PETANK TARİHİ



Top oyunu eski eğlence medeniyetine kadar koklu bir gecmişe sahiptir. Mısır medeniyetinden Yunanistana gecerek romalıların Roma medeniyetine de girmiştir. Toplar ilk once kilden idi, daha sonra taş oldular, sonra tahta ve en sonunda celik oldular. Arkeolojik araştırmalar neticesinde Asur, Mısır ve Cin medeniyetlerinde top oyunlarının varlığı bulundu. MO 1000 yıllarında Cin’de Ho-Nan’nın guneyinde benzer bir oyunun kalıntıları bulundu.
Thumbnail example

Daha sonra,MO 500 yılına ait Mısırlı bir cocuğun lahitinden (gomusunde) cıkarılan iki top ve bir misket topu (kucuk top) bu oyuna dair duyulan ilginin şahitliğini yapmakta.

İlk cağlarda, Yunanistan’da, “sphaera” adlı oyun kuşkusuz Avrupa’nın bu eğlence ile ilk tanışıklığıdır. Daha sonraları Roma da bu eğlenceli oyunla zamanlarını gecirir. Caracalla tapınağında hedef belirleyip top atan bir fresk (heykel) bulunmaktadır. Galyalılara gelince, yuvarlağımsı cisimleri dupeduz cizili bir cizgiyle en yakın yere yaklaştırarak, romalı lejyonları ustalıkla rekabet edebilirlerdi.Cizili yer miskete atma kuralımıza cok benzemektedir.

1629 yıllarından Fransız ithilaline kadar (1789-1799) top oyunu adeta yasaklanmış gibiydi.

Uzun yıllar sonra, XIII.yy’da İngiltere ve Flandre’da (Eski bir uygarlık) oynanmaya başlanmıştır.
1369’da Charles V le Sage askerlerinin savaş atmosferinden cıktıklarını duşunerek bu oyunu yasaklamıştır. XVI.yy’da, İtalya’da Papa Jules II Patri’yi koruyacak nitelikte cok iyi taş atıcıları olduklarını duşunerek en iyi oyuncuları himayesine almıştır. 7 Kasım 1629’da oyun yaygınlaşır ve Parlemento, kilisenin de onağıyla, tum top oyunlarını yasaklamıştır.

4 Ağustos 1789’da ise tekrar oynanmaya başlanmıştır. Eski rejimde, Fransız Devriminde burjuva sınıfı top oyunlarını tekrar başlatmıştır. Ingiltere’de bu oyun cimen ustunde oynanıyordu. Fransa ve İtalya’da ise bastırılmış toprak bu tur yarışmalar icin tercih ediliyordu.

Orta Cağın top oyuncularından sonra, her ceşit topun altın cağı Ronesans olmuş olsa gerek. Bu donemde soylular “bilboqet” ve “jeu de pomme” (elma oyunu, daha sonra tenis olacak) bu oyunu ele gecirir.

Her nedense,1850 yılında “Le Clos Jouve” adıyla ilk resmi kurum Liyon şehrinde (Fransa’nın guneyinde) kuruldu. Daha sonra, 1906 yılında, “Fédération Lyonnaise et Régionale” (Liyon ve Bolgesel Federasyonu) acılması 1933’te “Fédération Nationale des Boules” (Ulusal Top Federasyonu)’na yol acıyor. Bu federasyon 1942’de “Fédération Francaise de Boules” (FFB:Fransız Top Federasyonu) ismiyle değişir. XX.yy’a kadar FFB “boule des berges” (coban oyunu), “boule en bois” (tahtadan toplar), “jeu provencal” (provans oyunu) gibi ceşitli top oyunları olmasına rağmen , “boule lyonnaise” (Liyon topu) oyunu baskın cıktı. 1945’te Liyon top oynunun 128.000 oyuncusu vardı.
XIX.yy’da bircok yore farklı şekillerde oynansa da, guneyliler, basit kurallarla oynanan “la longue” ve “jeu provencal” (provans oyunu) oynuna merak sarıyor.Bu iki oyunda serbest arazi secimi vardır. Ama oyuncular hız almak icin 3 adım atar.

