Kuduz Hastalığı
--------------------------------------------------------------------------------


Kuduz hastalığı hayvanlardan insanlara gecen ve merkezi sinir sistemini tutan viral bir hastalıktır. Hastalığa etken olan virus insanlara genellikle etkeni taşıyan hayvanın ısırması sonucu gelişir. Ancak sık olamamakla birlikte etkenin goze bulaşması veya laboratuar şartlarında solunum yoluyla bulaşabildiği bilinmektedir. Etken virus derinin butunluğu bozulup infekte tukuruğun iceri girmesine neden olan ısırma sonucunda vucuda girer. Burada virus saklanacağı kas dokusuna gecer. Virus buradan periferik sinirlere gecer ve bu yolla merkezi sinir sistemine ilerler.

Virus merkezi sinir sistemine vardığında hızla yayılarak hastalığı oluşturur. Eğer iyi tedavi edilmezse kısa sure sonra olume neden olabilir. Bugun Amerika’da insanlarda yılda 1-2 kuduz vakası gorulmekte iken, diğer ulkelerde gorulme sıklığı daha yuksektir. Buna ilaven bu ulkeler her yıl binlerce infekte hayvan tespit edilmektir. Kuduz virusunun kulucka suresi 10 gun ile 2 yıl arasında değişmektedir. Bununla birlikte pek cok vaka virusun alınmasından 20-90 gun sonrasında ortaya cıkmaktadır. İlk 2-10 gun boğaz ağrısı, halsizlik, sinirlilik, depresyon, ateş yada kusma gibi sinsi ve şupheli semptomlar vardır. Kesin spesifik semptomlar ise ısırma yerinde kaşınma, ağrı yada karıncalanma hissidir. Daha sonraki donemlerde vakalrın %80’inde saldırganlık, %20’inde kasılmalar gorulur.

Ajitasyon, hiperaktivite garip davranışlar, ense sertliği, boğaz ağrısı, ses kısıklığı gorulebilir. Hidrofobi dediğimiz su korkusu gorulebilir. Bazı olgularda ısırılan bacakta kasılmalar başlar, daha sonra diğer bacağa yayılır. Kranial sinirlerin tutulumu sonucu mimiksiz yuz oluşur. Tum bu donmelerden sonra koma gelişir, 2 haftaya kadar devam edebilir ve hemen hemen tamamı olumle sonuclanır. Kuduz aşısı yapılmadıkca olum kacınılmazdır. Bazen ısırılma sonucu kuduz virusunun dışında başka bir enfeksiyoz ajan bulaşabilir ve kuduz hastalığını taklit edebilir. Bu noktad ayırıcı tanını yapılması tedavi şeklinin belirlenmesi acısından onemlidir. Hayvanlarda kuduz bulguları cok değişken olmakla beraber hayvan icin tipik olmayan davranışlar onemlidir. Yani pasif hayvanın agresif hale gelmesi, gece ortay cıkan hayvanların gunduz dolaşması gibi. Ağızda kopuk gorulmesi de yaygındır.

Hastalığın izlenmesi ve tedavinin şekillenmesi acısından ısıran hayvanın tipi, hayvanın yerinin saptanıp gozlem altına alınma olasılığı, hayvan ve hastanın kuduz acısından daha once aşılanıp aşılanmadığı onemlidir. Laboratuar acısından kuduz da klinik bulgular ortaya cıkmadan infeksiyonu belirleyecek bir yontem bulunmamaktadır. Bununla beraber belirtiler bir kez ortaya cıktığında olum meydana gelmeden once ceşitli yontemlerle laboratuar tanısı konabilir. Kuduz virusunun insandan insana gecişi bulunmamaktadır.

Tedavi
İnfeksiyonu onlemenin ilk basamağı virusu yıkayarak mekanik olarak uzaklaştırmak yada sinirlere yapışıp icine girme şansına olmadan inaktive etmektir. Yara bol miktarda sabunlu su ile yıkanmalıdır. Eğer yara cok derin ise mutlaka hastane şartlarında yaranın en derin noktalarına kadar temizlenmesi gerekmektedir. İnsan kuduz immunglobulini kuduz infeksiyonu riski yuksek olduğu bilinen herhangi bir vahşi hayvan ve sağlığı iyi olmayan evcil kopek yada kedi tarafından ısırılan ve 10 gun boyunca hayvanın gozlem altında tutulabileceği durumlarda yapılmalıdır.

İnaktif kuduz aşısının uygulanması icinde yukardaki şartlar aranır. Aşı karşılaşmadan sonra 0,3,7,14. gunlerde koldan kas icine yapılır. Eğer hayvanda yapılan testlerle kuduz bulunmadığı ispat edilirse aşıya son verilir. Karşılaşma sonrası yapılan aşıya aşırı duyarlılık reaksiyonu gelişebilir. Bu durum diğer alerjik reaksiyonlar gibi tedavi edilmeli ve aşılamaya aynı şema ve maymun diploid hucresinden elde edilen kuduz aşısı ile devam edilmelidir. Bazı riskli kişilerde kuduz virusu ile karşılaşmadan once aşılama yapılabilir. Karşılaşmadan once aşılama yapılabilecek kişiler arsaında veteriner hayvan bakıcıları sayılabilir.

Kişiler kuduz tehlikesine karşı ozellikle vahşi hayvanlarda gereksiz temaslarda kacınmalıdırlar. Evde hayvan besleyenlerin hayvanlarını kesinlikle aşılatmaları gerekir. Amerika’da oral yolla aşı iceren besinlerin yedirilmesi ile vahşi hayvanların aşılanmasına yonelik calışmalar surdurulmektedir