Kısa boylu ve zayıf bir genc yanında duran uzun boylu ve iri yapılı kuzenine donerek “ben senin yerinde olsam, dunya ağır siklet boks şampiyonu olurdum” dedi. Bunu duyan kuzeni donerek şu cevabı verdi: “Seni dunya hafif siklet boks ?şampiyonu olmaktan alıkoyan ne?”
Hepimizin, fıkradaki genc gibi, kendi şartlarımızda elimizden gelenin en iyisini yapmak yerine, “başkalarının yerinde olsaydık” neler yapacağımıza odaklandığımız zamanlar olmuştur. Bizi boyle duşunmeye yonlendiren nedir?
Başarmak istediğiniz bir hedefi duşunun. Bu hedef ayda 3 kitap okumak, sigarayı bırakmak, aylık faaliyetlerinizi raporlamak ya da universite sınavını kazanmak olabilir. Hedefinize ulaşabilmek icin neler yapmanız gerektiğini biliyorsunuz. Bu yapmanız gerekenleri nicin yapmanız gerektiğini de biliyorsunuz. İsterseniz nereden başlayabileceğinizi ve işleri nasıl yapabileceğinizi de biliyorsunuz. Yapmamakla neler kaybettiğinizi, yaparsınız neler kazanacağınızı da biliyorsunuz. O işi yapmayı istediğinizi de duşunuyorsunuz. Ama yine de yapmıyorsunuz. Bir turlu ilk adımı atamıyor, eyleme gecemiyorsunuz. Yada eyleme gectikten sonra yarı yoldan vazgeciyorsunuz.
Hic duşundunuz mu; sizi durduran ne?
Sizi durduran faktor “atalet”tir.Atalet fizik biliminde “eylemsizlik hali”, kişisel gelişim terminolojisinde “amaca yonelik eyleme gecmeme” demektir. Onlarca kişisel gelişim kitabı okuduğu halde, o kitaplarda anlatılanları uygulamayanların sorunu atalet icerisinde olmalarıdır. Yıllardır başarılı olmak icin hayaller kuran, hedefler koyan, planlar yapan ama bir turlu ilk adımı atamayan kişilerin sorunu da atalet halinde yaşıyor olmalarıdır.
“Ataletli” insanları nereden tanıyabilirsiniz? Atalet halinde yaşayan kişiler genellikle yavaş hareket ederler. Tembellik, yılgınlık, yeis, miskinlik, uzerine olu toprağı serpilmiş gibi hareket etmek, yumurta kapıya gelmeden harekete gecmemek, bezginlik, sevksizlik karakteristik ozellikleridir. Gorevlerini yaparken sık sık işleri erteler, mazeret beyan ederler. Hayata bakışları sitemkar, umursamaz, reaktif, kotumser, eleştirel ve kaygılıdır. Bu nedenle de yaşama sevicleri ve hayat enerjileri cok duşuktur. Onları cağırdığınızda genelde başlarını kaldırmadan kaşlarını kaldırarak size bakarlar!
Turkiye de en yaygın kişisel atalet ornekleri nelerdir? Yaptığımız bir ankette katılımcılardan “yapmamanız gerektiği halde yaptığınız ya da yapmanız gerektiği halde yapmadığınız 3 şeyi yazar mısınız?” diye sorduk. En cok gelen 10 cevap şunlardı: Yabacy dil oğrenmemek, kitap okumamak, sigarayı bırakmamak, duzenli spor yapmamak, ailesine ve cocuklarına yeterince zaman ayıramamak, deprem onlemleri almamak, TV’ aşırı duzeyde seyretmek, tasarrup yapmamak veya cok israf yapmak, fazla kilolardan kurtulmamak, yaptığı gunluk veya yıllık planlara uymamak.
Insanlar neden eyleme gecemezler? Neden atalet halinde ya?arlar? Bu sorunun cevabı kişilere gore değişmektedir. Bununla birlikte temel nedenler şunlardır: hedef yoklu?u, ic disiplin (irade) zayıflığı, kısa vadeli duşunmek ya da uzağı gorememek, alynganlık ve pasif direnc duygusu icerisinde yaşamak, motivasyon yetersizliği, negatif kurum kulturu, konformist ve hedonist bir dunya goruşune sahip olmak, başarısızlık korkusu, standart ve kriter algysynyn olmaması, oğrenilmiş caresizlik duygusu, hedefin gerektirdi?i asgari yeterliliklere sahip olmamak, zaman kullanma bilincinin olmaması, objektif bir performans de?erlendirme sisteminin olmaması, yanlış yorumlanmış kadercilik anlayışı, acık değil imalı iletişim kulturune sahip olmak, sert gerceklerle yuzleşme cesaretine sahip olmadığı icin bu tur verileri gormezden gelmek vb.
