Cocuğunuzun bademcik ameliyatı olmasımı gerekiyor ve bu konuda endişeleriniz mi var? O halde bu yazımız size bir nebzede olsa yardımcı olacaktır Melek'ler.
Kimi bademcik enfeksiyonları uzun vadede kalp kapakcığı yetmezliği, bobrek yetmezliği ve eklem romatizması gibi ciddi sonuclar doğurabiliyor. KBB Hastalıkları uzmanları bademcik ve geniz eti ameliyatının gerekli olduğu durumları ve ameliyat yontemlerini anlatıyor…
Bademcikler vucudumuzda, mikroplarla savaşmamıza yardımcı olan savunma hucrelerini ureten “lenfoid doku” olarak adlandırılan dokunun bir parcasıdır. Boğazın her iki yanında bulunan, ceviz buyukluğundeki bademcikler, ozellikle henuz bağışıklık sisteminin yeterince gelişmediği cocukluk doneminde, ağızdan ve burundan alınan mikroplara karşı “vucudun askerleri” gibi savaş verirler. Boğazımızda aynı gorevi uslenen bir başka doku ise geniz etidir. Ancak bazen vucudu hastalıklardan koruma gorevini ustlenen bu dokular, ceşitli nedenlerden dolayı kendileri hastalık yaratarak, cocuğun ateşlenmesine ilerleyen zamanlarda daha da ciddi sağlık riskleri ile karşılaşmasına neden olabilirler.
Bademciklerin dışarıdan alınan virusler ya da bakteriler nedeniyle hastalık kaynağı olduğunu soyleyen Anadolu Sağlık Merkezi KBB Hastalıkları Baş ve Boyun Cerrahi Uzmanı Op. Dr. Murat Şirin, “Bademcikler ve geniz eti viruslerin ve bakterilerin yaşaması icin son derece uygun ortamlar yaratırlar. Bademcik enfeksiyonlarının yuzde 60-70’i viruslere bağlıdır. Diğerlerinin sebebi bakterilerdir. Viruslere bağlı olarak gelişen bademcik hastalıkları biraz daha hafif seyirlidir. Daha duşuk ateş, biraz daha az boğaz ağrısı, daha az kırgınlık yaratırlar. Ayrıca viral enfeksiyonlarda burun akıntısı,burun tıkanıklığı gibi ilave yakınmalarda birlikte gorulebilir.Bakteriyel olanlarda bademcik dokusu iyice şişer kızarır, beyaz bir ortu ile kaplanır. Daha fazla akıntı, daha yuksek ateş vardır. Boğazda ve genizde akıntı, buna bağlı oksuruk gorulur” diyor.
Bademciklerin enfekte olmasından ust solunum yolu enfeksiyonlarına yol acan butun viruslerin sorumlu olduğunu soyleyen Dr. Murat Şirin, bunlar arasında ozellikle halk arasında ‘beta mikrobu’ olarak bilinen A grubu beta hemolitik streptokokların daha tehlikeli olduğunun altını ciziyor. “Aslında A grubu beta hemolitik streptokoklarının diğer bakterilerden fazla bir farkı yok. Sonucta hepsi aynı enfeksiyona yol acıyor. Yuksek ateş, boğaz ağrısı, kırgınlık, yaratıyor” diyen Şirin, “Ancak bu bakterinin ozelliği, bu bakterinin hucre duvarına karşı oluşan bir takım hucrelerin kalp kapakcıklarında, bobreklerde ve eklemlerde hasara yol acabilmesi.. Bunun sonucunda da uzun vadede kalp kapakcığı yetmezlikleri, bobrek hasarı ve eklem romatizması gelişebiliyor” diye konuşuyor.
BOĞAZ KULTURU YAPILMALI
Boğaz enfeksiyonu geciren cocuktan mutlaka boğaz kulturu alınması gerektiğini soyleyen ASM KBB Hastalıkları Baş-Boyun Cerrahisi Uzmanı Prof. Dr. Nesil Keleş, “Konulan teşhis mutlaka ASO testleri ile desteklenmelidir. Gerekli tetkiklerden sonra da mutlaka 10 gunluk antibiyotik tedavisi yapılmalıdır. Her beta hemolitik streptokokta kalp, bobrek ve eklem komplikasyonu gelişecek diye bir kural yoktur ama eğer beta hemolitik streptokok enfeksiyonu gorulduyse, coğu ailenin de yaptığı gibi antibiyotik tedavisi cocuk iyileşti diye 5 gunde kesilmemelidir. Cunku komplikasyon hemen hastalıkla birlikte gelişmez. Kalp, eklem ve bobrek sorunları enfeksiyonu takiben iki uc haftalık bir periyottan sonra ortaya cıkabiliyor. Bunu engellemek icin 10 gunluk antibiyotik tedavisi ve tedavi bittikten sonra tekrar kontrol ve boğaz kulturu yapılmalıdır” diyor.
