anne sutu - kalitesi ve miktarı
doktorlar ilk 6 ay bebeği sadece anne sutuyle beslemeyi oneriyorlar. Ama her anne bebeğim yeteri kadar sut emiyor mu? Karnı doyuyor mu? Yeteri kadar kilo alıyor mu? Hangi sıklıkla bebeği emzirmeliyim? Diye duşunmeden edemiyor.
Aslında butun bu soruların cevapları cok basit.
Bizim bazı oneriler
Bebeğin yeteri kadar sut icip icmediğinin kontrolu
Eğer bebeğin ictiği sut miktarının yeterli olup olmadığına dair bir şupheniz varsa hemen bu testi yapabilirsiniz. Normal emen bebekler gunde yaklaşık 10-24 kez altlarını ıslatırlar. Eğer sizin bebeğiniz bu sıklıkta altını ıslatıyorsa normal miktarda sut emiyor demektir. Eğer bebeğiniz gunde ortalama 10 kez den daha az miktarda altını ıslatıyorsa yeteri kadar sut emmiyor demektir.
Bebeğin altını kac kez ıslattığını doğru tespit edebilmek icin bebeğin bezi surekli olarak kontrol edilmelidir, hatta en iyisi bebeğin altı 1 gun acık tutulup bir hasta bezine yatırılmalı ve altını kac defa ıslattığı doğru olarak tespit edilmelidir.
Bu test 1 haftadan buyuk bebeklere uygulanabilir, daha yeni doğan bir haftadan kucuk bebeklerin bobrekleri tam gelişmemiş olduğundan en cok 10 kez altını ıslatırlar.
Eğer bebeğiniz az sayıda altını ıslatıyorsa emzirme sırasında problem var. Aslında annelerin sutunun az olması cok ender rastlanan bir durumdur. Bebeğin az sut emmesi sutun az olmasından değil doğru emme tekniğiyle emzirilemediğinden kaynaklanır. Bebek yanlış bir şekilde emzirildiğinden yeteri kadar sut icemez, halsiz duşer ve emmeye devam etmek icin enerjisi kalmaz ve uyur.
Kakanın kalitesi ve miktarı.
Sadece anne sutu icen bebeklerin değişik renk, miktar ve surede kaka yapması normal karşılanmalıdır. Bunun sebebi anne sutunun icinde sindirim icin gerekli butun enzimlerin bulunmasıdır. Bebek bu sebepten dolayı ictiği sutun bir kısmını ve hatta tumunu bile sindirebilir. Dolayısıyla bebeklerin gunde birkac seferden tutunda haftada bir sefere kadar kaka yapmasını - bebeğin kendisi rahatsız olmuyorsa - normal karşılamak gerekir. Sindirmedeki farklılıklardan dolayı genelde kaka miktarı ile bebeğin ictiği anne sutu miktarı arasında bir ilişki yoktur.
anne sutunun kalitesi
anne sutu her zaman aynı kimyasal ozelliklere sahip değildir, bebeğin yaşına ve ihtiyacına gore anne sutu de değişim gosterir.
Sarı Sut (İlk sut)
Doğumdan sonraki ilk 3-5 gun annelerin goğsunden aslında normal sut değil Sarı Sut gelir. Cunku bebeğin mide ve bobrekleri daha gelişmemiştir ve bu organlara aşırı yuklenmemesi icin bebek sadece Sarı Sut icmelidir.
Sarı sutun icinde hastalıklara karşı koruyan antijenler de bulunur. Bu ilk 3-5 gun sut az geliyor diye bebeğe mama veya su vermek vucudun henuz gelişmemiş organlarına aşırı yukleme yapacağından cok zararlıdır.
Ayrıca anne sutu bebeğin vucudunun hem fiziksel gelişimini sağlar hem de beyin gelişimini sağlar. Buna karşılık mama bebeklerde vucudun fiziksel gelişimi sağladığı halde beyin gelişiminde anne sutu kadar faydalı olmaz.
Olgun Sut (Normal anne sutu)
Bebek doğduktan 5 gun sonra annelerin goğsunden artık normal anne sutu gelir ve bebeğin organları da yeteri kadar gelişmiş ve bu sutu sindirmeye hazırdır.
Ama anne sutu her zaman aynı değildir, sut bebek ilk emdiğinde daha sıvıdır, su gibidir yani daha cok laktoz (sut şekeri) icerir. Daha sonra ise daha yoğun bir hal alır yani az laktoz icerir.
