TANIM:
Anemi (kansızlık) pekcok farklı şekilde tanımlanabilen kan rahatsızlığı olarak bilinmektedir. Bu kan rahatsızlığını kırmızı kan hucrelerinin fonksiyonlarında ve sayısındaki anormallik şeklinde ifade edebiliriz. Kırmızı kan hucreleriniz kırmızı rengini hemoglobinden alır, demir iceriği zengin protein oksijeni ciğerlerden vucudun diğer bolgelerine taşır. Anemi kırmızı kan hucrelerinin sayısını azalttığında ya da hucrelerin taşıyabileceği hemoglobin miktarını azalttığında vucudunuzun dokuları oksijenden yoksun kalır. Oksijen eksikliği tipik anemia turleri bulgularını uretir.Bu anemi bulguları: gucsuzluk, aşırı yorgunluk, solgun bir ten, nefes darlığı, dusensiz kalp atışıdır. Hatta cok şiddetli anemi felc, kalp krizi ve kalp tıkanıklığına da yol acabilmektedir. Demir eksikliği gibi bazı anemi turleri doğrudan kendileri rahatsızlığı yaratırken bazı anemilerde ise ardında dalak buyumesi ya da anti kanser ilaclarının alımıyla sonuclanan hemolitik anemia gibi bir hastalık yatmaktadır. Bazı anemi hastalıkları kolayca tedavi edilebilirken bazıları ise kronik ve hayatı tehdit edicidir. Sağda sağlıklı yapıdaki kan hucrelerini goruyorsunuz. Aynı bicimde ve buyuklukteki kırmızı kan hucreleri normal bir buyume ve hemoglobin uretimini oluşturuyor.
EN SIK RASTLANILAN ANEMİ TURLERİ:
Demir Eksikliğine Bağlı Anemi :
Vucudun yeni hemoglobin oksijen taşıyan kırmızı hucrelerdeki proteini yaratabilmesi icin demire ihtiyacı vardır. Eksik demir alımı demir eksikliğine bağlı anemiye neden olur. Demir eksikliğine bağlı anemilerin neredeyse cok onemli kısmı bazı kronik kanamaların sonucunda meydana gelir. Orneğin; burun kanamaları, basur, mide ya da bağırsak ulseri, polip, gastroenterital kanser ve aşırı adet kanamaları gibi... Vucut bu aşırı kanamalar sırasında yuklu miktarda demir kaybeder. Daha az gorulebilen demir eksikliğine bağlı anemi demiri emme yeterli mide asiti olmayan daha yaşlı insanlarda da gelişebilir.
Demire bağlı aneminin kendine ozel bulguları:
Yiyecek dışındaki şeylere istek. orneğin; toprak, buz, kirec taşı, nişasta gibi..
Ağız kenarında ve tırnaklarda catlaklar
Tırnaklarda bicimsizlik; kaşık bicimini almaları gibi..
Tahriş olmuş dil.
Demir eksikliği anemisinin nedenleri:
Yetersiz demir alımııdalarla dışarıdan alınan demirin yetersizliği halinde oluşur. Sosyo ekonomik duzeyi duşuk toplumlarda, beslenme alışkanlıkları yanlış olan toplumlarda sık gorulmektedir. Ek besinlere gec başlama, aşırı inek sutu kullanımı bebeklerde anemiye sebep olabilir.Vejeteryan beslenme, yanlış uygulanan zayıflama rejimleri, yeme bozuklukları da anemiye neden olan sebeplerdendir.
Doğumla ilgili nedenler: Prematurelik, coğul gebelikler anemiye neden olabilir.
Demir gereksiniminin arttığı durumlar:Ulser kanamaları, kadınlarda adet kanamaları gibi akut veya kronik kan kaybı,paraziter enfeksiyonlar, ozellikle yaşamın ilk yılı ve adelosan donemi gibi hızlı buyume donemlerinde demir gereksinimi artmakta ve anemiler gorulebilmektedir.
Demirin Emilim bozuklukları Kronik ishaller, Kronik enfeksiyonlar ,Sindirim sistemi anomalileri , Malabsorbsiyon sendromu gibi demir emiliminin bozulduğu durumlarda anemi gorulebilir.
Gunluk demir gereksinimi ve kaybı ne kadardır?
-Gunluk demir gereksinimi 1-3 mgr. kadardır. Bunun % 5-10 duedenum ve proksimal ince barsaktan emilir. Gunluk kayıp 1 mgr dır. Ter, dışkı, idrar, dokulen hucreler ile kaybedilir. Gereksinim bebeklik, hamilelik, ağır hastalık ve emzirme donemlerinde artar.
Hangi besinler demir acısından zengindir?
- Kırmızı et, karaciğer, balık, kuru uzum ve yumurta sarısı demir acısından zengin gıdalardır. Un, ekmek ve tahıllar demir ile zenginleştirilmiş olabilir.
