Paraben nedir?
Bir cok kozmetik ve kişisel bakım urununde kullanılan, duşuk maliyetli, bakteri ve mantar uremesini engelleyen ve urunlerin raf omurlerini uzatan koruyuculara paraben diyoruz. Kozmetik urunlerinin icinde methylparaben, ethylparaben, propylparaben, butylparaben veya benzylparaben olarak bir veya daha fazla parabeni gormemiz mumkun.

Parabenler nerelerde kullanılır?
Parabenler ilac ve yiyecek gibi urunler dışında, kozmetikler (fondoten, pudra, far, maskara, makyaj temizleyiciler, ruj) ve kişisel bakım urunlerinin (losyon ve kremler, diş macunu, şampuanlar, sac bakım malzemeleri, guneş yağları, cilt temizleyiciler, tonikler, deodoranlar) icinde var. Parabenler kozmetik urunlerin icinde yuzde 0.05 ila 0.6 oranında bulunur. 1980'lerde yapılan bir calışmada parabenlerin 13bin uzerinde kozmetik urunde bulunduğu tespit edilmiş. Hepimizin bildiği gibi 80'li yıllardan bu yana urun ceşitliliği cok arttı. Bu da paraben iceren urunlerin sayısı oldukca artırdı.

Peki ama bu kadar urun arasından biz gunluk hayatımızda bunlardan kacı ile temas ediyoruz. Araştırmalar gosteriyor ki, bir yetişkin her gun yaklaşık 8 kozmetik urununu kişisel temizliği ve bakımı icin kullanıyor. Vucudumuzun yuzde 60'ını oluşturan, bu yuzden de en buyuk organımız olarak tanımlanan cildimizin parabenlere ne kadar cok maruz kaldığını anlamamız icin yeterli.

Parabenler cilt tarafından emilir mi?
Bir cok bilimsel calışmada parabenlerin cilde nufuz edebildiği ve emilebildiği, dolayısıyla bu kimyasalların insan cildinde, doku, kan ve idrarında tespit edilebildiği ispatlandı.

Kimler daha fazla parabene maruz kalıyor?
Parabenlerin omru aslında kısa fakat paraben iceren losyon, krem veya benzeri urunler sık sık ve surekli kullanıldığı icin ozellikle kadınlarda yuksek miktarda ve kalıcı oranda paraben tesbit edilmiş. Kadınlarda parabenlerin daha fazla miktarda tespit edilmesi, erkeklerin daha az kozmetik veya kişisel bakım urunu kullanmasına bağlanabilir. Kozmetik urunlerde bulunan parabenlerin deriyle etkileşimi bazı kişilerde alerjik kontakt dermatit ve irritasyona neden olabiliyor.

Parabenlerin endokrin bozucu yapısı erken ve yetişkin donemde gelişimi etkiliyor mu?
Parabenler kimyasal yapısı nedeniyle kadınların ureme fonksiyonlarında onemli rolu olan ostrojen hormonunu taklit edebilme yeteneğine sahip. Bu tur maddeler ostrojenik veya endokrin bozucu kimyasallar olarak tanımlanıyor. Endokrin bozucu kimyasallara maruz kalan kişilerin hormon dengesi ve hatta bağışıklık sistemini istenmeyen şekilde etkileyebiliyor. Amerikan Cevresel Koruma Orgutu (EPA) tarafından 'parabenlerin ostrojenik etkisi' acıklandı. Yapılan calışmalarda gebelik surecinde deney hayvanlarının bazı parabenlere maruz kalması insanlarda gorulen otizme benzer, sosyal etkileşime ve iletişime zarar veren rahatsızlığa neden olduğu gorulmuştu. Araştırmalara gore ergenlik doneminde denek hayvanlarının yuksek dozda paraben verilmesi, menstruasyon doneminin kısaltmış ve ureme organlarını etkilemiş. Parabenlerin endokrin bozucu ozelliğiyle erkek ureme fonksiyonlarını da etkileyebildiği gosterilmiş. Her ne kadar bu calışmalar denek hayvanları uzerinde yapılmış olsa da insanlar uzerinde parabenlerin etkisi konusunda daha hassas olmamız gerektiğini duşunduruyor.