1904 yılında, Felix Rofritdch isminde bir alzanslı, Marsilya’da atolyesinde “boules cloutées” (civilitop) adını verdiği ilk civili top uretimini ele alır. Tahta topun uzerine civilere benzeyen demirlerle kaplamıştır.

O donemde bu demirci zaanatını, daha cok kadınlar icra etmiş, gunde ortalama 5 cift top uretebiliyorlardı. Topların ağırlıkları 40-50 kg arasındaydı.

Provensal oyunu, 1907’de petank oyununun doğuşu olur. La Ciotat’da, provensal oyununun şampiyonu, Jules Huges (Jules Le Noir) romatizmaları yuzunden en sevdiği oyunu oynayamadığından bir gun bir daire cizer, 5-6 adım uzağına misketi atar ve ayaklarını bitiştirerek demir topları miskete en yakın atmaya calışıyordu. Bu olay Ernest ve Joseph Pitiot kardeşlerin sahip oldukları kahvenin top arazisinde gercekleşir. Bu iki kardeş, bu oyunun ilginc yonunu hemen anlar ve Ernest oyun kurallarını hemen belirlerler. Ernest, Jules’un arkadaşıydı ve oyunlara seyirci kalmasına uzuluyordu. Bu kurallarla kendisine hendikap (engel) uygulayıp oyundaki ustunluklerini işletmiş oluyordu. İşte petank oyunu doğdu!
Sonunda, petank oyunu 1910 yılında La Ciotat’da başlar. Petank kelimesi, “Pieds thanqués (Pieds Joints)” den gelir. Anlamı bitişik ve yere basılı ayaklar.

Petank kelimesinin resmileşmesi icin, 1910’da La Ciotat’da gercekleşen ilk resmi musabakayı beklemesi gerekecek.
Kurallar değişerek aşağıdaki gibidir ;
# Daha kısa alanda oynanıyor,
# Oyuncular hız almadan topu atıyorlar,
# Ayaklar bitişik ve cizilen dairenin icinde

Boylelikle, engelli atletleri duşunerek, basit kurallarıyla, comert ve insancıl bir fikir dunyaya yaygınlaşacaktı.
İlk celik top 1927 yılında Saint-Bonnet-le-Chateau’da uretilmiştir. Gunumuzde “Uluslararası Petank ve Toplar Muzesi” olarak kullanılmaktadır. Aynı yıl petank kurallarıderlendi. Ama sadece 1930’da celik toplar, civili ve tahtadan geleneksel topların yerini alır.
13 Temmuz 1945’te 10.000 uye sayısına ulaşarak, « Petank ve Halk Oyunları Federasyonu (FFPJP) » (Fédération Francaise de Pétanque et de Jeu Provencal) adı altında FFB’den ayrı bir federasyon acmıştır. 8 Mart 1958’de Marsilya’da Uluslar arası federasyon kurulur.

PETANK KURALLARI

- 3 oyuncunun 3 oyuncuya karşı (uclu),
- 2 oyuncunun 2 oyuncuya karşı (ikili) ve
- 1 oyuncunun 1 oyuncuya karşı (tekli)
oynadığı bir spordur.
Her oyuncu;
- uclude; iki adet,
- ikili ve teklide ise, uc adet petank topu kullanır.

PETANK TOPLARININ NİTELİKLERİ:
a) Metalden imal edilmiş olmaları,
b) Caplarının en az 7,05 - 8 cm arasında olması,
c) Ağırlıklarının en az 650 - 800 gram arasında olması gerekir.
Misketler (but) sadece tahtadan imal edilir. Caplarının en az 25 - 35 mm arasında olması gerekir.
Topların veya misketin değiştirilmesi:
Oyuncuların aşağıdaki haller dışında topları ve misketi oyun sırasında değiştirmeleri yasaktır.