Onun icin bebeği emzirdiğimiz goğusleri belli bir ritimle değiştirmek cok onemlidir. Yeni doğan bebekler icin bu ritim yaklaşık 2 saat de bir, 2-3 aydan sonra ise 3 saat de bir goğus değiştirilmelidir. Burada dikkat edilmesi gereken husus bebeğin her 2 saat de bir kere emzirilmesi değildir. Bebek 2 saatlik sure icinde 3-4 sefer emebilir ama onemli olan bu 2 saatlik sure icinde hep aynı goğusten emzirilmelidir. Her 2 saat de bir goğus değiştirilmelidir.
Aksi halde eğer goğus cok sık değiştirilirse bebek devamlı daha şekerli ve az yağlı olan ilk sutu icer, bu sutle tam olarak doymaz ve laktoz fazla olduğundan hem gaz yapıp bebeği rahatsız eder hem de kakanın daha ekşi olmasına sebep olduğundan popoda pişik yapar.
Bu yuzden goğusleri bu ritimle değiştirip bebeği doğru bir şekilde doyurmak gerekir.
İlk 6 aydan sonra anne sutunun ozellikleri değişir, bebeğin karnını doyurduğu gibi yediği diğer besinleri de sindirmeye yarayan enzimlerde icermeye başlar. Bu yuzden bebeği ilk 6 aya kadar sadece anne sutuyle emzirmek gerekir. İlk 6 aydan sonra diğer besinlerde yavaş yavaş bebeğe verilmeye başlanır. Ama bebeğin yediği bu besinler kesinlikle anne sutunun yerini tutmaz sadece vucudu başka besinleri sindirmeye alıştırmak icindir. Dolayısıyla bu sure icinde bebeği aynı sıklıkla emzirmeye devam etmek gerekir.
Hatta bu donemde bebeğin dişleri cıkmaya başladığından bebek daha cok emmek isteyebilir, cunku bebek emerken diş ağrısından daha az rahatsız olur.
İlk 6 aydan sonra bebeğe diğer besinler ve yemekler verilirken annenin de aynı besinlerden ve yemeklerden yemesi gerekir. Cunku annenin vucudu bu yemekleri sindirmek icin gerekli enzimleri oluşturur. Bu enzimler anne sutuyle beraber bebeğe gecer. Bebek bu besinlere daha kolay alışır ve besinlere gosterebileceği alerji riski azalır.
Emzirmenin Doğal Bitiş Sureci
Bebek 2-2.5 yaşına geldikten sonra anne sutu gene değişikliğe uğrar ve yaklaşık olarak doğumdan hemen sonraki haline (Sarı Sut) doner. Bebek daha az emer ama bu sut bebeğin hem bağışıklık sisteminin gelişimi icin cok gerekli hem de vucudun diğer sistemleri icinde cok faydalıdır. Ayrıca annenin goğsunde de değişiklikler olmaya başlar ve goğus neredeyse doğumdan onceki haline doner, butun bu surec sonunda goğus kanseri riski %30 azalır.
Cocuk 3 yaşına geldiğinde emme refleksi azalır ve cocuk yavaş yavaş emmeyi bırakır. Bu durumdan anne fiziksel olarak hic bir rahatsızlık duymaz, goğusler şişmez, sut kesilsin diye ilac icmesi gerekmez ve annenin hormonlarında bir dengesizlik oluşmaz.
Bebek 3-4 yaşındayken doğal emzirme donemi biter ve hem anne hem cocuk bundan bir rahatsızlık hissetmezler.
Sutun Miktarı
Doğumdan 3-5 gun sonra sut gelmeye başlar ve bu zamanda goğusler şişebilir. Ama bu goğuslerin her zaman şişeceği anlamına gelmez. Cunku vucut sut miktarını her zaman bebeğin ihtiyacına gore duzenler.
İlk 1 ay icinde vucut bu duzenlemeyi yapmaya calıştığından goğusler şişebilir ama en cok 3 ay sonra bu duzenleme tamamlanır ve daha fazla şişme olmaz.
Bu surec sırasında karşılaşılan başlıca problemler şunlardır:
Anneler goğus şişmeyince goğuste sut olmadığını duşunup goğus şişene kadar bekler ve ondan sonra bebeği emzirirler. Bu durumda vucut fazla sut yaptığı icin goğus şiştiğini ve aslında daha az sut yapması gerektiğini duşunup, kendini buna gore organize eder ve aslında yanlış bir sinyal alır. Bu durumda yapılması gereken goğusun şişip şişmediğine bakmazsızın bebek her istediğinde onu emzirmektir. Bu şekilde vucut normal ritmine daha hızlı kavuşur.
