0-1 AYDA
Yuzu koyun yatırıldığında başını kontrol etme cabası icindedir.4.haftada tutabilir ve kaldırabilir.Eli kapalıdır.Avucunun icine kucuk bir nesne dokundurulduğunda sıkıca yakalar.
Yuksek sese tepkide bulunur.
Goz,yakın bir nesne uzerine kısa sure sabitleşebilir.Parlak renkler ve şematik şekiller uzerinde,gozun biraz daha fazla kaldığı izlenebilir.
Tatlı,tuzlu,ekşi,acı besinleri ayırt edebilir.
1-4 AYLARDA
Omuz ve baş kontrolu gorulmeye başlar.
3. ve 4.aylar icinde desteklendiğinde kısa bir sure oturabilir.Başını dik tutabilir.Kollarına dayanarak doğrulabilir.
Gorme duyusu gelişmiştir.Yatay hareket eden nesneleri izleyebilir.Goz ilgisini ceken nesneler uzerinde daha uzun sure kalır.
Gorme ve işitmenin işbirliği gorulur.Sesin geldiği yone bakar.
Cevreye ilgi artar,ayak seslerine beslenme,banyo gibi hazırlıklara tepki verir.
sosyal gulme 2. ay sonunda gorulur.
Esas sesleri taklit etme yeteneği gelişmiştir.
Yakaladığı bir hareketi durmadan tekrar eder.
Cıngırağı hızla sallayınca ses cıkardığını fark eder.Avuc ici ile yakalar.Herşeyi ağzına goturur.
Eller hafif acıktır.
4-10 AYLARDA
Sırt ustu durumundan yan yatmaya gecebilir.Emekleme denemesi 5. ayda gorulur.7. ayda,surunme ve emekleme gelişir.8.ayda tam donuş gorulur.
Uzatılan nesneyi yakalamaya calışır.6.ay icinde terredutlu yakalama gorulur.8,9.aylarda iki kupu bir araya getirebilir. Ustaca yakalama 9. ayda gorulur.Aynı ay icinde hangi elini sectiğini belli edebilir. Sonra bu eli değiştirebilir.
Katı mamaları,4.ayın sonu ve 5.ay icinde yiyebilir.
Anlamlı sesler ve heceler cıkarmaya başlar,taklit yeteneği gelişmektedir.
Destekle oturabilir.Omuz ve baş konturolu gelişmiştir.7.ay icinde desteksiz oturma gorulur.
Yardımla ayakta durabilir.Tutunarak durma 9. ve 10. ayda gorulur.Emeklemede ustalaşmıştır.
Goz ve el koordinasyonunun başlangıcı 4. aya raslar.
6.ayb icinde tanıdık ve yabancı yuzleri ayırt etme başlar.Secicilik gorulur.
Objeleri bir elinden diğerine gecirebilir.(Cocuklar genellikle9-12.aylar arası hangi ellerini kullanmak uzere sectiklerini belli ederler.İki yaşına kadar sağ elini kullanmasına yardım ve ozendirme soz konusu olabilir,oyuncağı sağ eline uzatmak,sağ elini rahat kullanacağı bir bicimde oturtmak gibi-ikinci yaştan sonra,sol elini sectiğini ortaya koyarsa herhangi bir karışma zararlı olabilir.)
10-12 AYLARDA
Yardımsız ayağa kalkabilir.Tutunarak yurur.Erken yurume gorulebilir.Ortalama yurume zamanı 13-15 aylar arasıdır.
Yatma durumundan oturmaya gecebilir.Duşmeden,eğilebilir.
Cevrede gorduğu davranışları taklit edebilir.
Parmaklarını deliklere sokmaya calışır;halkaları yakalar.
Yetişkinlerin sallanarak ve vurarak yaptığı oyunlardan zevk alır.
Uc kupu yan yana getirmeye calışır.
Ulaşmak istediği nesneyle arasındaki engeli kaldırabilir.Amac-sonuc bağlantısını kura bilmektedir.Bu ilk zeka belirtisidir.Nesneleri son kayboldukları yerde değil,ilk denemede bulduğu yerde arar.
Topu karşısındaki kilşiye atma denemeleri yapar.
Onceden anlama,kestirme gorulur.Annenin kalkmasının onun gideceğine işaret olduğunu sezinlerve ağlayabilir.
Yabancılardan cekinme ve korkma gorulur.
Kendini besleme isteği gosterir.Kaşığı kullanmak ister.
Kahkaha ile gulebilir.Sevgi gosterir.

