Toz patlaması olarak bilinen bu olay, gecmişten gunumuze yuzlerce kişinin olumune ve binlerce kişinin yaralanmasına neden oldu. Bu olayların ara sıra yaşanmasının bir kısmı da toz patlaması tehlikesinin pek bilinmiyor olmasından kaynaklanıyor.
Sosyal medyada garsonların sunum yaparken bir avuc unu havaya serperek yaktığına şahit olmuşsunuzdur.
Yaptıkları bu eylem aslında eski bir gelenek. Tabii bu durum şimdilerde işin sadece şov kısmından ibaret. Eskiden fırıncılar, mutfaklardaki sinek ve boceklerden kurtulmak icin bir avuc unu havaya serperek bir alevle ateşliyorlardı. Boylece ortaya cıkan parlama ve patlama sesi ile de bu haşereleri korkutarak kurtulmuş oluyorlardı. Bu gelenek cok uzun bir gecmişe dayanıyor ve bu eylem gercekten işe yarayan etkili bir yontemdi.
1785 yılında yaşanan bir toz patlaması, durumun ciddiyetinin fark edilmesini sağladı. İtalya'nın Torino şehrindeki bir fırında havada asılı bulunan un tanecikleri, bir gaz lambasının tetiklemesiyle patlamaya yol actı ve şans eseri can kaybı olmadı. Başlarda bu patlamanın neden dolayı olduğu anlaşılamadı cunku bu durum o zamana kadar gorulmemiş bir olaydı.
1981′de ABD'de gercekleşen buyuk patlama, bu olayı yeniden gundeme taşıdı. 9 kişinin hayatını kaybettiği ve cok sayıda yaralının olduğu bu olaydan sonra tahıl depolarına belirli standartlar getirildi.
Yakın zamanların en yıkıcı toz patlaması ise 2008'de gercekleşti.
Port Wentworth, Georgia , ABD'deki Imperial Sugar'daki patlamanın ardından. Amerika'daki Imperial Sugar şeker/nişasta uretim tesisinde meydana gelen patlama 14 olu, 36 yaralı ve korkunc bir yıkımla sonuclanmıştır. Beyaz un coğunlukla nişastadan oluşur.
Birbirine zincirlenmiş şeker molekullerinden oluşan nişasta, bir karbonhidrattır. Karbonhidratlar, icinde karbon bulunduran bileşenlerdir ve karbon bulunduran butun bileşenler kolay yanabilme ozelliğine sahiptir.
Filmlerde kamp ateşinde marşmelov pişirildiğini gormuşsunuzdur ve genelde marşmelov hemen alev alır ve yanar. Kolayca alev almasının sebebi de icerisinde bulundurduğu nişasta yuzundendir.
Peki ya un neden patlıyor?
Un ve diğer bircok karbonhidrat(pudra şekeri, puding karışımı, sut tozu), toz halinde havada asılı kaldıklarında patlayıcı hale gelir. Eğer havadaki karbonhidrat miktarı metrekup başına 50 gramı bulursa ufak bir kıvılcım bile bu karbonhidratı tutuşturmaya yeter.
Un tozu tanecikleri o kadar kucuktur ki oksijenle de temas halinde olduğundan biri yandığında diğer tanecikleri de cok hızlı bir şekilde tutuşturur. Bulunan ortamda un miktarının fazla olması da seri patlamalara sebep olur. Genelde depo gibi kapalı alanlarda gercekleşebilecek bu patlamalar basıncın etkisiyle daha buyuk zararlara yol acabilir.
Son olarak kendinizi rahat hissetmeniz icin bir bilgi verelim: Evlerde kullanılan unların bir tehlikesi yoktur cunku tehlike arz eden durum havaya karışan un tozlarıdır. Metrekupte 50 gram un tozunun bulunması icin cok buyuk miktarlarda un gerekir ve ancak bu durum buyuk depolarda gercekleşebilir.
Kaynaklar: How Stuff Works, Wikipedia, İşte Guvenlik