Bebeğin emme ritmi onun uyku ritmiyle doğrudan alakalıdır. Bebekler her zaman uyumadan once emerler (emerken genelde uyumaya başlarlar), uyandıktan hemen sonra ve uyandıktan sonraki 1 saat icinde 2-3 kez bile emdikleri olabilir. Sabahları bebekler daha sık ve daha cok uyurlar, akşamları ise daha uzun bir sure uyanık kalabilirler (6 aya kadar en cok 2 saat) ve bu arada daha cok emerler. Bu arada goğuslerinizi daha boş hissedebilirsiniz ama bu goğuslerinizde sut olmadığı anlamına gelmez.
Yeteri kadar sut olup olmadığını goğuslerinizin şiş olup olmaması gostermez, bebeğin 1 gun icinde kac defa altını ıslattığı gosterir.
Geceleyin bebeğin emmesi cok onemlidir cunku vucudumuz bu emme miktarına bağlı olarak gunduz uretilecek sut miktarını belirleyen hormonu uretir. Geceleri bebek az sut emerse zaman icinde gunduz uretilen sut miktarı da azalır.
Bu yuzden sut miktarının belirlendiği zaman aralığı sabah 5 ile 8 arasıdır. Bu saat de bebek ne kadar cok emerse gunduz o kadar cok sut olur.
Gece emzirme ritmi:
Butun bebekler hemen-hemen aynı ritimde geceleri emerler. Bizde aşağıda ozetlediğimiz bu ritimde bebeğinizi emzirmenizi oneriyoruz.
Genelde bebek saat 21.00 de yatar, yatmadan once emer.
Sonra 40 dk-1,5 saat sonra uyanır, emer ve geri uyur.
Sonra 23.00-24.00 arasında bir daha emer.
Sonra gecenin en uzun uykusunu uyur (6-9 aya kadar) ve saat 3-4 arası uyanır, emer ve geri uyur. Hatta bebeğiniz uyusa bile onu hafifce uyandırıp emzirirseniz sut miktarında hic bir zaman problem yaşamazsınız
Sonra genelde saat 5 de tekrar emer ve ondan sonra sabaha kadar her saat başı emer
Genelde saat 8 de kalkar.
Aslında mama yiyen bebekler bile bu saat de genetik olarak uyanır ve emmek isterler.
Bebeğinizi rahat emzirmek icin onun yatağını (3 kenarı kapalı ve 1 kenarı acık olup sizin yatağınıza yapışık) kendi yatağınızın yanına koyabilir veya bebeği kendi yatağınızda yatırabilirsiniz.
Bebeğinizi geceleyin yatay pozisyonda emzirmeye alışırsanız 1-2 ay sonra o kadar rahat uyumaya başlayacaksınız ki onun geceleyin kac defa uyandığını bile fark etmeyeceksiniz.
Gunduzleri bebeğiniz her istediği ve ağzını actığı zaman bebeğinizi emzirmenizi oneriyoruz.
maalesef bu konularda tek bir doğru yok!! bakın başka bir doktor da ne diyor?
Sut icin huzur, uyku ve su
Yanlış inanışlar hayatımızın her doneminde olduğu gibi annelikte de yaygın. Bircok anne, sutu artsın diye gereksiz yere tatlı ve komposto yiyerek kilo alıyor. Emzirme, anne sutu ve bebek bakımı konusunda sorularımızı yanıtlayan Dr. Kadir Tuğcu ise "Annenin sutu su icerek, uyuyarak ve yuksek moralle artıyor" diyor.
Annenin sutu olması icin ne yapması gerekir?
ınsan memesi inek memesi yapısında değildir, bu nedenle uzun sureli sut biriktirmez. Cocuk emmeye başladığı anda sut yapılır. Nasıl gozyaşı ağladığımız zaman akıyorsa, yani bir yerde toplanmıyorsa sut de boyledir. Sut hucrelerinden anında sut yapılır ve bebek emdikce de gelir. Sut olayı tamamen psikolojiktir.
kadının yerli yersiz uzuntulerle dolmamış olması gerekir. Niyet de onemli. Annenin bebeğini emzirmek istemesi onem taşır.