İki Yaş Cocuğunun Gelişim Ozellikleri
İki yaş cocuğu en iyi şekilde koklama, tatma, dokunma, duyma ve gorme duyuları yoluyla oğrenebilir. Cok meraklıdırlar ve her şeyi araştırıp keşfetmek isterler. Cok cesaretlidirler ve onların bu araştırıcı doğaları yetişkinleri korkutabilir. Bu nedenle, kısıtlanmaksızın denetlenmeleri gerekebilir. Dikkat sureleri 2-5 dakika gibi cok kısadır. Ancak bir şey onlara cok ilginc gelirse daha uzun bir sure etkinliğe katılabilirler. Bu donemde cocuklar sık sık "hayır" kelimesini kullanır ve hatta cok hoşlandığı birşeyi isteyip istemediği sorulduğunda dahi hayır diyebilirler. Bu nedenle onlara "yemek icin hazır mısın?" diye sormak yerine, "oğle yemeği zamanı" diye belirtebiliriz.. İki yaşındaki cocuk ancak iki-uc kelimelik cumleler kurabilir. Bu donemde merak duygularının da bir sonucu olarak, sık sık "ne, nicin, nerede" gibi sorular sorarlar. Ancak onlar konuştuklarından daha fazla kelimeyi anlayabilirler.

Zihinsel Gelişim Ozellikleri

Yapılabilecek Aktiviteler

Şekilleri yerleştirebilme

Cocukların rahatlıkla alıp kullanabilecekleri yerlere oyuncaklarını yerleştirmelerini saglama
İcerisine şekilleri yerleştirebilecekleri şekil kutuları verme Sınırlı ilgi suresi
Cocuklara 2-5 dakika surecek kısa hikayeler okuma
Cocuklarla şiir ve parmak oyunları tekrarlama Yetişkini taklit
Cocukların kullanabilmeleri amacıyla, dramatik oyun koşesinde şapka, canta, kupe gibi aksesuarlar bulundurma
Cocukların kendilerini gorebilecekleri yerlere aynalar asma
18-24 AYLAR
Sandalyede rahatlıkla oturabilir.
Elinden tutulduğunda,merdivenleri inip-cıkabilir.Tek ayak ustune atlayabilir.Atlamada iki ayağını birden kullanamaz.
Koşabilir;ancak ani donuşlerde dengesini kaybeder.
Kaşığı doğru tutar ve ağzına goturebilir.
Arac kullanarak,ulaşmak istediği nesneyi yakalayabilir.
Tekerlekli arabayı cekebilir.Topa tekme vurabilir.
Bebeğinin gozunu,kulağını,ağzını v.b organlarını gosterebilir.
Bazı nesneleri veya canlıları resimlerinden tanır ve gosterir.
Objelerle ilgili etkinliklerde,yatay kavramına doğru bir yoneliş izlenir.
Doğrudan algı alanında olmayan,ancak daha once gorduğu bir olayı,taklityoluyla,ortaya koyabilir.
İlgi alanında dikkat topalama ve hatırlama suresi,yaklaşık 15 dak.dolaylarındadır.
Yeni etkinlikler dener;beceremediğinde,once ustalaştığı benzer bir davranışı tekrarlayarak cozum arar.Duşuncelerini,taklit yoluyla,davranış ve tavır alışlarıkyla ortaya koyar.
Yapması istenen basit istekleri yerine getirebilir.Oyuncaklarını bir sepete koyabilir.
Kitap sayfalarını ucer-beşer cevirebilir;tek tek cevirmeyide becerebildiğini,zaman zaman,ortaya koyar.
Kağıdı katlamaya calışır;el secimini ortaya koyar;ancak zamanla bu secimi kendiliğinden değiştirebilir.
Tahta kupleri kutudaki yerlerine yerleştirebilir.
Bir kelimelik cumleler coğunlukta olmakla birlikte,iki kelimelik zaman zamanda,uc kelimelik cumleler kurabilir.
Oz-yonelim cok gucludur;sevdiği kişi ve nesneleri paylaşmak istemez.Mutluluk ve haz duygularını,yoğun bicimde,belli eder.Utanma,korku,ofke kıskanma duyguları belirir.
Diğer cocuklara ilgi artar.Onlarla birlikte olmak ister;ancak,yan yana surdurulen paralel oyunlar gorulur.
Dışkılama konturaolu gelişmektedir.
3 YAŞ COCUĞUNUN GELİŞİM OZELLİKLERİ
Buyuk ve kucuk kas aktivitelerinde daha başarılı, daha fazla kontrole sahiptirler. Daha istekli, ilgili arkadaş canlısı ve daha bağımsızdırlar. Hikaye dinlemek ve tekrarlamaktan hoşlanırlar. Dikkat sureleri hala cok kısadır. Uc ve daha fazla kelime iceren cumleler kurabilirler. Hala hatalı konuşmakla birlikte konuşmalar daha anlaşılır şekildedir. 1000 kelime hazinesine sahiptirler. İki-uc emri arka arkaya yerine getirebilirler. Su koşesi aktivitelerinden hoşlanırlar.