Parabenler kansere mi sebep olur?
Yeni bilimsel calışmalarda meme kanser orneklerinde bazı parabenler yuksek oranda bulunmuş ve hastalarda paraben iceren kol altı kozmetiği kullanımının meme kanseriyle ilişkisi duşunulmuş. Kol altı kozmetiği kullanmayan hastaların kanser dokularında hala parabenlerin tespit edilmesi bu hastaların başka urunlerden parabenlere maruz kaldığını duşunduruyor. Bazı araştırmacılar parabenlerin meme kanseri tetikleyici kimyasal olarak tanımlamakta, diğer araştırmacılar ise parabenlerin ostrojenik etkisinin cok zayıf olmasından dolayı sorun acmayacağını one surmekteler. Bugune kadar insanlar uzerinde yapılmış kısıtlı calışmalar parabenlerin kanserle direkt ilişkisini acık şekilde gosteremiyor. Fakat eldeki bulgular bu kimyasallara temkinli yaklaşılmasını ve daha kapsamlı detaylı yeni araştırmaların yapılması gerektiğini işaret ediyor.

Parabenler bize geri donebilir mi?
Cilt emiliminden sonra parabenler, paraben ve yan urunleri idrar ile atılıyor. Fakat parabenler vucuttan hızla atılsa da, bu parcalanmayan maddeler gol, dere, kanalizasyon sularında, gunluk ve tarımda kullanılan sulara karışıyor. Vucuttan attığımızı duşunduğumuz kimyasallar yine cevresel etkenlerle bize geri donebiliyor ve bir dongu icinde bizi etkileyebiliyor.

Dunyada durum ne? Cocuklarda kullanımı ile ilgili yasaklar var mı?
Endokrin bozucu kimyasalların gelişim surecindeki kucuk cocukların organ gelişimi, ureme ve bağışıklık sistemi uzerindeki uzun donemli etkileri henuz bilinmiyor. Bu bilginin ışığında 2009 yılında Danimarka Cevre Koruma Ajansı 3 yaş altı cocukların endokrin bozucu maddelerden etkilenmesi konusunda yaptığı detaylı calışmayla losyon ve guneş koruyucu urunlerin icinde bulunan propyl ve butylparabenler'in kucuk cocukların gelişimini tehdit edebileceği sonucuna vardı. 15 Mart 2011 tarihinden itibaren Danimarka, ozellikle propyl ve butylparaben'in bebek ve 3 yaş altı cocuklar icin uretilen kozmetik urunlerinde kullanılmasını yasakladı. Danimarka, Avrupa Komisyonu'nda benzer bir yasağı başlatmayı ve uye ulkelerin bu yasağı desteklemesini şiddetle tavsiye ediyor. Fransa’da parabenlerin kozmetik urunlerde kullanımının yasaklanması ve urunlerden cıkarılması icin calışmalar suruyor.

Amerika ve Japonya’da parabenler şu anda yasak olmasa da, belli başlı ureticiler muşterilerin yoğun talepleri doğrultusunda parabenlerden uzaklaşmaya ve parabensiz koruyucular kullanmaya yoneliyor. Uluslararası sertifikalandırma kuruluşları ECOCERT ve CosmeBio, kozmetiklerde paraben kullanılması durumunda organik urun sertifikası vermiyor.

Peki ne yapacağız?
Gorduğunuz gibi gunde en az 8 ve hatta bazen daha fazla kozmetik urunle temas ediyoruz. Parabenlerle ilgili bilimsel calışmalar suruyor, fakat tamamen parabenleri aklamak icin cok erken. Bazı ulkelerin ve buyuk kozmetik markalarının parabenlerden gittikce daha fazla uzaklaşması dikkate değer bir konu. Peki ne yapacağız? Tamamen kozmetiklerden vazgecmemiz gerekmiyor. Eğer cildimizin parabenlerle temas etmesini istemiyorsak urunlerin iceriklerini (methylparaben, ethylparaben, propylparaben, butylparaben veya benzylparaben olmaması lazım) ve son kullanma tarihlerini dikkatle bir şekilde okuyup ona gore kullanmaya karar vermeliyiz.