1. Petank topunun veya misketin, 5 dakika ile sınırlı bulunan arama zamanı sonunda bulunmaması.
2. Petank topunun veya misketin kırılması. Petank topunun veya misketin kırılması halinde, bunların buyuk olan parcaları konum işaretlemesinde dikkate alınır. Olcumden sonra, gerekli ise, kırılan petank topu veya misket aynı capta veya kırılan parcaya benzer bir petank topu veya misket ile değiştirilir. İlgili oyuncu, izleyen oyun sonundan itibaren, komple yeni bir takım kullanabilir.

OYUN KURALLARI

Alan olculeri ve sayı:
Gecerli saha olcusu: Uzunluk 15 m, genişlik 4m.
Oyun 13 puan elde edilinceye kadar oynanır.
Oyunun Başlaması – Atış cemberi:
Misketi ilk olarak atacak takımın belirlenmesi icin oyuncuların yazı tura atmaları gerekir.
Misketin takımın bir oyuncusu tarafından atılması, ilk Petank topunun da bu oyuncu tarafından oynanacağı anlamına gelmez.
Başlama noktası, yazı turayı kazanan takımın herhangi bir oyuncusu tarafından secilir. Bu oyuncu tarafından, herhangi bir oyuncunun iki ayağı ile icerisinde durabileceği genişlikte ve 35-50 cm arası bir cember cizilir. Cemberin oyun alanı sınırlarının (standart olarak olu petank topu hattının) 1m icerisinde cizilmesi gerekir. Plastik veya metalden yapılmış cember de kullanabilir.
Ayakların cembere değmeden butunuyle cember icerisinde bulunması ve atılan Petank topu yere değinceye kadar, ayakların cember dışına cıkmaması veya cemberin zeminden butunuyle silinmemesi gerekir. Atış esnasında ayakların ikisi de yere değiyor olmalıdır. Vucudun herhangi bir kısmı, cember dışında yere temas edemez.
Bir bacağının alt kısmı bulunmayan oyuncu, sadece tek bacağını cember icerisine koyar.
Atışını tekerlekli sandalyeden yapan oyuncu, tekerlekli sandalyeyi tekerleklerinin birisi dairenin ortasına ve ayak koyacak yeri cember kenarı uzerine gelecek şekilde koymak zorundadır.
Gecerli misket uzaklığı:
Fırlatılan misketin gecerli olabilmesi icin aşağıdaki kurallar uygulanır:
a) Misket ile cemberin arasında olması gereken en az ve en cok mesafe;
- minikler icin 4-8m arası,
- gencler ve buyukler icin en az 6-10m arası olması.
b) Misket oyun sahası cevresinden en az 1m uzaklıkta olmalıdır.
Misketin, aynı takım tarafından birbiri ardına yapılan 3 atıştan sonra, doğru olarak atılamamış olması halinde, atış sırası rakip takıma gecer. Bu halde, 3 atış hakkına sahip bulunan rakip takım isterse cemberi geri cekerek misket atışını kullanabilir.
Daire, bu takım 3 atışında başarılı olmasa bile bundan sonra tekrar geriye alınamaz.
Her halde, ilk 3 atıştan sonra misketi kaybeden takım ilk petank topunu oynar.
Misketin Gomulmesi veya Hareket etmesi:
Oyun esnasında misketin yapraklar, kağıt parcaları vs ile tamamen engellenmiş olması halinde mudahale edilebilir.
Yerinin ruzgar etkisiyle veya arazi eğimi nedeniyle değişmesi halinde, duran misket, yerinin onceden işaretlenmiş olması şartıyla eski yerini alır.
Oyun esnasında sporcu ve izleyici davranışları:
Oyunculara atış icin tanınmış olan zaman icerisinde, seyircilerin ve diğer oyuncuların bu atışı son derece sessiz olarak seyretmesi gerekir.
Karşı taraf oyuncularının yurumemesi, dikkat dağıtacak hareket veya oyuncuyu rahatsız edecek herhangi bir şey yapmaması zorunludur.
Karşı taraf oyuncuları misketin arkasında veya oynamakta olan oyuncunun arkasında bulunmalıdır. Misket ile cember arasında sadece atış yapan oyuncunun kendi takım arkadaşları bulunabilir.
Olu/Gecersiz Toplar:
Oyun sahası cevresi (standart olarak olu Petank hattı) dışına gitmesi halinde Petank topu oyun dışı olur. Petank topu, oyun sahası cizgisi uzerine geldiğinde gecerli ve sadece bu cevreyi butunuyle gecmesi halinde olu olur.
Dışarıya cıktıktan sonra, zemin meyli, hareket eden veya sabit herhangi bir başka şeyin etkisiyle gerisin geriye oyun sahasına geri donmesi halinde Petank topu hemen oyun dışı edilir. Petank topunun oyun sahasına geri donmesinden sonra hareket eden herhangi bir şey (onceden işaret edilmesi halinde) eski yerine konur.
Oynama suresi:
Misketin atılmasından sonra her oyuncu, kendi Petank topunu oynamak icin en cok 1 dakika sureye sahip olup, bu sure bir onceki Petank topunun veya misketin durduğu veya noktanın olculmesi gerektiğinde, olcumun bittiği andan itibaren başlar.