Bircok anne lohusalık doneminde komposto, bol şekerli meyve suları icerek veya tatlıyla sut miktarını artırmaya calışıyor. Bu mumkun mu? Sut yapan yiyecek var mı?
Sut yapıcı gıda diye bir şey olmaz. Sut yapıcı diye annelere zorla icirdikleri veya yedirdikleri şeylere dikkat ederseniz, hepsi susama isteği uyandıran maddelerdir. anne bunları yiyince bol bol su icme arzusu hisseder. Bol bol su icince de sut miktarı artar.
Yani keramet helva, tatlı, soğan, pekmez veya kompostoda değil bunları yedikten sonra hararetten dolayı ictiği sudadır.
Kucuk goğus ve sut
'Kucuk goğuslu kadının sutu olmaz' deniyor, doğru mu?
Bu da yalandır. Goğusun buyukluğu, memenin ucu veya şekliyle sutun akışı ve gelişi değişmez. Memesi kucuk kadından gurul gurul sut gelebilir.
Sutun kalitesi yemeğe gore değişir mi? Et, karides, meyve, sebze yiyenle ekmek ve corbayla beslenen anne arasında sut farkı olur mu?
Sutun kalitesi hicbir zaman değişmez. ıyi beslenen anne ile kotu beslenen anne arasında sut kalitesi acısından fark olmaz. Ancak iyi beslenen anne kendisine fayda sağlar, kotu beslenen annenin zararı kendisinedir. Cunku sut yapmak icin belli miktarda mineral vucuttan alınır. Bu minarellerin vucutta az ya da cok olması, kalan miktarın anneye yetip yetmediği meselesine bakılmadan vucut aynı miktar minerali anneden sut icin
alır. Yani zarar anneye olur.
Ancak sutun kalitesi aylara gore değişir. ılk aylarda gelen sut farklıdır, bir ay sonra, iki ay sonra, altı ay sonra gelen sut farklıdır. ışte bu nedenle mamaların da bir ay, iki ay, uc ay ve sonrası icin farklı tipleri yapılmıştır.
Mesela premature doğum yapmış bir kadının sutu ancak premature bebeğe iyi gelir. Onların sutu normal doğum yapmış bir annenin sutunden cok farklıdır. Yoksa annenin yediği ictiği ile hicbir ilgisi yoktur. Fakir kadının da zengin kadının da sutu aynıdır.
Gazın ilacı hareket
Annelerin diğer bir korkulu ruyası da gaz yapıcı gıdalar. Annenin yediği şeylerden gaz bebeğe gecer mi?
Gaz yapıcı gıdalar annenin bağırsağında gaz yapar. Hicbir zaman annenin bağırsağında oluşan gaz, kana karışıp, kanla memeye gidip, memeden de cocuğa gecmez. Bu tamamıyla bir uydurmadır ve hurafedir.
Peki gaz neden olur?
Gaz, cocuğun sutu emerken yuttuğu havadır. Gazın az olması icin memenin siyah kısmının olduğu gibi bebeğin ağzına girmesi gerekir. Biz yetişkinler de yemek yerken hava yutarız, ama biz hareket ettiğimiz icin gazımızı rahat cıkarırız. Bebekler gazlarını hareket edemedikleri icin cıkaramazlar.
Gaz cocuğun doğduğu gun değil, yaklaşık 20'inci gunde başlar ve dorduncu, beşinci ayına kadar yani donme hareketleri başladığı zaman da biter.
Eğer cocuğu cok kucağa alırsanız, hareket ettirirseniz cocukta gaz olmayacaktır. Ameliyat sonrası hastayı yataktan kaldırıp yurutmelerinin nedeni de işte budur. Hasta vucut hareket kazanınca gazı cıkar. Cunku kişi kalıp gibi yatarsa gaz olacaktır.
Aynı şey cocukta da yaşanır. Gaz hadisesi kalıp gibi yatmaktan oluşur. Eski insanlar bunu salıncak ve beşikle cozumlemişler. Yani cocuğa hereket kazandırmışlar. Cocuğu kucağa alacaksınız, yuruyeceksiniz veya masaj yapacaksınız ki gazı cıksın.
Bir de halk arasında sıkca soylenen; 'Emziren kadın ayağını uşuturse sutu de uşur, gaz olur' sozu vardır...
Boyle bir şey yoktur. Bunlar tamamen hurafedir.
Peki gazı iyi cıkmayan cocuk ne yapar?