Demir eksikliği anemisi duşunulen hastalarda yapılması gereken başlıca tetkikler neler olmalıdır?
-Tam kan sayımı, serum demiri, serum demiri bağlama kapasitesi, transferin saturasyonu, serum ferritin duzeyi, dışkıda gizli kan ve periferik yaymadır. Tam kan sayımında duşuk hemoglobin ve hematokrit değeri, kanda duşuk ferritin duzeyi, kanda total bağlama kapasitesi ve kan kaybını değerlendirmek acısından dışkıda gizli kan gorulebilir.
Tanı:
Hekim muayenesi ile birlikte yapılacak kan tahlilleri tanı koydurur. Depo demir duzeylerini yansıtan serum ferritin duzeyi duşmuştur.Total Demir Bağlama Kapasitesi artmıştır. Kırmızı kan hucrelerinin boyutları kucuk ve renkleri azdır. (mikrositer hipokrom).
Tedavi:
Tedavi de en etkili ilac demir sulfattır. 2 yaşından kucuk cocuklarda kahvaltıdan yarım saat once gunde bir kez; 2 yaşından buyuklerde ise yemeklerden yarım saat once gunluk dozun 3 e bolunmesi onerilmektedir.Tedaviye ortalama 3 ay devam edilmelidir.Aşırı demir yuklenmesine neden olmamak icin beş aydan daha fazla demir kullanılmamalıdır.
Ağızdan demir tedavisinde kullanılan demir formları demirsulfat, demir glukanat ve demir fumorattır. Demir tedavisine başladıktan iki ay sonra hemoglobin duzeyi normale donecektir, ancak coğunlukla kemik iliğinde olan demir depolarını doldurmak amacı ile tedaviye 6-12 ay daha devam edilmelidir.Damar icerisine veya kas icerisine uygulanabilecek demir ilacları da ağızdan alıma dayanamayan hastalarda kullanılabilir. Tedavi ile birlikte kan sayımı iki ay icerisinde normale donecektir.
İlac kullanılırken dikkat edilecek noktalar nelerdir ?
-En iyi demir emilimi ac karnına olmasına rağmen pek cok insan buna katlanamaz ve gıda ile almak ister. Sut ve sutlu mamuller demir emilimini engelleyeceğinden ilac ile birlikte alınmamalıdır. C vitamini demir emilimini artırırken hemoglobin uretiminde de onemli yer tutar. Diyet ile alınacak miktar yeterli olmayacağından gebelik ve emzirme donemi sırasında kadınların yeterli derecede demir almaları gerekir.
Kurşun zehirlenmesi:
Ozellikle sanayileşmiş toplumlarda ozellikle akaryakıtta ki kurşunun havaya karışması ile oluşan kurşun zehirlenmelerinde demir eksikliği anemileri gorulebilmektedir. Onlem olarak yiyeceklerin bol su ile yıkanması ve uzeri ortulu kaplarda saklanması onerilmektedir.
Bulgular:
Hafif olgularda hafif solukluk dışında herhangi bir belirti vermeyebilir. Sadece yapılan kan tahlilleri ile tanı konulabilir. daha ağır olgularda iştahsızlık, sindirim bozuklukları, kabızlık, bazen ağrılı yutma gibi sindirim bozuklukları ortaya cıkabilir.
Tum kansızlıklarda gorulen carpıntı, eforla oluşan nefes darlığı, başdonmesi, kulak cınlaması, halsizlik, cabuk yorulma gorulebilir.
Hekim muayenesinde deri ve mukozalarda solukluk, dilde kızarma, kabarcık ve kucuk catlaklar gorur. Ağır olgularda ağız koşelerinde catlaklar ve dalak buyumesi gorulebilmektedir.
Bazı hastalarda toprak yeme gibi belirtiler ortaya cıkabilir.
Aplastik Anemi:
Bu aneminin en ciddi olanlarındandır. Bu ciddi hastalıkta, vucudun kemik ilikleri kırmızı, beyaz gibi kan hucrelerinden yeterli miktarda uretemez. Aplastik aneminin yarıya yakının nedeni bilinemez. Bilinen nedenler kalıtsal kusurlardan radyosyana ve zehirli kimyasal maddelere ya da bazı belirli ilacların etkisine kadar bir alanda yer almaktadırlar. Bazı virusler ve kanserler de bu hastalığın altında yatan nedenlerden sayılabilir.