SAYILAR VE OLCME

Topların gecici olarak hareket ettirilmesi:
Petank topu ile misket veya Petank topu ile diğer Petank topu arasında bulunan mesafenin olculmesi icin, konumunun işaret edilmesinden sonra gecici olarak topların yerlerinin değiştirilmesine izin verilir. Petank topu ve yeri değiştirilen şeyler, olcumden sonra ilk yerlerine konur.
Mesafelerin olcumu:
Mesafe olcumu, son Petank topunu oynayan oyuncu veya bu oyuncunun bir takım arkadaşı tarafından yapılır. Karşı taraf oyuncuları, olcumu tekrar yapma hakkına sahiptir.
Olcum, her takımda bulunması gereken uygun aletlerle yapılmalıdır. Orneğin; ayakla olcme yasaktır.
Sayılarda uzlaşma sağlanmadan once topların alınması:
El bitiminde, sayılar uzerinde mutabakata varılmadan once oyuncular tarafından yerlerinden alınan misket ve Petank toplarının hepsi hukumsuz olur.
Topları veya misketi hareket ettirmek:
Oyuncunun, olculmekte olan misketi veya Petank topunu, hareket ettirmesi halinde bu oyuncunun takımı sayı kaybeder.
Miskete eşik uzaklıktaki toplar:
Rakip takımlara ait iki Petank topunun misketten eşit uzaklıkta olması veya miskete temas etmesi ve elde oynanacak Petank topunun bulunmaması halinde, el misketin bir onceki eli kazanan takım tarafından atılmasıyla tekrar başlatılır.
Sadece bir takım elinde oynanacak Petank topu kalması halinde, o takım bu topu/topları oynar ve rakibin miskete en yakın topundan daha yakın kendi topları sayısı kadar sayı alır.
Her iki takımın elinde oynanacak Petank topu bulunması halinde, son Petank topunu oynamış bulunan takım ve sonra da diğer takım yeniden oynar ve bu, bir Petank topunun sayı almasına kadar birbiri ardına devam eder. Petank topunun sadece bir takım elinde kalması halinde, yukarıdaki paragraf uygulanır.
Elin tamamlanmasından sonra, oyun sahası cevresi (standart olu top hattı) icerisinde hic petank topu bulunmaması halinde, oyun sonu hukumsuz olarak ilan edilir.
Topa veya miskete yapışan yabancı maddeler:
Petank toplarına veya miskete yapışan butun yabancı maddeler temizlenmelidir.




Petank Oyununu Flash Olarak Oynamak İcin Linklere Tıklayın.