Zihinsel Gelişim Ozellikleri Yapılabilecek Aktiviteler

Uc objeyi secme ve sayma

a. Her cocuk icin masaya catal, kaşık, tabak koymalarını isteme
b. Bahceden secerek uc cicek toplamasını isteme
Dort-altı rengi tanıma ve eşleştirme (once kırmızı, yeşil, mavi, sarı daha sonra kahverengi, siyah, turuncu, mor)
a. Bir daireyi her biri farklı renk olacak şekilde altı eşit parcaya bolme ve cocuktan bu altı rengi secerek etrafına yerleştirmesini isteme
b. Altı tane renkli kutu ve altı tane aynı renkteki fasulye torbaların cocuğa vererek, uygun renkteki fasulye torbasını uygun kutuya fırlatmalarını sağlama
c. Bir kutuya 8-10 tane farklı renkte nesne koyarak cocuktan ismi soylenilen renkteki nesneyi bulmasını isteme
Merdivenleri tek adımlarla cıkabilir.

Tek ayak uzerinde durabilir zıplar;parmak uclarında yurume denemeleri yapar.
Koşmayı daha iyi becerir;koşeleri rahatlıkla doner,hızını artırabilir ve azaltabilir.Zaman zaman tokezlenir ve duşer.
Ayakkabılarını (genellikle ters) giyinbilir;ancak bağcıklarını bağlayamaz.
Basit giysileri ğiyiyebilir. ve cıkarabilir.
Kupleri ust uste koymada ustalaşmıştır.9-10 kuple kale yapabilir.Kupleri yatay kullanma gorulur.
Su dolu bir bardağı taşıyabilir;suyunu icebilir.Catalla yemek yemeye başlar.Kaşık kullanmada ustalaşmıştır.
Kağıdı yandan katlayabilir.Gosterildiği halde,genllikle koşe katlaması yapamaz.
Koşeli,dikey cizgiler cizebilir.Bir insanı normal cizemez.uvarlak cizgilere geciş gorulur.
Tuvalet ihtiyacını belirtir.Ancak,zaman zaman,oyuna daldığında ya da bazı geceler,haber verme gecikebilir.
Yuvarlak,kare,ucgen şekilleri eşleştirebilir;yerine yerleştirebilir;ancak bu şekilleri cizemez.
Ozellikle dilde,bu eşleştirme yeteneği belirgindir.Objeleri kolayca sınıflayabilir;tanmlayabilir;kıyaslayabilir.
Ana renkleri tanır ve eşleştirebilir.
Durmadan soru sorar.
Uygun olan ve olmayan davranışlarıyla ilgili tepkileri anlayabilir;bunlara gore kendini yoneltebilir.
Koku ve dokunma farklılıklarını ayırt edebilir.
4 YAŞ COCUĞUNUN GELİŞİM OZELLİKLERİ
El becerileri daha gelişmiştir. Daire ve kare şekillerini kopya edebilir. Vucudun baş bolumlerinin bulunduğu resimler cizebilir. Buyuk parca "yap-boz"ları yerleştirebilir. Hikayelere başlıklar uydurur ve konuları birbirine bağlar. Blok ve dramatizasyon koşelerinde oynamaktan cok buyuk zevk alır. Cok fazla konuşarak yetişkinin sabrını dener.