Atalet halinde yaşayan kişiler ikiye ayrılır:
1. Ic disiplini ve motivasyonu zayıf olduğu icin hedeflerinin gereklerini yada gorev tanymlarynda yazanlary yapmak icin harekete gecemeyenler.
2. Aşırı iş yuku altında boğuşmaktan onemli işlere oncelik veremeyenler. Bu kişilerin sorunu kişisel organizasyon sistemlerinin yetersiz olmasıdır.
Ilk grup tembel ve iradesiz, ikinci grup gayretli ama metotsuzdur. Ataletin sonuclarını yaşama acısından iki grup eşit durumdadır.
Insanlar ataletten neden kurtulamıyor? Birinci neden, ki?ilerin atalet halinde yaşadıklarının farkında olmamalarıdır. Ikinci neden, kişilerin ataletin nedenini kendi iclerinde değil dışlarında arama eğilimine sahip olmasydyr. Ucuncu neden ataleti yenmek icin de ataletten kurtulmuş olmanın gerekmesidir.
Ataletin ataletin oluşumu iki aşamada gercekleşir. Birinci aşama, cevredeki değişiklikleri gormemek ya da yapmasy gerekenleri gorememek (korluk) İkinci aşama, yapması gerekenleri gorduğu halde hicbir şey yapmamak, ihmal etmek, uşenmek, ertelemek ve eyleme gecmemektir.
Ataleti ve kanseri tehlikeli yapan tedrici (aşamalı) ?ekilde oluşmalarıdır.
şok değişimlere karşı kişiler, kurumlar yada toplumlar reflekslerini kullanarak harekete gecebilirler. Oysa tedricen (kademeli) oluşan değişimleri bunye tam algılayamaz. Bu durumun tipik orneği meşhur “ suyu ısınan kurbağa” deneyidir. Bir kurbağa sıcak suya direkt atılır. Yaşadığı “şok değişim”in etkisiyle kurbağa zıplayarak atıldığı kaptan cıkar. Ikinci denemede kurba?amyz bu defa icinde oda sycaklığında su bulunan bir kaba konur. Kap bir ysytycynyn uzerine konur ve kurbağanın suyu ısınmaya ba?lar! Su ısındıkca kurbağa gevşemeye, rehavete ve atalete duşmeye baslar. Suyun sıcaklığı “yakıcı” seviyeye ulaştığında kurbağa zıplayıp kaptan dışarı cıkmaya calışır ama artık bacak reflekslerinin “calışmadığını” gorur. Ataletin insanı etki altına alma şekli de yaklaşık olarak boyledir.
Insanların hayat karşısındaki “duruşları” da kurbağanınki ile pek cok noktada benzerlik gosterir. Pek cok kişi, ya hic eyleme gecmez yada ertyk eyleme gecmenin dahi sorunu cozemeyeceği noktada birşeyler yapmaya başlar. Insanları eyleme gecme şekillerine gore 4 gruba ayyrabiliriz:
1. Bilen ve yapanlar (profesyonelce ba?aranlar)
2. Bilen ama yapmayanlar (ataletliler)
3. Yapan ama bilmeyenler (amatorler)
4. Yapmayan ve bilmeyenler (başarısız kişiler)
Eğer 1. grupta yer almak istiyorsanız aşağıdaki “ipuclarını” izleyebilirsiniz.
1. Ataletten kurtulmanyn ilk adymy atalet halinde yaşadğını fark etmektir. Bu kadar yoğun ve yaygın olarak atalet icerisinde yaşadığımız halde atalet algılamamızın olmamasy ataletlerimize kalycylyk kazandyrmaktadyr.
2. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in deyişiyle “Uşenmeyin, Ertelemeyin, Vazgecmeyin”. Atalet duşmek istiyorsanız once hedefler belirleyip planlar yapın, sonra da u?şenin, erteleyin, vazgecin!
3. Umutlarınızı yuksek sabit giderlerinizi duşuk tutun. Atalete duşmek istiyorsanyz umutlarımız duşuk, sabit giderlerinizi yuksek tutun!
4. Geniş duşunun, dar başlayın, cabuk bitirin. Atalete du?mek istiyorsanyz “dar du?un, geniş başla, gec bitir” tarzında calışın!
5. Her alanda birşeyler o?renin, bir alandaki her şeyi oğrenin. Atalete duşmek istiyorsanız her alanda yuzeysel bir?eyler (“televole bilgileri”) oğrenin.
6. Panonuza şu soruyu yazın: Bugun yapmadıklarımın gelecekteki sonucları neler olacak?
7. Hayatta başınıza gelen olaylardan daha cok, o olaylara verdi?iniz anlamların sizi atalete duşurduğunu unutmayın. Onemli olan size neler oldu?undan daha cok sizin nasıl biri olduğunuzdur.
8. Eyleme gecmek icin mukemmel hale gelmeyi beklemeyin. Ozellikle kucuk işlerde kervanı yolda duzeltecek şekilde harekete edin.