HER BADEMCİK HASTA EDER Mİ?
Peki her cocukta bademcik enfeksiyonu gorulur mu? Hangi grup cocuk icin bademcik hayatı etkileyen bir hastalık haline gelir? Prof. Dr. Nesil Keleş, bu sorunun yanıtını şoyle veriyor:
“Bademcik her cocukta olan bir doku. Bu doku ancak enfekte olduğu zaman sorun cıkarır. Bu bağışıklık sistemi ile ilgili bir durum. Yuva, kreş, okul gibi toplu yerlerde daha fazla bulunan cocuklarda, kalabalık ailelerde yaşayanlarda, bağışıklık sistemi gucsuz olanlarda, alerjik yapılı cocuklarda ve sosyo ekonomik duzeyi daha duşuk olanlarda daha sık rastlanır. Ozellikle bağışıklık sistemi guclu olan cocuklarda daha az rahatsızlık verir”
Bademcik ve geniz etinin cocuğun sağlığını tehdit etmeye başladığında alınması gerektiğini soyleyen Prof. Dr. Keleş, “Halk arasında yanlış olarak, bademcikler alındığında cocuğun mikroplara karşı savunmasız kalacağı duşunulur. Oysa bademcikler ve geniz eti, savunma hucrelerini ureten tek kaynak değildir. Bu hucreleri vucutta, kemik iliği, dalak, karaciğer, boyundaki lenf bezleri de uretirler. Bu nedenle alınmaları sonucunda cocuğun direncinde azalma olmaz” diye konuşuyor.
Uyku apnesi ve tumor şuphesi durumunda bademciklerin mutlaka alınması gerektiğini ifade eden Dr. Murat Şirin, “Ameliyat icin kesin olan iki endikasyon; bademciklerin icinde tumor geliştiğini duşunduren durumlar ve ya cocuğun uykusu sırasında solunum duraksamasına, uyku duzeninin bozulmasına neden olacak şekilde bademciklerin iri ve tıkayıcı olmasıdır. Uyku apnesi olarak da bilinen bu hastalık cocukta buyume gelişme geriliği, diş ve cene yapısında bozukluk, okul başarısında azalma gibi ciddi sonuclar doğurur. Bunun dışında ki ameliyat endikasyonları rekurren tonsillit dediğimiz tekrarlayan bademcik enfeksiyonları, kronik tonsillit olarak adlandırdığımız 3 aydan uzun suren boğaz ağrısı, ağız kokusu, yutkunma gucluğu, peritonsiller abse olarak adlandırdığımız bademcik etrafında abse gelişmesi ve gunumuzde cok gorulmemekle birlikte difteri taşıyıcılığı gibi ameliyat gerektiren diğer belli başlı durumlardır” diyor.
FARKLI AMELİYAT TEKNİKLERİ VAR
Bademcik ve geniz eti ameliyatlarının dunyada en sık yapılan ameliyatlar olduğunu ancak ameliyat sonrası donemin kendine has bazı ozellikleri olduğunu soyleyen Dr. Murat Şirin, kullanılan ameliyat tekniğine gore kanama, gec iyileşme, şiddetli boğaz ağrısı gibi sıkıntıların yaşanabileceğinin altını ciziyor.
