebeklerin kıyafetlerinin pamuklu olmasına ozen gosterin. Sentetik kıyafetlerden kacının. Eğer bebek cıplak iken mutluysa ortam musaitse bırakın cıplak kalsın. Dışarıda ise guneşten koruyun.
BEBEĞİN TEMİZLİĞİ
Bebeklerin altları dışında sık temizlenmeye ihtiyacı yoktur. Genellikle kordon duşunceye kadar bebeğin yıkanmaması onerilir. Banyo yerine vucudunu ıslak bezle silebilirsiniz. Bu sırada burun ve kulaklara kulak temizleme copu sokmayınız.
İdrar ve kaka alışkanlıkları
Bebeğin ilk kakası siyah-yeşil renkli katran kıvamındadır ve mekonyum olarak adlandırılır. Eğer ilk gun kaka yapmamışsa doktor haberdar edilmelidir.
Kakanın değişmesi: Mekonyum sonrası kaka kahverengi-yeşil yarı sıvı ve icinde katı parcalar bulunan bir haldedir. Eğer kaka sizi endişelendiriyorsa bezi alın ve doktoruna sorun.
Kaka alışkanlığının oturması:
Anne sutu alan bebeklerin kakası sarı macun kıvamında olur. Fakat bazen yeşil renkli ve sıvı olabilir. Onemli olan bebeğin genel durumudur kakasının değişimi cok onemli değildir. Hazır mama alan bebeklerin kakası daha fazla ve daha yoğundur.
Kabızlık:
Biberon alan bebekler gunde birkac kez kaka yaparlar ancak meme alan bebekler birkac gun kaka yapmadan gecirebilirler. Biberon alan bir bebek iki gunde bir kaka yapıyorsa bunun sebebi genellikle suyu az icmesidir
İshal:
Biberon alan bebekte ishal başlarsa doktora gorunmek gerekir eğer eşlik eden kusma da varsa acil muayene gereklidir. Gastroenterit denilen sindirim yollarının iltihabı kucuk bebekler icin tehlikeli olabilir. Ancak ishallerin coğu iltihaptan değil yiyeceklerdendir.
Renk değişiklikleri:
Katı gıdaya başlamadan once verilen bazı gıdalar kakanın renk değişikliğine yol acar.
İdrar:
Onemli olan idrarı ne kadar sık yaptığı değil yapmadığı onemlidir. Birkac saatlik kuru kalan bebeği dikkatle izlemek gerekir. Ağlama ve sakinleştirme bebekler ağladığında genellikle bunun bir sebebi vardır.
İsilik:
İsilik, hafif kırmızılıktan cerahatli iltihaba kadar değişen goruntulerde olabilir. Erken donemde hafif kırmızılıkla başlar, ama ileri donemlerinde iltihaplı hale donuşebilir. İsilik, bebeğin altını silerken kullanılan bezlerin yapıldığı maddelere karşı alerjiden olduğu gibi idrarın asitliğinden de kaynaklanabilir. Veya her ikisi birden de olabilir. Cozum basittir. Ilık su en iyi cozumdur. Bebek her altını kirlettiğinde altı hemen temizlenmedir. Mumkun olduğunda altını acık bırakın ve bu halde tutun.
YENİDOĞAN TARAMA TESTLERİ
Belirtiler
Koruyucu sağlık hizmetlerinin en onemli parcasını taramalar oluşturur. Tarama testlerinin en yaygın bir şekilde uygulandığı donem yenidoğan donemidir Metabolik hastalığın bulgu vermeden ve geriye donuşumsuz zararlar oluşturmadan teşhisini koymak temel amactır. Taramada kullanılan testler ile tanı amaclı testler arasındaki farklılık vardır. Tarama testi sağlıkla ilgili bir sorun olabileceği konusunda uyarır. Tek başına kesin olarak hastalığın olduğunu soyleyemez. Şuphe edilen durumlarda kesin tanı koydurucu testler yapılmalıdır.
Gunumuzde tarama programına alınması gerekli iki hastalık vardır. Birincisi fenilketonuri hastalığıdır. Yenidoğan bebeklerde gorulen fenilketonuri hastalığı tedavi edilebilir zeka geriliklerinin en onemli nedeni olup erken konulan teşhiş ile onlenebilmektedir. Fenilketonuri, yenidoğan bebeklerin karaciğerindeki fenilalanin hidroksilaz enzim eksikliği sonucu ortaya cıkan doğumsal metabolik bir hastalıktır. Doğumda normal olan bebekte beslenmeyi takiben metabolize olamayan ve biriken fenilalanin ve artıkları giderek beyin dokusuna toksik etki gosterir. Zeka geriliği beş ve altıncı aylarından sonra belirgin hale gelir. Tedavisi fenilalaninden kısıtlı diyettir. Tedavi iyi ve yeterli surede uygulandığı zaman cocuk beklenen zeka potansiyeline ulaşır. Bunu başarabilmek icin erken tanı onemlidir.İkincisi tiroid bezinin yokluğu veya az calışması sonucunda oluşan doğumsal hipotiroididir. Onlenebilir zeka geriliğinin onemli nedenlerinden bir diğeridir. Erken tanı ile hormon tedavisi verilerek zeka geriliği onlenebilir.
Sağlıklı zamanında doğmuş bebeklerde kan orneği ilk 7 gun icinde olmalıdır. Eğer ilk ornek ilk 24 saat icinde alındı ise, bebek 1-2 haftalık olunca yeni bir ornek alınarak metabolit birikimi ile giden metabolik hastalıklar icin yeniden test edilmelidir.
Metabolik tarama amaclı kan orneği alınması icin en ideal zaman bebeğin proteinli besinler almaya başlamasından 24 saat sonrası, ilk 72 saatlik suredir. Metabolik tarama amaclı kan orneği ozel filte kağıtlarına alınır. Bu kağıtların uzerine hasta ile ilgili tum bilgiler, adres ve telefon eksiksiz olarak yazılır. Sonuclar iki veya uc hafta icinde belli olur. Kan orneği yetersiz ise veya şupheli ise yeni ornek istenir.
İşitme taraması ve gorme her yenidoğan bebeğe uygulanması gereken bir taramadır. Bebeğin gozlerinin ışık veya objeye fikse olup takip etmesi ile gorme taraması yapılır. Prematur doğum oykusu, ailede cocukluk cağı gorme problemlerinin olması bebeğin ayrıntılı tetkiklerle taranmasını gerektirir.
Ayrıca yenidoğan doneminde gelişimsel kalca displazisi, konjenital kalp hastalıkları, hiposfadias, inmemiş testis, yarık damak, dudak gibi hastalıklar da fizik muayene ile taranabilir.
Doğuştan kalca cıkığında ise son zamanlarda ultrasonografi kullanılmaktadır ve 4-6 aya kadar kalca anormalliklerini tanımlamada duyarlıdır.
Hastanemizde her yenidoğan bebeğe ortalama beşinci gununde fenilketonuri ve TSH taraması yapılmaktadır. İşitme testi 2001 yılından itibaren hastanemizin yenidoğan rutin taramaları icine girmiştir. Doğuştan kalca cıkığı icin yenidoğanlar taburcu olmadan once muayene edilip birinci ayda kalca USG ile taranmaktadır.