Aplastik aneminin kendine ozel bulguları:
Sıkca oluşan enfeksiyonlar
Deri altında gorulen kan lekeleri
Travma olmaksızın oluşan bere ya da curukler
Kendiliğinden oluşan burun, ağız, rektum, vajina ve dişeti kanamaları
Ağız, gırtlak, rektumla ilgili ulserler
Folik Asit Eksikliğine Bağlı Anemi :
Vucudun yeterli kırmızı hucreleri yaratmak icin folik aside ihtiyacı vardır. Folik asit olmaksızın kırmızı kan hucre uretimi duşer ve anemi ile sonuclanır. Bu tur anemiler ozellikle alkoliklerde cok sık gorulur cunku alkol folik asitin emilimini ve
bolizmasını engeller. Diğer nedenler bağırsak hastalıkları, kotu emilim hastalıkları, ağızdan alınan gebelikten korunma hapları, kanser icin alınan ceşitli ilaclar ve epilepsi. Folik Asit eksikliğine bağlı aneminin kendine ozgu bulguları:
Bu tur anemiler genişleyen kırmızı kan hucreleri ile karakterize edilirler ve aşağıdaki unsurlarla sonuclanırlar:
İshal
Depresyon
Şişmiş ve kırmızı bir dil
Hemolitik Anemi:
Cok sık rastlanmayan turden olan bu anemi vucudun doğal artık toplama
bolizması vakitsizce kırmızı kan hucrelerini yok ettiğinde sonuclanır. Sonuc olarak, kemik iliği yeni kırmızı kan hucrelerini normalden 10 kat daha fazla ureterek bunu telafi etmeye calışır. Bu yeni hucreler kucuk ya da şekilsiz, vucut dokularına oksijeni taşımakta yetersiz olan hucrelerdir. Hemolitic aneminin nedenleri, dalağın genişlemesinden bağışıklık hastalıklarına, hemoglobin molekulleri ya da zar yapısının bozukluklarından kalan sorunlara kadar pek cok nedenle acıklanabilir.(Orak hucre anemisi anormal hemoglobin molekulleri nedeniyle hemolitik aneminin bir turu olarak kabul edilir.) Hemolitik anemi; Zamanından once gelişen hucrelerin omru kısa oluyor. Hucrelerin normal buyukluğe erişmesini engelliyor ve uretimini azaltıyor. Hemolitik Aneminin kendine ozgu bulguları :
Hemolitik anemi cok sayıdaki kırmızı kan hucrelerinin kısa bir surede yok olmasıyla oluşan hemolitik krizlerin bir işareti olarak kabul edilebilir. Bu tur krizler aşağıdaki şekildedir:
Ateş
Sırt ve mide ağrısı
Titremeler
Baş donmesi
Kan basıncındaki onemli bir duşuş
Sarılık ve idrarda koyulaşma
Dalağın genişlemesinden kaynaklanan anormal ağrı
Kotucul Anemi (Pernicious anemia)Vitamin B-12 eksikliği anemisi:
B-12 vitaminin emilimi icin mide B-12 asıl faktoru denilen bir maddeyi salgılaması gerekir. Bu temel faktorun eksikliği bu nedenle vitamin B-12 eksikliğine neden olur. Kemik iliğinin kırmızı kan hucrelerini uretebilmesi icin B-12 vitaminine ihtiyacı olduğundan, yetersiz miktar anemiye neden olur. Bu tarz anemiler genelikle hayvan urunlerini yemeyen vejetaryanlarda gorulur.
Kotucul aneminin kendine ozgu bulguları: Bu tarz bir anemi genişleyen kırmızı kan hucreleriyle (macrocytic anemia) karakterize edilir ve sonucları:
Eller ve ayaklarda urperme
Bacaklarda, ayaklarda ve ellerde ve spastik hareketlerde duyum kaybı
Sarı ve mavi renklerle ilgili olarak renk korluğu turu
Şişmiş, ağrıyan ve yanan bir dil
Kilo kaybı
Kararmış cilt
İshal
Duzensizlik
Depresyon
Entellektuel fonksiyonların azalması
Orak -Hucre Anemisi (sickle-cell anemia):
Afrikalı Amerikalılarda ayrıcalıklı olarak gorulen bir tur ırsi hemolitik anemidir. Bu hastalıkta, kırmızı kan hucreleri hucrelerdeki oksijeni azaltan anormal hemoglobin formunu icerir. Sonuc olarak, hilal ya da orak şeklini alırlar ve dalak, bobrek, beyin, kemikler ve diğer organların kan damarlarından rahatca akamazlar. Bu, organlara zarar veren engeller yaratmakla kalmazlar ayrıca hilal şekilleri ile kırıcı ve dokulara oksijeni taşıyamama durumları soz konusu olur. Sonuc anemidir.
Orak hucre anemisinin kendine ozgu bulguları:
Hemolitik anemi turu olan bu anemi kandaki oksijen miktarını azaltan aşağıda belirtilen aktiviteleri takip eden krizlerle goze carpar.
Enerjik egzersizler
Yuksek rakımlı yerler
hastalık
Aneminin aniden kotuleşmesi ---ağrı, ateş ve nefessizlik---bu krizleri işaret eder. Anormal ağrı cok şiddetlidir. Bu krizleri geciren cocuklar cok şiddetli goğus ağrısı cekerler.