Bademcik ve geniz eti ameliyatlarının, hekimin tercihine gore değişik tekniklerle yapılabileceğini soyleyen ASM KBB Uzmanı Op. Dr. Anıl Gungor ise bu yontemleri şoyle acıklıyor:
“Bademcik ve geniz eti ameliyatlarında kullanılan ve bizim de ihtisasımız sırasında kullandığımız ilk yontem keskin diseksiyon ve snare ile bademcikleri, kuret ile geniz etini alma yontemi idi. Bu yontemde bademcikler bıcakla kılıfının icinden kesilerek alınıyor. ‘Klasik yontem’ olarak tanımlanan bu yontemden sonra koterler geldi. Koterlerin monopolar ve bipolar dediğimiz iki turu var. Monopolar koterler iki ayrı uctan, bipolar koterler tek uctan elektrik veriyor. Bipoları genellikle damarları kapatmak icin kullanıyoruz. Klasik ameliyatlarda da genellikle, bıcakla kesilse bile, kanama riskini duşurmek icin koterle yakarak kapatma işlemi uygulanıyor. Bademcik ve geniz eti ameliyatlarında kullandığımız monopolar koterin bir kesici bıcağı, bir de hem aspire edip hem de yakan bir ucu var. Aspire edip yakan uzantıyı geniz etini almakta kullanıyoruz. Geniz etinin icine batırıp elektrik akımı ile bir sure mudahale ettikten sonra geniz eti yumuşayıp sıvı haline geliyor ve aspiratorle cekiliyor. Bademciği de, aslında ucunda keskin bir bıcak olan elektrikli alet kullanarak alıyoruz. Kesmeye başladığınız zaman aynı zamanda o bolgeleri yakmaya başlıyoruz. Boylelikle kestiğiniz yerdeki damarlar acar acmaz neredeyse lehimle kapanmış gibi oluyor kapanıyor ve erken donem icin herhangi bir kanama soz konusu olmuyor. Cocukların kanama riskine bağlı olarak hastanede yatış sureleri azalıyor. Bademcikleri aldıktan sonra da o bolgede kanama olursa, bu hem aspiratoru hem yakma ucu olan koteri kullanarak o bolgedeki kanı cekip damarı kapatabiliyoruz.”
Son yıllarda, hem geniz etini daha iyi alabilmek hem de ameliyat sonrası iyileşmeyi hızlandırabilmek icin kotere benzeyen, ancak koterden daha iyi tolere edilen yontemler kullanılmaya başlandığını bildiren Op. Dr. Gungor, “Bunlardan biri mikrodissektor denilen ve ozellikle sinus cerrahisinde kullanılan aletler. Geniz etinin tamamen temizlenmesini kolaylaştıran bu yontemler ABD’de standart olarak pek cok hekim tarafından kullanılmaya başlandı. Bunun dışında bir de radyofrekans yontemi kullanılıyor. Koterden ayrılan tarafı frekansının biraz daha farklı olması ve daha kucuk bir alanı etkilemesi. Bu sebeple ameliyat sonrasındaki ağrılı iyileşme sureci kotere gore daha kısalıyor. Ancak yaygın kullanımı konusunda tereddutler olduğu icin standart olarak kullanılmıyor” diyor.
AMELİYAT SONRASI
Bademcik ameliyatlarında hem klasik yontemin hem de koter yonteminin kullanıldığını soyleyen Op. Dr. Murat Şirin, her iki yonteminde birbirine karşı bazı avantajları ve dezavantajları olduğunu hatırlatıyor. Dr. Şirin, bademcik ameliyatları sonrasında karşılaşılabilecek sıkıntıları şoyle sıralıyor:
“Ameliyatların cocuklara en cok sıkıntı veren yonu ağrı. Bademcikleri aldığınız zaman dokuların cıktığı boşluklar acık kalıyor. Herhangi bir dikiş koyamıyorsunuz, yanlardan sağlıklı mukoza gelip, o bolgeyi kapatana kadar, 10- 15 gun kadar o bolgede ağrı oluyor ve o bolgeden kanama riski var.Ayrıca kesici koter kullanılarak ameliyat yapıldığında tonsil lojunda ki dokuların yanması nedeniyle ağrı yakınması daha fazla olabiliyor. Bademcik ameliyatlarından sonra yaklaşık bir hafta boyunca kanama riskini artırmamak icin yumuşak ve soğuk diyete kesinlikle uyulması gerekiyor.
Bademcik ameliyatları icin kesin bir yaş sınırı olmadığını soyleyen Dr. Murat Şirin, “Halk arasında bademcikler 7 yaşından once alınmaz denir. Ancak boyle bir yaş sınırı yok. Normal şartlarda biz genellikle uc yaş sınırını koyuyoruz ama koşullar gerektirdiği zaman 1,5-2 yaşında bile cerrahi uygulanabiliyor” diyor.
ADIM ADIM BADEMCİK AMELİYATI
• Poliklinikte bademcik ameliyatı tanısı konulan cocuğa ameliyat icin gun verilir.
• Cocuk ameliyat gunu 8 saat ac, 3 saat susuz olarak hastaneye gelir.
• Ameliyathaneye hafif bir sedasyon işlemi ile alınır. Daha once anestezist aile ile konuşup onaylarını alır.
• Ameliyathaneye geldiğinde cocuk sırt ustu yatırılır ve once maske ile sonra da damardan ilacla genel anestezi verilir. Cocuk ameliyata dair hicbir şey hatırlamaz.