Gazı cıkmayan cocuk annesine uc tane haberci gonderir. Cok hıckırık tutar, emerken karnından gurul gurul sesler gelir ve aşağıdan cok gaz cıkarır. Rahatsız olan bebek, ağlayarak annesinden intikamını alır.
Gazı onleyen ilaclar var mı?
Midede bağırsakta oluşmuş havayı yok edecek bir ilac yeryuzunde henuz bulunmamıştır. Bu iş icin rezene ve benzeri pek cok otlar kullanılır. Bunların en buyuk ozelliği potasyum elementinden zengin olmalarıdır. Potasyum da bağırsak hareketlerini artırır. Bağırsak hareketleri artınca da cocuğun gazını alttan cıkarması kolay olur. Ama oraya gelene kadar gaz yine ağrısını ve sancısını cocuğa yapmış olur.
Nasıl gaz cıkarılır?
Cocuğun gazını cıkarmak icin poposunun hemen uzerine belinin altına elle masaj yapmak ve rutin hareketlerle vurmak gerekir. Cocuğun canının acımaması icin elin ic kısmının kullanılmaması, ele yay şekli verilerek iceride hava biriktirip yastık gorevi yapılması onemlidir.
Bebek doydu mu?
Doyduğunu nasıl anlarsınız, ağlama aclık işareti mi?
Doyan cocuk, su icmesini sevmez, su verdiğiniz zaman iğrenir gibi yapacaktır ve icmeyecektir.
ıkincisi idrar sayısı gunde dortten fazla olacaktır. Ucuncusu ise kakasının sarı hardal rengi ve cıvık olmasıdır. Bunlar varsa cocuk iyi besleniyor demektir.
Az yiyen cocuk kestane kestane, top top sert kakalar yapacaktır. Luzumundan fazla yedirilirse de yeşil renkte kaka yapacaktır. Eskilerin dediği gibi yeşil kaka yapan cocuk, ayaklarını uşutmuş anlamına gelmez.
ıshal harici yeşil kaka yapan cocuk 'cok yemek yiyor' anlamına gelir. Bu durumda ishal sancısı gibi bir hazımsızlık sancısı oluşacak ve bebek ağlayacaktır. Bu durumu cozmek cok daha zordur. Cunku gaz cıkarmak iyi gelmeyecektir
Emzirmenin suresi var mı?
Yeni doğan bir bebek genellikle bir memedeki sutun yarısını uc dakikada, diğer yarısını da yorulduğu icin beş dakikada icer. Yani sekiz dakikada bir memedeki sutu bitirir. Diğer yarısına da 10 dakika dersek arada bir gaz cıkardıktan sonra ikinci memeye gecersek bu cocuk icin yeterli.
Fakat zamanla anneler bir oğun bir goğusten diğer oğun diğer goğusten meme verebilir.
Ama bu herkes icin gecerli değildir. anne ile bebeği arasında farklı zamanlamalar oluşabilir.
Kucağa alınan cocuk hep kucak ister mi?
Bu da eskilerden gelen bir hurafedir. Bebek kucağa tabii ki alınacaktır. Ozellikle de ilk aylarda hem gaz sorunu hem bebeğin duygusal gelişimi acısından bebeğin buna ihtiyacı vardır.
Kucağa almanın alışkanlık yaratıcı hikÂyesinin kokeni Osmanlılara kadar uzanır. Gelinle kaynana o donemlerde aynı evi paylaşırdı. Gelin surekli cocuğu kucağına alıp dolaşınca da işler kaynanaya kalırdı. ışte bu nedenle de, gelin cocuğu kucağına alıp işleri aksatmasın işler de kaynanaya kalmasın diye kaynanalar bu yalanı uydurdu! Bir de 'Cocuk sonra kucağa alışır' sozu eklenip olay suslenince bu yanlış kanı yıllar boyunca surup gitti.
Doğurmayan kadın da emzirebilir
Dr. Kadir Tuğcu, emzirmenin kadının beyninde oluşan bir hadise olduğunu belirtiyor: "Bir kadının emzirebilmesi icin doğurması da şart değildir. Bir genc kız veya yaşlı bir kadın, orneğin anneanne veya babaanne bile bebeği emzirse bir sure sonra sut gelir. 'Sut nine' lafı da buradan gelir. Cocuğun annesi doğumda olur. Sut verecek yeni doğum yapmış bir kadın bulunamazsa anneanne veya babaanne emzirir. Cunku beyinde ilgili hormonun salgılanmasıyla sut gelmeye başlar."