Organ sarkması

Tıpta "prolaps" olarak adlandırılan organ sarkması, destek dokularındaki zayıflık nedeniyle normal yerlerinden ayrılan organların durumunu tanımlar. Leğeni oluşturan kemiklerin bicimini koruyan bağ dokusu ve kaslar, "leğen kemiği" olarak adlandırılır. İdrarkesesi, kalınbağırsak ve kadında rahim gibi karın organlarına destek olan bu destek dokusu gevşerse rahim, vajinaya doğru sarkar. Bu duruma "rahim sarkması" adı verilir.

Vajina duvarı, destek dokuları gevşeyip vajinaya sarkabilecek cok onemli yapılarla cevrilidir. Bağırsak vajinaya cıkıntı yaparsa, bağırsağın bolumune gore "enterosel" ya da "rektosel" diye adlandırılır. İdrarkesesinin vajinaya sarkmasına "sistosel", idraryolunun sarkmasına "uretrosel" denir. Bir kadında bu durumların birkacı bir arada gorulebilir.

Nedenleri
Leğen bağlarına fazla ağırlık ya da basınc yukleyen ıkınma, oksurme, ağır kaldırma gibi bağları gevşetici herhangi bir durum, kadında organ sarkmasına neden olabilir. Ust uste gebelikler, ozellikle de bebeğin buyuk olduğu ya da doğumun uzadığı durumlar annenin bağlarını gevşetebilir. Kadının şişmanlığı da bağların gevşemesine yol acar.

Guclu kalması icin destek dokusunun, "ostrojen" denilen bir hormona gereksinimi vardır. Ostrojen buyuk olcude yumurtalıklardan salgılanır. Menopozdan sonra yeterince salgılanmadığı icin bağlar gevşer ve bazen tehlikeli olabilen organ sarkmaları oluşur. En carpıcı, ama ender gorulen sarkma, kordon sarkmasıdır. Kordon sarkması doğumda gobek kordonunun bebekten once doğum kanalından cıkıp annenin kemikleri ile bebek arasında sıkışmasıdır. Bu durumda bebeğe giden kan durur. Ancak ozel yontemlerle durumdan bebeğin zarar gormesinin onune gecilir.

Godenbağırsağı sarkmasının nedeni bilinmemektedir. Cocuklarda sorun kabızlık ve dışkılamak icin aşırı ıkınma olabilir. Erişkinlerde her yaşta olabilmesine karşılık kadınlarda yaşlılıkta ortaya cıkar. Fazla cocuk doğuran kadınlarda leğen zeminindeki bağ ve kasların gevşemesi rahim sarkmasının nedeni olabilir. Ama godenbağırsağı sarkmasının cok cocuk doğurmayla pek ilgisi yoktur. Bu durum pek sık gorulmez.

Belirtiler
Rahim sarkmasının belirtileri, durumun şiddetine ve bağırsak ile idrarkesesinin durumuna bağlı olarak değişir. Pek cok kadında, vajinanın arkasındaki bir baskı dışında bulgu yoktur. Bazıları ise vajinalarda bir yumru (rahim) hissederler, bazen de rahim vajinadan butunuyle cıkar. Ender rastlanılan bu durum, yurume ve oturmayı cok zorlaştırır. Eğer bağırsak da sarkmışsa, kadın dışkılama sorunlarıyla karşı karşıya kalır.

Eğer idrarkesesinin bir bolumu de sarkmışsa, rahmi yerine yerleştirmeden idrar yapılamaz. Ancak cok daha yaygın bir sorun, kadının gulerken, oksururken, koşarken idrar kacırmasıdır. Bu, "stres inkontinansı (basınca bağlı idrar kacırma)" diye adlandırılır. Vajina sarkması kanama ve ağrı yapmaz ama bazen akşamustleri ortaya cıkan ve uzanınca gecen bir sırt ağrısı olabilir. Doğum oncesi bakımın daha iyi yapılması, kadınların daha az sayıda doğum yapması ve daha iyi beslenmesi sonucu, gunumuzde organ sarkması azalmaktadır. Rahim sarkmasını onlemeye calışmak onemlidir. Leğen zeminindeki kaslar egzersizlerle guclendirilebilir. Doğum oncesi ve sonrası donemdeki kadınlara bunun icin uygun hareketler oğretilir. Yeni doğmuş bebekle egzersizlerin duzenli olarak yapılması guc olabilir, ama ilerisi icin taşıdığı onem akıldan cıkarılmamalıdır. Sarkma tehlikesi olan kadınlarda, menopozda ostrojen hormonuyla tedavi yapılabilir.

Rahim sarkmasından sonra en yaygın organ sarkması, godenbağırsağı sarkmasıdır. Godenbağırsağı makattan dışarı sarkar. Makata bağlı bir boru olan godenbağırsağı, corap gibi kendi ustune donerek dışarı cıkar. Bu olay kadında erkeklere oranla daha sıktır, ama cocuklarda da olabilir.

Tedavi
Kadınlardaki hafif organ sarkmaları, fizik tedavi uzmanının onereceği egzersizlerin uygulanması ve kilo verilmesiyle duzeltilebilir. Ciddi organ sarkmalarında hasta yaşlı ve gucsuzse, rahmi yerinde tutmak icin vajinaya lastik ya da plastik bir halka konabilir. Ciddi belirtileri olan sağlıklı kadınlara ise, genellikle ameliyat onerilir. Birkac tip ameliyat vardır, ancak hepsi aynı derecede iyi sonuclar sağlar ve orunur izin kalmaması icin vajinadan yapılır. Rahim sarkmasını butunuyle duzeltmek olanaklıdır. Ne yazık ki cok kucuk bir oranda şikÂyetler yıllar sonra yeniden başlayabilir. Tedavi olmuş kadının leğen bolgesine aşırı yuk bindirmekten kacınması gerekir. Oteki organlarda, sozgelimi godenbağırsağı sarkmalarında ise uygun tedavi sorunun cozume kavuşmasını sağlar.

Godenbağırsağı sarkması cocuklarda ciddi değildir ve rahatsızlık vermeden geri itilebilir; genellikle ameliyat gerekmez. Buna karşılık erişkinlerde kolayca itilemediğinden, coğunlukla ameliyat gerektirir. Ciddi sarkma olaylarında ise karnı acıp hasarı oradan duzeltmek zorunlu olabilir.