• Solunum fonksiyonunu ve diğer fonksiyonları cihazlarla sağlanır.
• Sırt ustu yatarken başı geriye doğru atılarak, ağız icinden girilen bir takım ağız acacakları ile cocuğun ağzı boğazı boynu askıya alınır.
• Cerrah ameliyatı gercekleştirir ve kanama kontrolunu yapar.
• Ameliyat 20-30 dakika surer. Ameliyat sonrası cocuk odaya cıkarılır ve ilk geceyi hastanede gecirir. Herhangi bir komplikasyon yoksa ertesi gun evine gonderilir. Boğazdaki kanama ve ağrıya karşı, soğuk ve yumuşak diyet verilir.
• 5-10 gun icinde tekrar kontrol icin cağırılır. Boğazın duzelme durumuna gore de diyeti normale dondurulur.
HANGİ DURUMDA BADEMCİKLER ALINMALI?
Şişen ve cocuğu hasta eden her bademcik ameliyat edilmeli midir? Ya da cocuğu hasta etmese de bademciğin alınması gereken durumlar var mıdır? “Eskiden neredeyse ağzına bakıp da bademciğini gorduğunuz her cocuğun bademcikleri alınırdı. Ancak şimdi bu ameliyatın risklerinin ve maliyetinin de goz onune alınması nedeniyle ameliyat gerekceleri oldukca değişti” diye konuşan Dr. Anıl Gungor bademcik ameliyatının zorunlu olduğu durumları şoyle sıralıyor:
• Cocukta uyku apnesi gelişmesi en onemli ameliyat nedenlerinden biridir. Geniz eti ve bademciğin solunum yolunu tıkayacak kadar buyumesi ve cocuğun uyku sırasında solunum sıkıntısı yaşamasına neden olması, bademcik ve geniz etinin alınmasını gerektirir. Uyku sırasında cocuğun beynine daha az oksijen gittiği icin vucutta karbondioksit birikir ve ileri donemde cocukta diğer organ fonksiyon bozukluklarına, buyume ve gelişme geriliğine, okul başarısının da olumsuz yonde etkilenmesine neden olur. Ayrıca tıkanma nedeniyle cocuk cok sık uyandığından, buyume hormonu uykunun belirli fazlarında salgılandığı icin cocuk yeterince buyuyemez.
• Streptokokal enfeksiyonlar. Cocuk eğer bir sene icinde uc kereden fazla streptokokal enfeksiyon geciriyorsa veya arka arkaya iki sene, her sene en az iki kere geciriyorsa ameliyat edilmelidir. Streptokokol enfeksiyona bağlı olarak kalp, bobrek ve eklem rahatsızlığı gelişme riski cok yuksek olduğundan enfeksiyon riskini azaltmak icin ameliyat uyguluyoruz. Yine streptokok olsun olmasın, senede dort beş kere enfeksiyon gecirip her seferinde ateşlenen cocukların da bademciklerin alınmasını oneriyoruz.
• Az bilinen bir endikasyon da, iki bademcik arasında cok buyuk boy farkı olmasıdır. Burada da bademciğin bir tanesi cok buyuk bir tanesi cok kucuk olduğunda, buyuk olan bedemciğin icinde lenfoma turu bir hastalığın gelişmiş olmasından korkuluyor. Bu neden biyopsi amaclı olarak her iki bademciği de alıyoruz.
• Bir diğer endikasyon ise, ozellikle radyo-kemoterapi goren cocuklarda, bir bağışıklık sistemi dokusu olan bademciklerde kanser tedavisine bağlı olarak bir takım tumorlerin gelişme riskidir. Bademciklerde buyume tespit edildiğinde bu riske karşı bademciklerin alınmalıdır
• Bir başka gerekce doğal enfeksiyon sırasında tıp dilinde “peritonsiller abse” denilen abse gelişimidir. Bu hayatı tehdit eden bir durumdur ve cerrahi olarak mudahale edilmesi gerekir. Bademcikle, boynun yumuşak dokuları arasında absenin birikmesi halidir. Buyuk damarlara zarar verebilen bu durum, cok ciddi kafa ici komplikasyonlara sebep olabilir. Bu nedenle peritonsiller abse geliştiğinde kimi doktor ilk olduğu zaman bademciklerin alınmasını, kimi doktor akut donem gectikten sonra alınmasını, kimi de ikinci kez bu işin tekrarı halinde bademciklerin alınmasını oneriyor.