Zihinsel Gelişim Ozellikleri .... Yapılabilecek Aktiviteler

(İki uzun cizgi cizme)

a. Cocuklarla uzunluğu hakkında konuştuktan sonra renkli kurdeleleri kesmelerini saglama
b. Uc-dort farklı uzunlukta samanı kesme ve onları uzunluklarına gore sıraya koymalarını sağlama
(Dort ve daha fazla sayı sayma)

a. Dort fasulye torbasını secerek, sayarak fırlatmalarını sağlama
b. Cocuklardan zıplarken saymalarını isteme
c. Yemek zamanı arkadaşlarını saymalarını isteme
d. Kutudan dort kurabiyeyi sayarak almalarını isteme
e. Meyveyi dort parcaya kesmelerini isteme
f. Grup kararlarını oylama ve her oyu gosteren bir grafik yaparak oyları sayma
(Altı rengi isimlendirme ve tanıma )

a.Gun boyunca karşılaştığı nesnelerin renklerini tartışma. Orneğin: Kırmızı ışık, yeşil ağac, sarı muz gibi
b. Bir grup nesneyi renklerine gore ayırma, benzer ve farklılıklarını soyleme
Koşmada daha guvenlidir.
Bir bacak uzerinde daha uzun sure dengede durabilir.Sekemez;bu beceri 5 yaşına doğru gorulur.
Top yakalamada becerisi artmıştır.El-goz işbirliği gelişmiştir.
Elini,yuzunu yıkayabilir.Dişini fırcalar.
Kendi başına giyinebilir;duğmelerini ilikleyebilir.Sacını tarar.
Ayakkabısını doğru ğiye;bağcıklarını ancak bir sure sonra bağlayabilir.
Dokmeden bir kaptan diğerine su boşaltabilir.Bloklarla kupleri kullanarak binalar yapabilir.
Diğer cocuklarla yarışmaya girer
Paylaşabilir.
Oz-yonelim hala yoğun olmakla birlikte başkalarının varlığına ve haklarına bilinclenme başlamıştır.
Buyuk kucuk kavramları gelişmiştir.Ancak"orta"olcuyu ayırt edemez.
Kağıdı koşeli katlamada hala gucluk ceker,zaman zaman başarır.
Objeleri 4 e kadar sayabilir.Az-cok kavramı gelişmeye başlar.
Birkac harf yazabilir.Kitap sayfalarını rahatlıkla,tek tek cevirebilir.
Makası kabaca kullanabilir.
Masal dinlemeyi sever.Dikkat suresi 10-15 dk ile değişir.
Uc tekerlekli bisikleti kullanmada ustalaşmıştır.
Ana renklerin isimlerini rahatlıkla kullanır.
Eksik cizilmiş resimlerin bir-iki eksiğini gorebilir.
Ucgen ve kare şekilleri kabaca cizebilir.Artı ve carpı şekillerini cizebilir.
İnsan resmini bir baş ve ona bağlı olarak cıkan iki cizgi ile belirterek cizer.Beden bu cizimde yer almaz.
İki-uc kişilik grup oyunlarına katılır.
Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gosterir.
5 YAŞ COCUĞUNUN GELİSİM OZELLİKLERİ
Motor becerileri daha gelişmekle birlikte harf ve sayıları ters yazabilir. Durmaksızın konuşur ve sorular sorar. Zaman kavramı ile daha fazla ilgilenmeye başlar ve saatin akrep ve yelkovanının temel hareketlerini bilir. İlk, orta ve son gibi pozisyon kavramlarını bilir. Kendi adını yazabilir veya gorduğunde tanıyabilir. Dikkat sureleri artmakla birlikte yetişkine oranla hala cok kısadır. Gercek ile hayali cok zor ayırt edebilirler.

Zihinsel Gelişim Ozellikleri...Yapılabilecek Aktiviteler

(İsmini tanıma)

a. Cocukların gorunmeyen bir yerlerine adlarını yazma
b. Elbise ve ayakkabı dolabına her bir cocuğun adını yazma (cocuk sizi bunu yaparken izlemeli)
c. Calışmalarına isimlerini yazmaları icin cesaretlendirme
(Birden yirmiye kadar ezbere sayma)

a. Masada cocukları sayma
b. Peceteleri sayma
c. Tabakları sayma
d. Cocukların karşılaştıkları materyalleri onlarla sayma
(Birden beşe kadar sayıları yazma)

a. Sayıları yazmaları icin cocuklara kağıt kalem verme
b. Tıraş kopuğu vererek cocuğun bunlarla sayıları yazmasını isteme
(İlk, orta ve son pozisyonlarını anlama)

