Kan ver Uzun Yaşa
İbrahim CESUR

Kan bağışında bulunarak başkalarının hayatlarının kurtarılmasına yardım etmek buyuk bir yardımseverlik ve fedakÂrlık orneğidir. Ustelik boylece kendilerinin de beklenen yaşam surelerini uzatmış olabilirler. Finlandiyalı bilim adamları kan vericisi olan insanların, vermeyenlere gore kalp krizi gecirme riskinin cok daha duşuk olduğuna dair carpıcı deliller bulmuşlardır.

Koupio Universitesi'nden Jokka Salonen ve calışma arkadaşları yaptıkları araştırmaların ilk bulgularına gore, vucudunda yuksek seviyede demir (Fe) bulunan kişilerin kalp krizi acısından buyuk bir risk taşıdıklarını gostermişlerdir. Vucutta demirin fazla emilmesinin bir zararı olur mu? Evet, demir vucuda fazla miktarda girerse kandaki seviyesi artmakta ve demirin fazlası depo demir şeklinde karaciğerde birikmektedir. Bu ise demir depolama hastalığına (hemokromatoz) ve sonunda siroza kadar gitmektedir.

Diyetle demirin az alınması ilk bakışta, insanın aklına kısa bir surede kansızlığa yol acacakmış gibi gelir. Halbuki durum boyle olmayıp kansızlığın ortaya cıkması icin ortalama 8 yıl gereklidir. Vucudun ihtiyacı olan miktarın uzerindeki demir emilimi birkac yıl icinde her turlu dokuda birikerek onları zarara uğratabilir. Mesel pankreasta insulin ureten hucrelerde biriken demir şeker hastalığına, karaciğerde biriken demir siroza sebep olur. Hatt kısırlık bile demirin toksik miktarlarda birikimiyle meydana gelebilir. Alman ve verilen demir miktarlarının sabit tutulması gerekir. Duzenli bir diyet ve kan verme yolu ile bu denge cok iyi bir şekilde korunabilir.

Kan bağışı ve kalp hastalıklarına karşı korunma arasında guclu bir ilişkinin olması bilim adamlarını şaşırtmıştır. Yapılan bir araştırmada 9 yıldan daha fazla sure, 2.862 kişinin tıbbî kayıtlar incelenmiştir. 153 kan vericisinden sadece bir kişi kalp krizine maruz kalmıştır (% 0.7). Diğer grupta, yani kan vericisi olmayanlarda ise bu oranın % 12'den fazla olduğu ortaya cıkmıştır. Kan vericisi olan grupta kalp krizi riskinin duşmesinin sebebi, kan verme ile kandaki demir seviyesinin duşurulmesi olabilir. 1998 Mayıs ayında Salonen ve ekibi "Circulation" adlı bilimsel dergiye verdikleri rapora gore vucutlarında yuksek seviyede demir bulunan kişilerin, duşuk demir seviyesine sahip kişilere gore iki kat daha fazla kalp krizi gecirme riski bulunduğunu belirtiyorlar. Hayvanlar uzerinde yapılan araştırmalar, yuksek demir seviyelerinin kolesterolun serbest radikal formunun oluşmasını teşvik ederek ve bunun da arterlere zarar verebileceğini gostermiştir.

Diğer yandan Cambridge Universitesi'nde epidemiyoloji dalında uzman olan Kay-Tee Khaw'a bu calışmanın ulaştığı sonuclara karşı ihtiyatlı davranılması gerektiği goruşunde: "İlgi cekici sonuclar bulmuşlar ve bunları tamamen reddedenleyiz, ama dikkatli olmak zorundayız; cunku daha once ağzımız cok yanmıştı." Khaw'ın dikkati cekmek istediği konu şu; kan vericisi olmayan kişilerin % 25'ten fazlasının daha onceden kalp rahatsızlığı gecirdiği biliniyor, ama kan vericisi olan grup icin cok duşuk bir yuzde belirtilmiş. Araştırmaya katılanların hepsinin kalp hastalan arasından secilip ve buradan yola cıkarak araştırma yapılması gerekirdi, diyerek eleştirisini belirtiyor.

Araştırıcı, kan bağışında bulunanların toplumda saygın bir konuma geldiklerini ve bunun da toplumda sağlık adına bir şuur oluşturabileceği fikrinin doğruluğunu belirtiyor. Ve yaptıkları istatistikî calışmalarda bu bilincin oluşması yonunde biraz on yargılı davranmış olabileceklerini kabul ediyor. Fakat her ne kadar boyle ise de, bu iki grup arasındaki kalp krizi gecirme riskleri konusunda belirgin farkların ortaya cıkmasında tamamiyle bir on yargının soz konusu olamayacağını belirtiyor. Ve kan bağışı ile kalp krizi riskinin azalması arasında guclu bir bağ olduğu fikrini savunuyor.

Londra Ulusal Kalp ve Akciğer Enstitusu'nden bu konuya ilişkin yapılan acıklamada, henuz kesin bir şey olmadığı, bununla birlikte araştırma sonuclarının doğru olabileceği soyleniyor. Eğer kan bağışı ve kalp hastalıklarından korunma arasında bir ilişki var ise bunu ortaya cıkarmanın yolunun daha buyuk bir calışma ile organize edilmesi ve sağlıklı insanların kan bağışı yapanlar ve kontrol grubu diye iki gruba ayrılarak incelenmesi gereklidir.