A. Hafta icinde ilk, orta ve son kavramını anlamak icin temizlik kuyruğunda cocukların yerlerini değiştirme
B. Uc araba koyarak ilk, orta ve son hakkında konuşma
Koşma,sekme ve atlamada vucut hareketleri tam bir denge icindedir.
Kucuk kas gelişimi ileri duzeydedir.Kalemi rahatlıkla kullanabilir.
Kesme ve yapıştırma etkinliklerine ilgi duyar.
Kare ve ucgen şekilleri rahatlıkla kopye edebilir;ancak,baklava biciminin meyilli kenarlarını cizmede,hala gucluk ceker.
Karşılaştırmalar yapabilir.Kendini eleştrebilir.
Cevresini denetlemek ister
İnsan resmini,baş,bacaklar ve ayaklar olarak cizer.Bedenin bu cizimde yer alması,altıncı yaşa doğru gercekleşebilir.
Objeleri on'a kadar sayabilir.
Buyukluk kucukluk kavramlarından sonra"orta""yarım" ve"ikisi arası" kavramlarındada gelişme gorulur.
Olaylarla zamanı birleştirmeye başlamıştır.Sabah ve akşamı bilir.Televizyonda sevdiği dizinin zamanını hatırlamaya başlar.
Bilgi toplayıcı sorular sorar.Kelimelerin anlamlarını oğrenmek ister.
Basit kelimeleri,ozellikle kendi adını kopye etmek iste;deney fırsatı verildiğinde başarılı olur.
Para ile alış veriş yapabilir.
Duzen duygusu gelişmiştir.Cevresini denetlemek ister.Ayakkabılarının bağlarını bağlayabilir.
Eksik insan ve eşya resimlerini tamamlayabilir.
Onceleri olduğu gibi korku ile sık sık sarsılmaz.Kendine ve cevresine guvenir.Gercek ve hayal arası ayrımı yapmaya başlar.
Yaptığı işin gorulup beğenilmesini ister.
Sosyal uyum icin gerekli daavranışları,cevresinde gorduğu ornekleri taklit ederek,elde eder.
Benlik kavranı iyice gelişmiştir.Ozdeşleşmek uzere sectiğibirey gibi hareket etmeye ozen gosterir.
Boyda 5-6cm.lik;kiloda1,5-2.kgr.lık bir artış gosterir.

6 YAŞ COCUĞUNUN GELİŞİM OZELLİKLERİ
Canlı ve coşkulu olduğundan yeni şeylerle yeteneklerini denemeye heveslidir. Bu nedenle yeni denemelere girmeye cok isteklidir. Okuma yazma ve sayıları kullanma yeteneğinin ilk adımlarını atabilir. Fakat oğrendikleri şeyler hala gozlemlediği ve yaptığı şeylere dayalı olup, soyut duşunemezler. Beş yaşa oranla daha titizlikle ucgen cizebilir, kareyi daha doğru bicimde kopya edebilir. Nesnelerdeki benzerlikleri ve farklılıkları soyleyebilir. Ortalama 3000 kelime hazinesine sahiptir. Gecmiş, şimdi ve gelecek zaman kavramları şekillenmeye başlamıştır.

Ev ici ve dışı etkinliklerde cok canlıdır.
El becerisinin ona sağlıyabileceği olanakları keşvetmiştir.Bloklarla ceşitli yapılar yapar ve oyunlarında bunları kullanır.
El işi calışmalarını severek yapar.Rahatlıkla keser;yapıştırı;katlar ve şekil verebilir.
Top ve ip oyunları yaygındır.Erkek cocukların genellikle top,kız cocuklarının ise ip oyunlarını yeğledikleri gorulur.
Oyunlarda kız-erkek ayrımı gorulmeye başlar.Grup oyunlarına istek artmıştır.
Cizgileri daha gercekcidir.Bir insan resmini,baş,govde,kollar ve bacaklarını belirterek tan cizebilir.
Şekilleri tanır eşleştirebilir.Harfleri kopye edebilir;adını yazabilir.
Kitapta resim boyamayı ve resim yapmayı sever.
Pasif kelime hazinesi ilkoğretim icin gerekli gorulen zenginliğe ulaşmıştır.
Kendi goruş acısından sağ ve sol tarafını ayırt edebilir;ancak,diğer bir kişinin sağ ve sol kolunu gostermekte gucluk ceker.
Basit alış verişleri rahatlıkla yapabilir;paraları tanır.
KAYNAKLAR

Haluk Yavuzer (Cocuk Psikolojisi ve Gelişimi)